Η Ευρώπη των δακρυγόνων δεν μπορεί πλέον να κρυφτεί. Όσο κι αν προσπαθεί να προβάλλει και να προωθήσει την εικόνα μιας ισχυρής οικονομικής και πολιτικής δύναμης σε παγκόσμιο επίπεδο, με “μερικά προβλήματα”, η εικόνα αυτή πλέον καταρρέει καθημερινά.
Ολοένα και περισσότερο, η εικόνα της Ευρώπης προσομοιάζει με εκείνη της Σοβιετικής Ένωσης λίγο πριν την κατάρρευση. Η Ευρώπη, η άλλοτε πολλά υποσχόμενη οικονομική και νομισματική αλλά και πολιτική ένωση, παραπαίει καταδεικνύοντας ως “μαύρα πρόβατα” και υπεύθυνες για την κατάσταση τις πιο αδύναμες οικονομίες που την απαρτίζουν. Όμοια και η πρώην Σοβιετική Ένωση καταδείκνυε ως φορείς της τότε επερχόμενης διάσπασης, τις επί μέρους χώρες-μέλη.
Όπως αντιλαμβάνεσαι, η πλαδαρή, δυσκίνητη και αναποτελεσματική γραφειοκρατία, η νέα διοικητική ελίτ των Βρυξελλών αδυνατεί να σχεδιάσει δυναμικά το μέλλον και απλώς διαχειρίζεται προς ίδιον όφελος το παρόν. Θυμίζει έντονα το γραφειοκρατικό καθεστώς της Σοβιετίας, αδύναμο μέσα στην φαντασίωση της εντός των τειχών παντοδυναμίας του, να συλλάβει τις εξελίξεις και τους κινδύνους που προδιαγράφονταν για την ύπαρξη της άλλοτε υπερδύναμης.
Είναι πλέον ολοφάνερη η αδυναμία της Ευρωπαϊκής Ένωσης να απαντήσει με αξιοπιστία και αποτελεσματικότητα – δεν συζητάμε για την ταχύτητα – σε περιφερειακά ελάσσονα προβλήματα, όπως αυτό της Ελλάδας, του μόλις 2,5% του ΑΕΠ της Ευρωζώνης(!), κατονομάζοντάς τα ως μείζονα αντί για παρωνυχίδες. Η πολυδιάσπαση τόσο των προσπαθειών της Ευρωπαϊκής ηγεσίας, όσο και το πολυπληθές των απόψεων, των προτάσεων και των σχεδίων δεν υπογραμμίζουν παρά την ευρωπαϊκή αδυναμία να λειτουργήσει ως ισχυρή παρουσία στον κόσμο. Είναι απολύτως κωμικό το γεγονός να δηλώνεται από τα πιο επίσημα χείλη ότι η Ευρώπη “ανακουφίστηκε” μόλις έμαθε την υπερψήφιση του Μεσοπρόθεσμου! Αν είναι έτσι τότε να το ψηφίζουμε κάθε μέρα!
Μετρήστε μόνο τις απόψεις και τα φημολογούμενα σχέδια αλλά και τις αντικρουόμενες πολιτικές από ενάρξεως του Μνημονίου και θα αντιληφθείτε ότι στην πραγματικότητα απλώς δεν υπάρχει Ευρώπη, ενώ το φαιδρό είναι πως επενδύουμε στο ευρωπαϊκό “φάντασμα” για τη δική μας διάσωση. Ενδεικτικά μόνο, να ανασύρουμε από το ράφι και έχουμε και λέμε: Μνημόνιο “1” με ομολογημένα σφάλματα πλέον, σχέδιο Σαρκοζύ για το ελληνικό rollover, Γερμανικό σχέδιο για το ίδιο ζήτημα, τη διαφορετική άποψη της ΕΚΤ πάλι για το ίδιο ζήτημα, αντιφατικές δηλώσεις του Ευρωπαίου Επιτρόπου κ. Ρεν σχετικά με την 5η δόση, αδυναμία να απαντήσει η Ευρώπη στο ΔΝΤ σχετικά με την συνέχιση της χρηματοδότησης του ελληνικού χρέους, αποκρατικοποιήσεις 50δις(!) για την Ελλάδα με τα γνωστά προβλήματα στην κρατική μηχανή, για να αναφέρουμε μερικά ενώ ακόμη και σήμερα η φιλολογία γύρω από το ελληνικό χρέος συνεχίζεται με αμείωτη ένταση. Στο ίδιο μοτίβο, η πολιτική διαχείριση του ελληνικού προβλήματος από την ευρωπαϊκή πολιτική σκηνή είναι παιδαριώδης: η διασύνδεση της ψήφισης ή μη του Μεσοπρόθεσμου με την συνέχιση της χρηματοδότησης της Ελλάδος με επαπειλούμενη συνέπεια