Στο δεύτερο πιο διαδεδομένο σε χρήση νόμισμα για τη χρηματοδότηση του παγκόσμιου εμπορίου αναδείχθηκε το πρώτο εξάμηνο το κινεζικό γουάν, ξεπερνώντας το ευρώ,, αποδεικνύοντας έτσι ότι η Κίνα αναζητεί μεγαλύτερο ρόλο για το νόμισμά της στο παγκόσμιο εμπόριο και στις επενδύσεις.
Θα καταφέρει, όμως, να πάρει την πολυπόθητη πρωτοκαθεδρία από το αμερικανικό δολάριο; Και αν ναι, πόσο κοντά είναι;
Η αναβάθμιση του κινεζικού γουάν αποτελεί αδιαμφισβήτητα ορόσημο για την Κίνα και την επιρροή της στην παγκόσμια οικονομία. Το γουάν εκτόπισε από τη δεύτερη θέση το ευρώ όσον αφορά στη χρήση του στο διεθνές εμπόριο. Οι πέντε κορυφαίες χώρες που χρησιμοποιούσαν το κινεζικό νόμισμα για τη χρηματοδότηση του εμπορίου τον περασμένο Οκτώβριο ήταν η Κίνα, το Χονγκ Κονγκ, η Σιγκαπούρη, η Γερμανία και η Αυστραλία, σύμφωνα με τη Swift.
Τον περασμένο Σεπτέμβριο η Τράπεζα Διεθνών Διακανονισμών είχε επισημάνει ότι το γουάν είχε εκτοπίσει για πρώτη φορά τα δέκα πιο διαπραγματεύσιμα νομίσματα, πηδώντας στην ένατη θέση από την 17η που βρισκόταν το 2010. Την ίδια περίοδο η καθημερινή διαπραγμάτευση σε γουάν τριπλασιάστηκε στα 120 δισ. δολάρια.
«Το γουάν είναι σαφώς ένα από τα κορυφαία νομίσματα για τη χρηματοδότηση του εμπορίου σε παγκόσμιο επίπεδο, και ακόμη περισσότερο στην Ασία» δήλωσε ο Franck de Praetere, επικεφαλής της Swift. «Το γουάν είναι στον δρόμο για να γίνει πραγματικά μια γιγαντιαία αγορά» επισήμανε ο David Simmonds, επικεφαλής του νομίσματος και της στρατηγικής των αναδυόμενων αγορών της Royal Bank of Scotland.
Έτοιμο να κάνει τη διαφορά
Η διεθνής χρήση του γουάν συνεχώς αυξάνεται, καθώς η Κίνα προχωρά στο άνοιγμα των κεφαλαιαγορών της. Κατά τους πρώτους εννέα μήνες του τρέχοντος έτους, περίπου το 17% των παγκόσμιων επιχειρήσεων της Ασίας χρησιμοποίησαν το γουάν για τις διεθνείς εμπορικές τους συναλλαγές, έναντι μόλις 1% το 2009, σύμφωνα με την Deutsche Bank.
Τα αποθέματα γουάν στο Χονγκ Κονγκ –στη μεγαλύτερη δεξαμενή πέραν της Κίνας– κατέγραψαν τη μεγαλύτερη αύξηση από τον Απρίλιο του 2011, ανερχόμενα στο επίπεδο-ρεκόρ των 782 δισ. γουάν τον Οκτώβριο.
Ο Ζιου Ξιαοτσουάν, διοικητής της Λαϊκής Τράπεζας της Κίνας (People’s Bank of China), έχει προαναγγείλει πως η Κίνα θα διευρύνει τη χρήση του γουάν στην καθημερινή ζώνη συναλλαγών, προκειμένου να επιταχύνει τις κινήσεις της ώστε να γίνει ένα νόμισμα εύκολα μετατρέψιμο, με τα άλλα διεθνή νομίσματα.
Μάλιστα, η Λαϊκή Τράπεζα της Κίνας παρουσίασε στις αρχές του έτους τα σχέδιά της ώστε να βάλει ένα τέλος στην καθημερινή νομισματική παρέμβαση του Κομμουνιστικού Κόμματος της Κίνας, το οποίο προσπαθεί να εκσυγχρονίσει την οικονομία της χώρας. Η HSBC, πάντως, προβλέπει για το νόμισμαότι θα είναι το δεύτερο πιο διαδεδομένο σε χρήση νόμισμα στο παγκόσμιο εμπόριο μετά το αμερικανικό δολάριο μέχρι το 2015.
