Παγιδευμένη ανάμεσα στις κοινωνικές πιέσεις για παροχές και ελαφρύνσεις και στην πίεση της τρόικας για περισσότερα σκληρά μέτρα μοιάζει η νέα πολιτική ηγεσία του υπουργείου Οικονομικών, υπό τον Γκίκα Χαρδούβελη. Και, υπό την πίεση αυτών των αντίρροπων δυνάμεων, η οικονομική πολιτική χαράσσεται σε συνθήκες… γενικού βραχυκυκλώματος, που αρχίζει να προκαλεί νευρικότητα στους παράγοντες της αγοράς.
Ενδεικτικά της σύγχυσης είναι τα όσα συνέβησαν χθες, με επίκεντρο τις εξαγγελίες για επανεξέταση βασικών φορολογικών μέτρων, αλλά και το μείζον, για τον προϋπολογισμό, ζήτημα της εφαρμογής της απόφασης του Συμβουλίου της Επικρατείας για τις αποδοχές των ένστολων:
– Κορυφαίο στέλεχος του υπουργείου Οικονομικών δήλωσε ότι θα επαναξιολογηθούν σειρά βασικών φορολογικών μέτρων, όπως οι φόροι στα ακίνητα και η έκτακτη εισφορά στα εισοδήματα άνω των 12.000 ευρώ. Είπε, μάλιστα, ότι θα ανατεθεί στο Συμβούλιο Οικονομικών Εμπειρογνωμόνων η αποστολή της διαμόρφωσης μιας εργαλειοθήκης εναλλακτικών μέτρων, όχι μόνο στον τομέα της φορολογίας, αλλά και στους άλλους τομείς του κυβερνητικού έργου, αφήνοντας σαφώς να εννοηθεί ότι το οικονομικό επιτελείο προτίθεται να ζητήσει από την τρόικα εκτεταμένες αλλαγές στα μέτρα του οικονομικού προγράμματος.
– Όταν, όμως, οι δηλώσεις αυτές άρχισαν να «τρέχουν» στα ηλεκτρονικά ΜΜΕ, με εντυπωσιακούς τίτλους περί επαναξιολόγησης των μέτρων του μνημονίου, στο υπουργείο Οικονομικών αντιλήφθηκαν ότι υπάρχει ο κίνδυνος να γεννηθούν υπερβολικές προσδοκίες, που θα διαψευσθούν, όταν αρχίσει η διαπραγμάτευση με την τρόικα. Έτσι, διευκρινίσθηκε εκ των υστέρων ότι όλα αυτά τα σχέδια παραπέμπονται στην… μετά την τρόικα εποχή, που ο κ. Χαρδούβελης και οι συνεργάτες του αισιοδοξούν ότι μπορεί να αρχίσει σύντομα, ακόμη και από τον Οκτώβριο, αν (και αυτό είναι ένα μεγάλο «αν»…) ολοκληρωθεί ομαλά η επόμενη αξιολόγηση της οικονομίας.
– Εκ παραλλήλου, ο αναπληρωτής υπουργός Οικονομικών, Χρ. Σταϊκούρας, φάνηκε να έρχεται σε αρκετά δύσκολη θέση, στη Βουλή, όταν εκδηλώθηκε «μίνι εξέγερση» βουλευτών της Νέας Δημοκρατίας, οι οποίοι απαιτούσαν να δεσμευθεί η κυβέρνηση ότι θα εφαρμόσει την απόφαση του ΣτΕ για τους ένστολους, προχωρώντας σε αποκατάσταση των αποδοχών τους, όπως ακριβώς έγινε για τους δικαστικούς, με τροπολογία που ψηφίσθηκε χθες.
– Η τροπολογία για τους δικαστικούς προωθήθηκε με ευκολία από την κυβέρνηση στη Βουλή, καθώς ήδη είχαν προβλεφθεί οι σχετικές δαπάνες στον προϋπολογισμό του 2014, αλλά και στον υπό κατάρτιση προϋπολογισμό του 2015 (200 εκατ. ευρώ φέτος, 100 εκατ. ευρώ το 2015). Όμως, οι δαπάνες για τους ένστολους δεν έχουν προβλεφθεί και θα είναι αρκετά υψηλές, καθώς για τα αναδρομικά θα χρειασθούν πάνω από 300 εκατ. ευρώ, ενώ το ετήσιο κόστος των αυξήσεων στους μισθούς και τις συντάξεις θα φθάσει τα 200 εκατ. ευρώ.