την πτώχευση της χώρας και ταυτόχρονα η πανταχόθεν ομολογία περί διάχυσης των συνεπειών ενός τέτοιου ενδεχόμενου σε ολόκληρη την ευρωπαϊκή ήπειρο, μόνο γέλωτα προκαλεί. Δηλαδή ο μέσος Ευρωπαίος ψηφοφόρος/πολίτης/φορολογούμενος καλείται να πιστέψει πως ο κ. Ταδόπουλος του Ελληνικού Κοινοβουλίου κρατάει – ή κράτησε έστω και για λίγο – στα χέρια του την οικονομική τύχη του κόσμου; Κι αν όντως είναι αληθές, αυτό είναι επιτυχημένη διαχείριση μιας κρίσης που σέρνεται εδώ κι ένα χρόνο σε μια χώρα-μινιατούρα για τα ευρωπαϊκά και παγκόσμια μεγέθη; Επιπλέον, ας μην ξεχνάμε το πολύ σημαντικό γεγονός της βραχυχρόνιας και σχεδόν με ορίζοντα μηνών αν όχι εβδομάδων προοπτικής σχεδιασμού της Ευρώπης. Δεν έχουμε μια μακρόπνοη και στέρεη στρατηγική αντιμετώπισης της κατάστασης αλλά μια καθημερινή, κοντόφθαλμη, προσωρινή και σχεδόν αγχωτική ανταπόκριση της Ένωσης τόσο σε επίπεδο κεντρικής διοίκησης όσο και από τις ηγεσίες των χωρώνμελών. Πιο απλά, δεν πείθουν κανέναν ότι θέλουν να συνεχίσουν να βρίσκονται υπό κοινό νόμισμα και την επόμενη 10ετία.
Ταυτόχρονα, η Ευρώπη δείχνει να εγκαταλείπει πολύ γρήγορα θεμελειώδης αρχές και αξίες πάνω στις οποίες άλλοτε ορκιζόντουσαν τα “ιερά τέρατα” της ιδέας της ενοποίησης. Ναι, είναι γεγονός πλέον ότι η Ευρώπη δε διστάζει να ανεχτεί – τουλάχιστον(!)- χρήση βίας προκειμένου να επιβληθούν σκληρά οικονομικά μέτρα σε μεγάλες κοινωνικές ομάδες, χωρίς να ενδιαφέρεται ιδιαίτερα για τη δίκαιη κατανομή των βαρών. Η ίδια Ευρώπη που άλλοτε ξεσηκωνώταν για την Μονάχους-Μονάχους και την Καρέτα-Καρέτα και για την Πράγα και την Τιεν Αν Μεν, η ιδια Ευρώπη που ήταν απέναντι σε απολυταρχικά καθεστώτα, που είχε καθιερώσει και επιβάλλει στα μέλη της μια πολύ προσεκτική συμπεριφορά απέναντι στα ανθρώπινα δικαιώματα και είχε “στριμώξει” πολύ σκληρά με βαριές οικονομικές κυρώσεις χώρες που παραβίαζαν αυτόν τον κώδικα, σήμερα αδυνατεί να πείσει τους λαούς που συμμετέχουν στην ευρωπαϊκή ιδέα αλλά και στο ευρωπαϊκό κεκτημένο, περί της αξιοπιστίας των οικονομικών της προτάσεων, περί της ορθότητας και αναγκαιότητας των μέτρων που επιβάλλει και τελικώς αδυνατεί να παράσχει τις αναγκαίες εγγυήσεις ασφάλειας και εμπιστοσύνης μεταξύ των μελών.
Αυτό το τελευταίο – η απουσία εμπιστοσύνης στο ευρωπαϊκό θεσμικό σύστημα – είναι και το πλέον ανησυχητικό σημάδι, ένας “μαύρος οιωνός” που προοιωνίζει και την κατάρρευση. Μέχρι πρότινος η Ενωμένη Ευρώπη παρείχε στους λαούς της ένα ασφαλές περιβάλλον, ένα ισχυρό αίσθημα εμπιστοσύνης εφόσον μετείχαν σε μια ισχυρή και δημοκρατικά συγκροτημένη ένωση. Σε όλα τα επίπεδα, πολιτικό, κοινωνικό, οικονομικό, η έννοια και αίσθηση της “ευρωπαϊκής ομπρέλλας” αποτελούσε όχι μόνο εγγύηση αλλά και ζητούμενο για τους λαούς που ήταν “εκτός”. Σήμερα αυτό το αίσθημα καταρρεέι. Η Ευρώπη δεν έχει τη δυνατότητα, τη δύναμη αν προτιμάτε, να διαμορφώσει – έστω και με τις γνωστές αργές της διαδικασίες – μια συγκροτημένη λύση, μια πειστική απάντηση για ζητήματα που σε άλλες ηπείρους επιλύονται εν μια νυκτί.
