Πρόσφατα, κάνει το γύρο του δημόσιου διαλόγου μια αντίληψη ή άποψη η οποία εκφράζεται τόσο από ειδικούς όσο και από πολιτικούς αλλά και από μερίδα των ΜΜΕ. Αφού οι λύσεις τύπου “ευρωομολόγου” δεν φαίνεται να υλοποιούνται – τουλάχιστον άμεσα – κι αφού η κατάσταση στην οικονομία, παρά τα όποια μέτρα, δε φαίνεται να βελτιώνεται κι ενώ η φημολογούμενη και περίφημη πια “επιμήκυνση” αποτελεί ακόμα προσδοκία κι όχι πραγματικότητα, προβάλλεται η άποψη – δοκιμασμένη στη Δύση – που θέλει την Ελλάδα ή και ευρύτερα τις οικονομίες της Ευρωζώνης με σοβαρή κρίση χρέους να είναι “πολύ μεγάλες” ώστε να αφεθούν στην τύχη τους. Το γνωστό “Too Big to Fail”. Οπότε – κουτοπόνηρα – προκύπτει το, αφελές, ερώτημα:” Και τι θα κάνει μετά η Γερμανία; Θα υποκύψει!”
Επιγραμματικά, η θεωρία αυτή φρονεί ότι “μεγάλου μεγέθους” οικονομικές οντότητες – κράτη, τράπεζες, οργανισμοί κλπ – δύσκολα μπορούν να αφεθούν να πτωχεύσουν, διότι οι συνέπειες για τους υπόλοιπους δρώντες είναι πολύ μεγαλύτερες από τη διάσωσή τους. Πιο απλά, το κόστος διάσωσης – για τους τριγύρω – είναι μικρότερο από το κόστος που θα υποστούν αν αφεθούν στην τύχη τους τα “κακά παιδιά”.
Τι γίνεται όμως στην περίπτωση της Ελλάδας; Είναι δηλαδή πράγματι η Ελλάδα, έστω και μαζί με τις υπόλοιπες χώρες του Ευρωπαϊκού Νότου “too big to fail”;
Εγώ θα σε προχωρήσω ακόμη παραπέρα. Από τη μια μεριά θα σου βάλω το Νότο (Ελλάδα, Ισπανία, Πορτογαλία, Ιταλία), βεβαίως την Ιρλανδία και θα σου προσθέσω το Βέλγιο και τη Γαλλία! Όλους μαζί. Όλους τους μικρούς και μεγάλους “αδύναμους κρίκους”. Αυτοί συγκροτούν μια αλυσίδα “χρέους” με αυξανόμενο ρίσκο για τους επενδυτές. Όλο αυτό το “συγκρότημα” είναι όντως “too big to fail”;
Κατ αρχάς ας ορίσουμε το “fail”, την αποτυχία δηλαδή. Για κάθε χώρα είναι προφανές ότι σημαίνει διαφορετικά πράγματα. Για την Ελλάδα – ας πούμε – το “απόλυτο fail” θα ήταν μια απευκτέα στάση πληρωμών. Για τη Γαλλία από την άλλη θα ήταν, πιθανόν, μια υποβάθμιση της πιστοληπτικής της ικανότητας που θα την οδηγούσε σε χρηματωπιστωτική κρίση.
