Πόσο επιτυχημένα ήταν τα stress tests και η επανεξέταση της ποιότητας του ενεργητικού (AQR) που πραγματοποιήθηκαν στις μεγαλύτερες τράπεζες της Ευρώπης –και που ανακοινώθηκαν με τυμπανοκρουσίες– μόλις πριν από μια εβδομάδα;
Η απάντηση εξαρτάται από το πώς καθορίζει κανείς την επιτυχία. Ένας απλοϊκός τρόπος να την μετρήσουμε είναι εξετάζοντας το πώς εξέλαβαν τα αποτελέσματα οι αγορές.
Με βάση αυτό το κριτήριο, οι δοκιμές απέτυχαν. Παρατηρήθηκε ένα σύντομο ράλι στις τιμές των μετοχών, όπως είχαν προβλέψει οι αναλυτές, ενώ οι επενδυτές «χώνευαν» τα αποτελέσματα της ΕΚΤ και της Ευρωπαϊκής Αρχής Τραπεζών. Ωστόσο, το ράλι εξασθένισε σύντομα και οι τραπεζικές μετοχές υποχώρησαν, καθώς οι άνθρωποι συνειδητοποίησαν ότι η άσκηση αυτή δεν είναι πανάκεια για τα προβλήματα των τραπεζών της Ευρώπης.
Ένας άλλος τρόπος να κρίνουμε την επιτυχία είναι εξετάζοντας τη βαρύτητα της διαδικασίας. Η προφανής σύγκριση γίνεται με τα περιοδικά stress tests που έχει διενεργήσει η αμερικανική Fed από το 2009, τα οποία έχουν πιστωθεί ως ότι βοήθησαν τις τράπεζες των ΗΠΑ να εξυγιανθούν μετά την οικονομική κρίση.
Μας βοηθά το γεγονός ότι η ΕΚΤ παρέχει ορισμένα στοιχεία που μπορούν να συγκριθούν με τα στοιχεία από τα αμερικανικά tests. Η Ευρώπη εφάρμοσε φανταστικές «ακραίες καταστάσεις» οι οποίες μείωσαν το συνολικό κεφάλαιο των τραπεζών της περιφέρειας κατά €262,7 δισ. και ψαλίδισαν τον δείκτη ιδίων κεφαλαίων τους από 12,4 σε 8,3 τοις εκατό.
Αυτή η μείωση κατά 4 ποσοστιαίες μονάδες στους δείκτες κεφαλαιακής επάρκειας των τραπεζών συγκρίνεται με τη μείωση 2,9 τοις εκατό στον αντίστοιχο δείκτη των αμερικανικών τραπεζών, σύμφωνα με την φετινή άσκηση CCAR (Συγκεντρωτική Έκθεση σχετικά με την Συνολική Αξιολόγηση) της Fed.
Με βάση αυτό το μέτρο σύγκρισης, η ευρωπαϊκή άσκηση αρχίζει να φαίνεται πιο αξιόπιστη. Εξίσου σκληρό ακούγεται και το αποτέλεσμα: 25 από τις 130 τράπεζες που συμμετείχαν στην άσκηση απέτυχαν στα stress tests και την AQR. Ορισμένες από αυτές τις τράπεζες είναι ιδιαίτερα μεγάλες: η Banca Monte dei Paschi di Siena και η Banco Popolare είναι η τρίτη και η τέταρτη από τις μεγαλύτερες τράπεζες της Ιταλίας, ενώ η Πειραιώς είναι η μεγαλύτερη στην Ελλάδα, και η Millennium BCP η μεγαλύτερη στην Πορτογαλία.
Ωστόσο, οι επικριτές συνεχίζουν να επιτίθενται στην αξιοπιστία της άσκησης. Οι οικονομολόγοι υποστηρίζουν ότι παρέλειψε να εξετάσει το ενδεχόμενο του αποπληθωρισμού –μία από τις μεγαλύτερες απειλές για την οικονομία της ευρωζώνης. Οι δοκιμές χρησιμοποίησαν το ποσοστό 1% για τον πληθωρισμό, που συμβάδιζε με τις προβλέψεις των οικονομολόγων τον Απρίλιο όταν τελειοποιήθηκαν οι κανόνες. Αλλά, αυτό το ποσοστό είναι πολύ πιο χαμηλό από τον τελευταίο δείκτη του πληθωρισμού στην ευρωζώνη (0,3%) –τον χαμηλότερο πληθωρισμό της τελευταίας πενταετίας.
Επίσης, η όλη διαδικασία δεν έχει κάνει και πολλά για να σπάσει τον «βρόχο καταστροφής» μεταξύ των τραπεζών και των κυβερνήσεων, σύμφωνα με τους ισχυρισμούς των επικριτών. Η δοκιμή της συνδυαστικής έκθεσης δημόσιου χρέους €2,6 τρισ. των τραπεζών οδήγησε σε μόλις €17 δισ. μείωση κεφαλαίου και σε €19 δισ. σε απομειώσεις.