– Ο κ. Σταϊκούρας δεσμεύθηκε πολιτικά ότι οι μισθοί και οι συντάξεις των ένστολων θα αποκατασταθούν, διευκρίνισε όμως ότι προς το παρόν… λεφτά δεν υπάρχουν. «Πιστώσεις – όπως είναι φυσικό – δεν έχουν προβλεφθεί στην παρούσα φάση», είπε και πρόσθεσε ότι «η κυβέρνηση, προκειμένου να καταβληθούν τα αναδρομικά προς τους ένστολους και ό,τι άλλο έπεται των αποφάσεων, σε εκτέλεση της σχετικής δικαστικής απόφασης, εξετάζει τρόπους κάλυψης του δημοσιονομικού κενού που δημιουργείται».
Η πραγματικότητα είναι ότι η κυβέρνηση όχι μόνο δεν έχει περιθώρια για ελαφρύνσεις φόρων και για παροχές, αλλά θα… ματώσει, όταν έλθει η ώρα να συζητήσει με την τρόικα για τον προϋπολογισμό του 2015. Για όλες τις πιθανές αστοχίες και αποκλίσεις, όπως ενδεχόμενη μειωμένη απόδοση του νέου φόρου ακινήτων, ή η αύξηση μισθών και συντάξεων στους ένστολους, η κυβέρνηση έχει δεσμευθεί έναντι της τρόικας ότι θα λάβει άμεσα διορθωτικά μέτρα ισοδύναμου αποτελέσματος.
Επιπλέον, ο προϋπολογισμός του 2015 δεν φαίνεται καθόλου εύκολο να κλείσει, καθώς απαιτείται να επιτευχθεί ένα πολύ υψηλό πρωτογενές πλεόνασμα, ίσο με 3% του ΑΕΠ (5,6 δισ. ευρώ). Σύμφωνα με τους υπολογισμούς, που έκανε η τρόικα στο στάδιο της προηγούμενης αξιολόγησης, για να επιτευχθεί αυτός ο εξαιρετικά φιλόδοξος στόχος θα χρειασθούν πρόσθετα μέτρα, με στόχο εξοικονόμησης 2 δισ. ευρώ. Μάλιστα, ο Πόουλ Τόμσεν, διευκρίνισε ότι δεν πιστεύει πως αυτό το κενό μπορεί να καλυφθεί χωρίς οριζόντια μέτρα, τα οποία θα είναι αναπόφευκτα, αν δεν βελτιωθεί η αποτελεσματικότητα του Δημοσίου και, πρωτίστως, του φοροεισπρακτικού μηχανισμού.
Ακόμη και για τον προϋπολογισμό του 2014, που όλοι περιμένουν ότι θα εκτελεσθεί με συνέπεια, αν όχι και με υψηλότερο πλεόνασμα από το προβλεπόμενο, δεν παύουν να υπάρχουν σοβαροί κίνδυνοι, που θα αξιολογηθούν το Σεπτέμβριο από την τρόικα. Ο σοβαρότερος είναι η ταχύτατη αύξηση των νέων ληξιπρόθεσμων οφειλών στην εφορία (με ρυθμό 1 δισ. ευρώ το μήνα, κατά το πρώτο πεντάμηνο), σε συνδυασμό με τα πολύ μεγάλα φορολογικά βάρη, που συγκεντρώνονται στο δεύτερο εξάμηνο (φόρος εισοδήματος, νέος φόρος στα ακίνητα κ.λπ.). Αν υπάρξουν σοβαρές αποκλίσεις στις εισπράξεις του δεύτερου εξαμήνου, ακόμη και η εκτέλεση του φετινού προϋπολογισμού μπορεί να τεθεί εν αμφιβόλω.
Αυτό που προβληματίζει τους παράγοντες της αγοράς είναι ότι τα πρώτα δείγματα της μετεκλογικής οικονομικής πολιτικής δεν εμπνέουν μεγάλη εμπιστοσύνη, καθώς η κυβέρνηση μοιάζει συνεχώς να παλινδρομεί ανάμεσα σε φιλολαϊκές εξαγγελίες και στη σκληρή πραγματικότητα των υποχρεώσεων που απορρέουν από το μνημόνιο. Σε μια περίοδο που είναι μεγάλο ζητούμενο η αποφασιστικότητα στην άσκηση της οικονομικής πολιτικής, αυτός ο διχασμός εγκυμονεί σοβαρούς κινδύνους μείωσης της αποτελεσματικότητας του οικονομικού επιτελείου.