Πριν από λίγες ημέρες η IFO Institute δημοσίευσε μια σύντομη εργασία που υποδηλώνει ότι μια ελληνική χρεοκοπία εντός της ζώνης του ευρώ θα κόστιζε στη Γερμανία 77,1 δισεκατομμύρια ευρώ, ενώ μια χρεοκοπία σε συνδυασμό με την έξοδο από το ευρώ θα κοστίσει 75.800 εκατομμύρια ευρώ.
Οι δύο αριθμοί είναι περίπου ίδιοι, αλλά όπως ήταν αναμενόμενο, τα μέσα ενημέρωσης τόνισαν ότι ένα Grexit θα είναι φθηνότερο για τη Γερμανία κατά 1,3 δις ευρώ.
Η δημοσίευση τέτοιων αριθμών λανθασμένα υποδεικνύει πως μπορούν να υπολογιστούν επακριβώς άμεσες ζημίες. Πιο σημαντικό το ότι ο υπολογισμός δεν έλαβε υπόψη τρεις βασικούς παράγοντες:
• Τα διαφορετικά κουρέματα που είναι πιθανά για τα δύο σενάρια
• Τις ιδιωτικές αξιώσεις
• Άλλες δευτερεύουσες απώλειες
Και οι τρεις παράγοντες υποδηλώνουν πως οι απώλειες για τη Γερμανία θα ήταν πολύ μεγαλύτερες εάν η Ελλάδα έβγαινε από το ευρώ.
Πριν δούμε τις λεπτομέρειες των υπολογισμών, ας ξεκαθαρίσουμε το εξής: θεωρούμε την χρεοκοπία και την έξοδο της Ελλάδας τόσο απίθανη όσο και αχρείαστη. Είναι σίγουρα στα ενδιαφέροντα και της Ελλάδας και των συνεταίρων της στην ευρωζώνη να βρεθεί ικανοποιητική λύσει ώστε να αποφευχθεί η χρεοκοπία και η έξοδος, κάτι που θα δυσχέραινε τη θέση όλων. Η Ελλάδα θα έμπαινε σε μια ακόμη βαθιά ύφεση, η οποία θα επιδείνωνε την ανεργία και θα μείωνε τα έσοδα του προϋπολογισμού, κάνοντας απαραίτητο έναν νέο γύρω δημοσιονομικής λιτότητας. Οι πιστωτές στην ευρωζώνη θα έχαναν πολλές από τις ελληνικές τους αξιώσεις και οι ιδιωτικές αξιώσεις στην Ελλάδα θα υπέφεραν επίσης. Η νέα υποτιμημένη ελληνική δραχμή μπορεί να μην αναζωογονήσει και τόσο την ελληνική οικονομία. Επίσης, ένα Grexit μπορεί να έχει ευρύτερες επιπτώσεις, πέραν των οικονομικών θεμάτων. Ποιες είναι οι προοπτικές μιας συνολικής συμφωνίας;
• Όσον αφορά τη βιωσιμότητα του ελληνικού χρέους, υπάρχουν σχετικά ανώδυνες επιλογές
• Η συμφωνία για τη δημοσιονομική πολιτική μπορεί επίσης να μην είναι και τόσο δύσκολο να επιτευχθεί. Η Ελλάδα έχει υποφέρει πολύ τα τελευταία χρόνια και έχει υλοποιήσει σημαντικές δημοσιονομικές προσαρμογές. Παρά το γεγονός ότι οι προοπτικές δεν είναι πολύ φωτεινές, μέχρι τώρα η κήλη στην οικονομική δραστηριότητα έχει ίσως έχει γίνει και αναμένεται κάποια οικονομική ανάπτυξη. Αυτό θα βοηθήσει στους δημοσιονομικούς λογαριασμούς και είναι πιθανό ότι δε θα χρειαστούν επιπλέον δημοσιονομικές προσαρμογές. Στην πραγματικότητα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αναμένει ότι το κυκλικό προσαρμοσμένο πρωτογενές δημοσιονομικό πλεόνασμα της Ελλάδα θα μειωθεί από το 8% του ΑΕΠ του 2014 κατά περίπου 1 εκατοστιαία μονάδα το 2015-16, γεγονός που υποδηλώνει μια δημοσιονομική χαλάρωση: ακριβώς αυτό που ζητούν τα κόμματα της ελληνικής αντιπολίτευσης. Με άλλα λόγια, η νέα ελληνική κυβέρνηση θα είναι σε θέση να καρπωθούν τα οφέλη από τις προσαρμογές που έγιναν τα τελευταία χρόνια.
