Η αργή, επίπονη θεραπεία της ελληνικής οικονομίας μετά από την καταστροφική κρίση χρέους, θέτει ένα ενδιαφέρον ερώτημα: Ποια χώρα κατέχει πλέον τον τίτλο του νούμερο 1 «προβληματικού παιδιού» της οικονομίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση;
Η απάντηση είναι σίγουρα η Κροατία. Πρόκειται για μία μικρή χώρα (4,3 εκατ. κάτοικοι, ούτε καν το 1 τοις εκατό της ΕΕ των 28 κρατών και των 506 εκατ. κατοίκων) που δεν προσχώρησε στην ΕΕ μέχρι τον περασμένο Ιούλιο. Δεν είναι μέλος της ευρωζώνης. Διαθέτει πανέμορφα νησιά και παραλίες όπου η ζωή φαντάζει ξέγνοιαστη και υπέροχη. Έτσι, συχνά, τα οικονομικά προβλήματα της Κροατίας ξεφεύγουν από τα ραντάρ της επικαιρότητας.
Όμως, η Κροατία διανύει αυτή τη στιγμή το έκτο διαδοχικό έτος ύφεσης. Μέσα σε αυτήν την περίοδο έχει χάσει περίπου το 13 τοις εκατό του ΑΕΠ της. Η ανεργία είναι περίπου στο 17 τοις εκατό του εργατικού δυναμικού, και μεταξύ των νέων το ποσοστό αγγίζει το 50 τοις εκατό.
Πρόκειται για μία κοινωνική καταστροφή, η οποία δεν διαφέρει πολύ από τα όσα έχουν συμβεί στην Ελλάδα και στην Ισπανία τα τελευταία πέντε χρόνια. Στην Κροατία, όπως και στην Ελλάδα, υπάρχει ένας αναποτελεσματικός δημόσιος τομέας που κρατά ανθρώπους σε δουλειές οι οποίες δεν εξυπηρετούν κανέναν προφανή σκοπό, πέραν του να συγκαλύπτουν τα πραγματικά επίπεδα της ανεργίας. Το πρόβλημα μεγεθύνεται και από την έλλειψη επιχειρήσεων του ιδιωτικού τομέα που να μπορούν να δημιουργήσουν θέσεις εργασίας, μέσω του επιτυχούς ανταγωνισμού στις αγορές της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Σαφώς, η γενική αδυναμία της ευρωπαϊκής οικονομίας εξηγεί ορισμένες από τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει η Κροατία. Αλλά όχι όλες. Όταν ο οίκος αξιολόγησης Moody’s υποβάθμισε πέρυσι το δημόσιο χρέος της Κροατίας σε «junk», επισήμανε την «αδράνεια της κυβέρνησης ως προς τις μεταρρυθμίσεις» ως έναν από τους λόγους για την υποβάθμιση. Ήταν μία δίκαιη αξιολόγηση.
Η κεντροαριστερή κυβέρνηση δεν διαθέτει την απαραίτητη ενέργεια, την επιθυμία και την αυτοπεποίθηση για να πραγματοποιήσει τις απαραίτητες μεταρρυθμίσεις, όπως την αναδιοργάνωση του κρατικού τομέα και τη δημιουργία επιχειρηματικών συνθηκών που να είναι ελκυστικές για τους ξένους επενδυτές. Τα προγράμματα ιδιωτικοποιήσεων δεν οδηγούν πουθενά. Από την άλλη μεριά, όταν η συντηρητική αντιπολίτευση ήταν αυτή στην εξουσία, τα πράγματα ήταν ελάχιστα καλύτερα.
Όλοι τους, ξοδεύουν πάρα πολύ χρόνο παίζοντας πολιτικά παιχνίδια –κάτι που αποδείχθηκε έμπρακτα, νωρίτερα αυτό το μήνα, όταν οι κυβερνώντες Σοσιαλδημοκράτες απέβαλαν από το κόμμα τους έναν πρώην υπουργό Οικονομικών, τον Slavko Linic, ο οποίος τόλμησε να μιλήσει υπέρ των οικονομικών μεταρρυθμίσεων.
Δεν είναι τυχαίο ότι χώρες όπως η Σερβία, η FYROM και η Σλοβενία –οι οποίες, όπως η Κροατία, αποτελούσαν κάποτε μέρος της κομμουνιστικής Γιουγκοσλαβίας- έχουν δυσκολευτεί να «αγκαλιάσουν» τις οικονομικές μεταρρυθμίσεις τα τελευταία 20 χρόνια. Οι παραδόσεις των θέσεων εργασίας στο δημόσιο τομέα που συνδέονται με τα πολιτικά «χατίρια», είναι δύσκολο να πεθάνουν στη νοτιοανατολική Ευρώπη.
Η ένταξη στην ΕΕ, υποτίθεται ότι θα βοηθήσει τις χώρες της κεντρικής και της ανατολικής Ευρώπης, παρέχοντάς τους δισεκατομμύρια ευρώ μέσω των ταμείων περιφερειακής ενίσχυσης, τα οποία αποσκοπούν στον εκσυγχρονισμό των υποδομών και σε άλλα παρόμοια προγράμματα. Το «καλό παιδί» του μπλοκ είναι μέχρι στιγμής η Πολωνία, η οποία έχει χρησιμοποιήσει τα χρήματα πολύ σωστά (όπως είχε κάνει και η Ισπανία στη δεκαετία του 1990).
Ωστόσο, η Κροατία αποδείχθηκε εξαιρετικά αργή στη χρησιμοποίηση των κονδυλίων ανάπτυξης που διέθεσε η ΕΕ κατά την περίοδο των επτά ετών πριν την ένταξη της χώρας στο μπλοκ, την 1η Ιουλίου του 2013. Υπάρχει επιτακτική ανάγκη για πιο αποτελεσματικούς διαχειριστές και για ένα προβλέψιμο νομικό πλαίσιο.
Η αποτελεσματική απορρόφηση των πόρων της ΕΕ θα είναι ζωτικής σημασίας για να βγει η Κροατία από την τρέχουσα κατάστασή της. Αλλά, πάνω απ’ όλα, αυτό που χρειάζεται η Κροατία είναι μια νέα πνοή και νέο αίμα στα πολιτικά και διοικητικά της κλιμάκια. Ίσως θα ήταν υπερβολικό να περιμένουμε ότι θα παραδεχθούν τα λάθη και τις ελλείψεις του παρελθόντος. Μπορούν όμως να σηκώσουν τα μανίκια και να βάλουν μπρος την πολυαναμενόμενη διαδικασία εκσυγχρονισμού του κροατικού κράτους.