Συμπέρασμα; Φαίνεται ότι η οικονομική κρίση που ξεκίνησε το 2008 παρήγαγε ένα πολύ ισχυρό ωστικό κύμα που το ευρωπαϊκό φρούριο δεν άντεξε. Η Ευρώπη διαλύεται στα εξ ων συνετέθη. Ανίσχυρη, γραφειοκρατική, δισκύνητη, αναποφάσιστη και – το πιο ενδιαφέρον και δυσάρεστο- μάλλον άφραγκη. Πολλά λόγια, πολλές δηλώσεις, πολλά σχέδια, αλλά χρήμα στο τραπέζι δεν πέφτει. Ή για να είμαστε πιο ακριβείς, το ελάχιστο χρήμα πέφτει με τόσο αργό και βασανιστικό ρυθμό με τόσο πολύπλοκες διαδικασίες και τόσο μίζερο και “άκαρδο” τρόπο που δεν πείθει ότι υπάρχει άφθονο ώστε να πάρουν το μήνυμα οι περίφημες αγορές. Αντίθετα, τίθενται τόσες πολλές, υπερβολικές και αντιπαραγωγικές προϋποθέσεις που δίνεται η εντύπωση πως δεν υπάρχει διάθεση να συνεχίσει η Ενωμένη Ευρώπη να χρηματοδοτεί όχι την Ελλάδα αλλά το ίδιο το όραμα της Ένωσης.
Από μια άποψη, όσοι πίστευαν ότι η ελληνική κρίση πολύ γρήγορα θα διαχεόταν είχαν δίκιο. Η ελληνική κρίση διαχύθηκε σε ολόκληρη την ευρωπαϊκή ήπειρο, όχι όμως με τον τρόπο που ανέμεναν οι πολλοί. Δηλαδή δεν προκαλεί το εικαζόμενο οικονομικό σοκ στο χρηματοπιστωτικό σύστημα. Πως θα μπορούσε άλλωστε, λόγω μεγέθους. Η ελληνική κρίση ωστόσο, ανέδειξε τη γύμνια της Ένωσης, προκάλεσε την αλυσιδωτή πολιτική αντίδραση, που όπως συμβαίνει σε κάθε κρίση, ανέδειξε στην επιφάνεια με τον πιο έντονο και βίαιο τρόπο τις πλέον σκοτεινές μύχιες σκέψεις των λαών που μέχρι τώρα είχαν συμβιώσει κάτω από την “κοινή στέγη”. Η Ελλάδα έμελλε να γίνει η “πέτρα του σκανδάλου”, μια αφορμή στην ιστορική συγκυρία, που θα ενεργοποιούσε ένα μηχανισμό αυτοδιάλυσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε πολιτικό και οικονομικό επίπεδο για να το πούμε ξεκάθαρα.
Για να μην αυταπατώμεθα λοιπόν, η ψήφιση του Μεσοπρόθεσμου ή όποιου άλλου κειμένου κάτω από οποιουσδήποτε όρους δεν λύνει κανένα πρόβλημα χρέους. Ο κρίσιμος παράγοντας που “συντηρούσε” το ελληνικό χρέος ήταν η Ενωμένη Ευρώπη ή παλιότερα η προοπτική της. Αυτήν θεωρούσαν ότι δάνειζαν οι αγορές κι όχι την Ελλάδα. Ή για να γίνει πιο κατανοητό, οι αγορές θεωρούσαν ότι δάνειζαν ένα “υποκατάστημα” της ισχυρής Ενωμένης Ευρώπης. Σήμερα, αυτό που διαβλέπουν οι αγορές είναι το ενδεχόμενο να εκλείψει αυτός ο παράγοντας – η Ενωμένη Ευρώπη δηλαδή – τόσο για την Ελλάδα όσο και για την υπόλοιπη Ευρώπη. Το “ψυχοράγημα” του ευρωπαϊκού “γίγαντα” είναι μπροστά μας.