Η δεύτερη μεγαλύτερη οικονομία στον κόσμο δείχνει να επιταχύνει τον ρυθμό των οικονομικών της μεταρρυθμίσεων, προωθώντας το νόμισμά της σε διεθνείς παίκτες πέρα από το Χονγκ Κονγκ. Η Κίνα έχει συνάψει συμφωνίες ώστε να ξεκινήσει η άμεση διαπραγμάτευση συναλλάγματος του γουάν με τη βρετανική λίρα αλλά και το δολάριο Σιγκαπούρης. Την ίδια στιγμή ενέκρινε ποσόστωση ύψους 80 δισ. γουάν για να δοθεί η δυνατότητα σε επενδυτές στο Λονδίνο να αγοράσουν περιουσιακά στοιχεία της. Η Τράπεζα της Αγγλίας ήταν η πρώτη μεταξύ των ευρωπαϊκών κεντρικών τραπεζών που έδωσε από τον περασμένο Ιούλιο τη δυνατότητα να γίνονται ανταλλαγές νομισμάτων (swaps) με την Κίνα, ύψους 200 δισ. γουάν.
Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) και η Λαϊκή Τράπεζα της Κίνας προχώρησαν τον Οκτώβριο του 2013 σε διμερή συμφωνία ανταλλαγής των νομισμάτων τους έως το ποσό των 350 δισ. γουάν. Αλλά και οι τράπεζες στην Ταϊβάν να ανοίγουν λογαριασμούς σε γουάν μετά την απόφαση της Κίνας να ιδρύσει τράπεζα εκκαθάρισης συναλλαγών στην Ταϊπέι. Παράλληλα, την τελευταία διετία η Κίνα ξεκίνησε απευθείας ανταλλαγή μεταξύ του κινεζικού και του αυστραλιανού νομίσματος, ενώ οι συναλλαγές μεταξύ γουάν και γεν έχουν αρχίσει από τον Ιούνιο του 2012.
Πόλεμος δίχως τέλος
Αυτή τη στιγμή, λοιπόν, η μεγαλύτερη πρόθεση της Κίνας είναι να διεθνοποιήσει το εθνικό της νόμισμα, μειώνοντας την εξάρτησή της από το αμερικανικό δολάριο –το οποίο κυριαρχεί στις παγκόσμιες ροές εμπορίου– αλλά και από τα υπόλοιπα νομίσματα που κυκλοφορούν ευρέως, όπως το ευρώ, η βρετανική λίρα και το γεν. Μόνο έτσι η Κίνα θα καταφέρει να αναδειχθεί σημαντικός παράγοντας στο παγκόσμιο εμπόριο.
Για τον λόγο αυτόν η χώρα χαλαρώνει τους ελέγχους στη συναλλαγματική ισοτιμία και το κόστος δανεισμού στη δεύτερη μεγαλύτερη οικονομία του κόσμου. Ο αναπληρωτής διοικητής της Λαϊκής Τράπεζας της Κίνας δήλωσε το Νοέμβριο του 2013 ότι δεν συμφέρει πλέον τη χώρα να συνεχίσει να αυξάνει τα συναλλαγματικά της διαθέσιμα, τα οποία ανήλθαν σε 3,66 τρισ. δολάρια στο τέλος Σεπτεμβρίου.
Ο νομισματικός πόλεμος, όμως, που έχει ξεσπάσει μεταξύ της μεγαλύτερης οικονομίας του κόσμου και της επερχόμενης νομισματικής δύναμης κρατάει εδώ και χρόνια, και όπως όλα δείχνουν, θα συνεχιστεί για πολλά ακόμα. Οι Αμερικανοί κατηγορούν τους Κινέζους ότι κρατούν το νόμισμά τους υποτιμημένο, ενώ η Κίνα διαμαρτύρεται για τα αμέτρητα δολάρια που τυπώνει η αμερικανική πλευρά, προκαλώντας πληθωριστική έκρηξη. Ωστόσο, παρά τις αντιδράσεις και τις ενστάσεις που διατυπώνονται και από τις δύο πλευρές, οι οικονομίες τους είναι αλληλοεξαρτώμενες σε μεγάλο βαθμό.
Ο μεγάλος νικητής
Το βασικό ερώτημα, ωστόσο, που προκύπτει είναι αν τελικά το γουάν θα καταφέρει να νικήσει το δολάριο και να μετατραπεί σε παγκόσμιο νόμισμα συναλλαγματικών διαθεσίμων. Η αλήθεια είναι πως η σταδιακή αύξηση της χρήσης του γουάν σε παγκόσμιο επίπεδο είναι σημαντική, και η κυβέρνηση της Κίνας έχει δείξει σημάδια εντατικοποίησης των προσπαθειών της για την προώθηση του νομίσματός της. Όμως το σενάριο αυτό ακούγεται υπεραισιόδοξο, τουλάχιστον τη δεδομένη χρονική στιγμή. Πολλοί αναλυτές εκτιμούν πως το δολάριο θα παραμείνει το πιο ισχυρό νόμισμα τα επόμενα χρόνια.