Άλλα παράπονα περιλαμβάνουν το γεγονός ότι τα stress tests δεν περιλάμβαναν τις τεράστιες δικαστικές δαπάνες που εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν οι τράπεζες, αλλά ούτε και τις επιπτώσεις της επιδείνωσης της κρίσης στην Ουκρανία για τις τράπεζες που έχουν σχέση με τη Ρωσία. Οι σκεπτικιστές υποστηρίζουν ότι το συνολικό κεφαλαιακό έλλειμμα των €24,6 δισ. είναι ελάχιστο σε σχέση με τα €22 τρισ. των στοιχείων ενεργητικού που κατέχουν οι 130 δανειστές που περιλαμβάνονται στη διαδικασία. Σίγουρα, λένε, οι τράπεζες της Ευρώπης θα χρειαστεί να συγκεντρώσουν ακόμη περισσότερα κεφάλαια για να αποκαταστήσουν την αξιοπιστία.
Το λογότυπο του ευρώ απεικονίζεται έξω από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, πριν από τη συνάντηση του Διοικητικού Συμβουλίου στη Φρανκφούρτη της κεντρικής Γερμανίας, την 1η Αυγούστου του 2013. Ο Μάριο Ντράγκι, ο πρόεδρος της ΕΚΤ, επανέλαβε την υπόσχεση ότι τα επιτόκια της ευρωζώνης θα παραμείνουν σε χαμηλά επίπεδα ή θα πέσουν ακόμη περισσότερο, εν μέσω κινδύνων για την ευρωζώνη.
Αυτές τις μέρες, όλα έχουν να κάνουν με την ποιότητα. Οι ευρωπαϊκές τράπεζες έχουν μόλις επιβιώσει από τον έλεγχο ποιότητας ενεργητικού της ΕΚΤ, αλλά τώρα υπάρχει λόγος ανησυχίας για την Ασία.
Αντ’ αυτού, η ΕΚΤ λέει ότι οι τράπεζες χρειάζονται στην πραγματικότητα λιγότερα κεφάλαια, και αυτό γιατί έχει επιτρέψει στις αποτυχημένες τράπεζες να μετρήσουν τα κεφάλαια που αντλήθηκαν από τον Δεκέμβριο του 2013 ώστε να καλυφθούν τυχόν ελλείψεις. Οι ελληνικές τράπεζες μπορούν να βασίζονται στα σχέδια αναδιάρθρωσής τους, παρόλο που υποβλήθηκαν πολύ αργά στη μέτρηση των επίσημων αποτελεσμάτων. Η Volksbanken της Αυστρίας έχει προβεί ήδη σε σταδιακή εξυγίανση και άλλες εθνικές ρυθμιστικές αρχές, όπως του Βελγίου ή της Πορτογαλίας, λένε πως οι τράπεζές τους έχουν κάνει αρκετά για να καλύψουν τις ελλείψεις τους.
Αυτό αφήνει την παλαιότερη τράπεζα του πλανήτη –την Monte dei Paschi– με μία «τρύπα» €2,1 δισ. και τη μικρότερη ιταλική ανταγωνίστριά της, την Banca Carige, να χρειάζεται €800 εκατ.
Αλλά, για μια στιγμή, λένε οι υποστηρικτές της ΕΚΤ. Για να μετρήσουμε πραγματικά τον αντίκτυπο ενός stress test, λένε, θα πρέπει τα στοιχεία να περιλαμβάνουν τα €56 δισ. κεφαλαίου που συγκεντρώθηκαν προληπτικά από τις ευρωπαϊκές τράπεζες από την αρχή του έτους.
Άλλα μέτρα της επιτυχίας θα ήταν ο βαθμός στον οποίο ο έλεγχος της ποιότητας του ενεργητικού προκαλεί ανάκαμψη του τραπεζικού δανεισμού στις επιχειρήσεις της ευρωζώνης και την ενοποίηση των ασθενέστερων δανειστών. Αλλά, πέρα από μία πιθανή προσφορά για την Monte dei Paschi, κανένα από αυτά τα ενδεχόμενα δεν φαίνεται πιθανό. Η Morgan Stanley αναμένει αδύναμη ζήτηση από τις τράπεζες για τη δεύτερη προσφορά φθηνών τετραετών δανείων από την ΕΚΤ, υπολογίζοντας τον συνολικό απολογισμό των δύο πρώτων γύρων των στοχευμένων πράξεων μακροχρόνιας αναχρηματοδότησης, ή TLTROs, σε €193 – €243 δισ., από τα πιθανά €400 δισ. Αυτό δε μας δείχνει καθόλου ότι οι τράπεζες πρόκειται να απελευθερώσουν μία πλημμύρα δανείων.
Αλλά, ας κάνουμε ένα ακόμη βήμα πίσω. Εξετάζοντας τα 12.000 στοιχεία για καθεμία από τις 130 τράπεζες, η ενιαία εποπτική αρχή της ευρωζώνης θα προετοιμαστεί καλά προτού αναλάβει τα ινία την Τρίτη. Η ίδια η διαδικασία μπορεί να μην ήταν ιδανική, αλλά η αποκατάσταση της εμπιστοσύνης στις τράπεζες της Ευρώπης μετά την κρίση είναι ένα μεγάλο ταξίδι, κι όχι ένας προορισμός. Είναι πιθανό ότι η ΕΚΤ θα επαναλάβει την άσκηση κάθε χρόνο, και θα διδαχθεί από τα πρώιμα λάθη της.