Και πως παίζεται αυτό το παιχνίδι; Απλούστατα. Φαντάσου ένα τραπέζι όπου από τη μια μεριά κάθονται οι χώρες που αναφέραμε. Από την άλλη οι διεθνείς επενδυτές. Χωρίς να μπούμε σε λεπτομέρειες, στο απλοποιημένο αυτό μοντέλο, ο καθένας από τους παίκτες βάζει στο τραπέζι τα λεφτά του. Ποιος κερδίζει; Αυτός που θα βάλει τα περισσότερα. Αν βάλεις εσύ 100 κι εγώ 110, παίρνω τα δικά σου εκατό. Ποιο είναι το μυστικό; Κανείς από τους παίκτες δεν γνωρίζει πόσα συνολικά χρήματα έχει ο αντίπαλός του. Αν εγώ έχω έρθει να παίξω το πολύ 500 ευρώ ας πούμε, τόσα έχω στην τσέπη μου, δεν το ξέρει κανείς. Ούτε εγώ ξέρω με πόσα έχουν έρθει να παίξουν οι αντίπαλοί μου. Βάζω 200 για αρχή, βάζεις 200. Βάζω άλλα 300 – που είναι και τα τελευταία μου αλλά εσύ δεν το ξέρεις – και τότε διαπιστώνω ότι εσύ έχεις άλλα 100 μόνο να βάλεις. Κερδίζω και σου παίρνω το πακετάκι. Αν εσύ βάλεις άλλα 500, μου τα πήρες όλα. Και πτώχευσα! Τόσο απλό είναι.
Στην πράξη βέβαια είναι απείρως πιο περίπλοκο. Λάβε υπόψη σου ότι οι χώρες – δυστυχώς όχι η Ελλάδα – έχουν και παραγωγή. Πουλάνε προϊόντα και “γεμίζουν” τις τσέπες τους για να ξαναπαίξουν. Γιατί παίζουν οι χώρες; Μα για να εξασφαλίσουν κεφάλαια ώστε να επιβιώσουν και να αναπτυχθούν. Γιατί παίζουν οι αγορές; Για να κερδίσουν. Όλα τα άλλα είναι τεχνικές λεπτομέρειες.
Το ερώτημα λοιπόν μεταφράζεται στο εξής: Ποιος έχει τα περισσότερα ώστε να “πτωχεύσει” τον άλλον; Οι επενδυτές ή οι χώρες; Ή ποιος προτίθεται να “παίξει” τα περισσότερα; Όποιος δεν “παίζει” δεν έχει ρευστό. Ή δεν το χρειάζεται. Οπότε με δυσκολία θα “σηκωθείς” από το τραπέζι!
Ποιος λοιπόν διαθέτει τα περισσότερα “φράγκα”; Απάντηση: οι επενδυτές. Τα διακινούμενα επενδυτικά κεφάλαια παγκοσμίως στην αγορά ομολόγων (χρεών δηλαδή) ανήλθαν το 2009 στο απίστευτο ποσό των 64 Τρις (όχι δις! Τρις!) ευρώ! Στην αγορά συναλλάγματος διακινούνται παγκοσμίως σε ημερήσια βάση – κάθε μέρα δηλαδή! – περίπου 3 τρις (και πάλι όχι δις! Τρις!) ευρώ! Για να έχουμε ένα μέτρο σύγκρισης, ο μηχανισμός στήριξης της Ευρωζώνης έχει – θεωρητικά, δηλαδή εγκεκριμένα όχι κάπου στα θησαυροφυλάκιά του, άρα θα τα δανειστεί και πάλι από τις αγορές – περίπου 1 Τρις (παρά 200 δις) ευρώ!
Είναι λοιπόν προφανές ότι κανείς δεν είναι “too big to fail”. Κι αν αυτή είναι η ύστατη στρατηγική της Ελληνικής Κυβέρνησης, θα ήταν πολύ φρόνιμο να το ξανασκεφτεί. Τα παραδείγματα πολύ μεγαλύτερων οικονομιών που οδηγήθηκαν σε στάση πληρωμών είναι πάρα πολλά στην ιστορία. Ευτυχώς υπάρχει διέξοδος. Κι αυτή είναι η παραγωγή. Να πουλάς κάτι εκτός από χρέος. Να “φέρνεις” χρήματα στη χώρα όχι μόνο από το “καταραμένο” τραπέζι του “τζόγου” του διεθνούς δανεισμού. Εκτός κι αν το κάνεις “για το καλό” τώρα που έρχονται και γιορτές…