Παρόλο που η Κίνα είναι σήμερα η δεύτερη πιο ισχυρή οικονομικά χώρα παγκοσμίως, το γουάν δεν διαθέτει αντίστοιχη ισχύ και σημασία σε σχέση με το δολάριο. Αυτό συμβαίνει γιατί το Πεκίνο ενδιαφέρεται κυρίως για τη δική του οικονομική ανάπτυξη και δεν επιθυμεί να βρίσκεται εκτεθειμένο σε περίεργες κινήσεις και μεταβολές στο παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό περιβάλλον. Επίσης, η Κίνα αντιμετωπίζει ένα ακόμα σημαντικό πρόβλημα. Το εγχώριο χρέος της έχει διογκωθεί από την οικονομική κρίση, αυξάνοντας τις ανησυχίες ότι η χώρα θα μπορούσε να αντιμετωπίσει μια τραπεζική κρίση στο μέλλον.
Το αμερικανικό δολάριο, από την άλλη, παρά τη φυσιολογική αβεβαιότητα που βίωσε το τελευταίο διάστημα εξαιτίας του πολιτικού χάους προ μηνών στην Ουάσιγκτον, παρά τον δημοσιονομικό γκρεμό και το χρέος, το οποίο πιάνει ταβάνι στις ΗΠΑ, εξακολουθεί να παραμένει εξαιρετικά ισχυρό νόμισμα. Και μόνο το γεγονός πως η ευρωπαϊκή κρίση χρέους βρίσκεται ακόμα σε εξέλιξη είναι αρκετό για αρκετούς επενδυτές ώστε να επιστρέψουν ή να διατηρήσουν τα χρήματά τους στις Ηνωμένες Πολιτείες.
Άλλωστε, όλα τα βασικά προϊόντα, και κυρίως το πετρέλαιο, αποτιμώνται σε δολάρια. Το παγκόσμιο εμπόριο έχει γίνει ένα παιχνίδι στο οποίο οι HΠA παράγουν δολάρια και ο υπόλοιπος κόσμος παράγει προϊόντα που μπορεί να αγοράσει το δολάριο.
Μεταξύ ερημίτη και ηγεμόνα
Ακόμη όμως και αν το γουάν παραμένει ένας μακρινός ανταγωνιστής του δολαρίου, η άνοδός του θέτει ερωτήματα τόσο για τις κινεζικές αρχές όσο και για τις δυτικές πολυεθνικές. Για τους Κινέζους το ζήτημα είναι η οικονομική απελευθέρωση. Ο έλεγχος του κεφαλαίου που επιβάλλει το καθεστώς της Κίνας είναι θεμιτός, διότι έτσι δημιουργείται ένα καταφύγιο από τις παγκόσμιες οικονομικές καταιγίδες και επιτρέπει στις αρχές να χειριστούν τη συναλλαγματική ισοτιμία και το επιτόκιο, χωρίς να χάσει τον έλεγχο του πληθωρισμού. Από την άλλη πλευρά, όμως, στερεί από τις κινεζικές επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά τα οφέλη του οικονομικού ανταγωνισμού. Οι Κινέζοι αποταμιευτές δεν έχουν τη δυνατότητα να επενδύσουν στο εξωτερικό, με αποτέλεσμα το γουάν να μην μπορεί να γίνει ένα πραγματικά επιτυχημένο διεθνές νόμισμα.
Στην πραγματικότητα το κινεζικό κράτος θα πρέπει να επιβάλει ένα πιο φιλελεύθερο καθεστώς, όμως κάτι τέτοιο πρέπει να γίνει τη σωστή χρονική στιγμή. Οι τράπεζες θα πρέπει πρώτα να «υποστούν» ορισμένες μεταρρυθμίσεις πριν κάνουν άνοιγμα στο εξωτερικό. Η στρατηγική, λοιπόν, που θα ακολουθήσει η Κίνα σχετικά με το εθνικό της νόμισμα το επόμενο διάστημα θα παίξει καθοριστικό ρόλο τα επόμενα χρόνια. Αυτή τη στιγμή η χώρα προσπαθεί να ενισχύσει τον ρόλο του εθνικού της νομίσματος στις εξωτερικές εμπορικές συναλλαγές της και παράλληλα να το χρησιμοποιήσει ως αποθεματικό νόμισμα.
Αλλά η πρόβλεψη ότι η Κίνα είναι έτοιμη, οικονομικά και πολιτικά, να μετατρέψει το γουάν σε αποθεματικό νόμισμα απέχει από την πραγματικότητα, διότι η χώρα δεν διαθέτει αγορές με τη ρευστότητα που απαιτούν οι διαχειριστές κεφαλαίων από μια αγορά με βασικό αποθεματικό νόμισμα. Οι αγορές ομολόγων πρέπει να αναπτυχθούν αρκετά μέσα στις επόμενες δεκαετίες για να στηρίξουν το γουάν ως αποθεματικό νόμισμα.
Πιθανότατα, λοιπόν, το γουάν να χρειαστεί δεκαετίες ακόμα μέχρι να γίνει ένα σταθερό και συνάμα ευέλικτο νόμισμα όπως το δολάριο.