• Το πιο δύσκολο βήμα ίσως να είναι η εξασφάλιση μιας συμφωνίας σχετική με τις διαρθρωτικές πολιτικές, καθώς πολλά από τα παρόντα σχέδια των ελληνικών κομμάτων της αντιπολίτευσης βρίσκονται σε διαμετρική αντίθεση με τις μεταρρυθμίσεις που συμφωνήθηκαν στο πλαίσιο του προγράμματος χρηματοδοτικής βοήθειας. Αλλά μια συμβιβαστική λύση πρέπει να βρεθεί: και οι δύο πλευρές έχουν ισχυρά κίνητρα να συμφωνήσουν και οι διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις πρέπει να είναι μέρος της συνολικής συμφωνίας.
Ενώ υπάρχουν πολύ ισχυρά κίνητρα για συνεργασία και ως εκ τούτου ένα Grexit δεν είναι πολύ πιθανό, για χάρη της πνευματικής ανταλλαγής, σκεφτήκαμε ότι είναι χρήσιμο να σχολιάσουμε τους υπολογισμούς της IFO που αξιολογούν τις επιπτώσεις της χρεοκοπίας.
Οι υπολογισμοί του Ινστιτούτου IFO λαμβάνουν υπόψη το γερμανικό μερίδιο της επίσημης βοήθειας προς την Ελλάδα (διμερή γερμανικά δάνεια, το μερίδιο της Γερμανίας στα δάνεια του ΕΤΧΣ και του ΔΝΤ) και διάφορες απαιτήσεις της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας. Συνόψισαν όλα αυτά τα αιτήματα, υποθέτοντας πως όλα θα διαγραφούν σε περίπτωση χρεοκοπίας. Ενώ έχουμε κάποιες ερωτήσεις σχετικά με τις σχετικές απαιτήσεις της κεντρικής τράπεζας (οι οποίες εξηγούν τη διαφορά των 1,3 δισεκατομμυρίων στα αποτελέσματα της IFO), υπάρχουν τρία πιο σημαντικά ζητήματα.
Το πρώτο μεγάλο πρόβλημα με τους υπολογισμούς αυτούς είναι ότι προϋποθέτουν την πλήρη διαγραφή των επίσημων απαιτήσεων από την Ελλάδα και στις δύο περιπτώσεις. Αμφιβάλλουμε ότι αυτό θα συμβεί: έχουν υπάρξει πολλές αναδιαρθρώσεις χρέους κατά τις τελευταίες δεκαετίες, αλλά οι αξιώσεις ποτέ δεν έχουν διαγραφεί εντελώς. Δείτε για παράδειγμα, τα στοιχεία των Juan Cruces και Christoph Trebesch – οι οποίοι συνοψίζουν 187 αναδιαρθρώσεις κρατικών χρεών από το 1970 έως το 2013. Το μέσο κούρεμα ήταν 38%. Επιπλέον, μεταξύ των δύο σεναρίων (χρεοκοπία μέσα στην ευρωζώνη ή με έξοδο), το κούρεμα θα ήταν πιθανώς μεγαλύτερο αν η Ελλάδα ήταν να βγει από τη ζώνη του ευρώ, δεδομένου ότι η νέα ελληνική δραχμή πιθανότατα θα υποτιμηθεί σημαντικά και ελληνικό ΑΕΠ θα συρρικνωθεί σημαντικά, μειώνοντας έτσι την ικανότητα της Ελλάδας να εξοφλήσει τις οφειλές της, ιδίως εκείνες που είναι εκφρασμένες σε ξένα νομίσματα (σε αυτή την περίπτωση, το ευρώ θα είναι ένα ξένο νόμισμα). Η υποτίμηση της συναλλαγματικής ισοτιμίας του πέσο της Αργεντινής το 2002 μπορεί να είναι ενδεικτική μιας υποθετικής υποτίμησης ονομαστικού νομίσματος για τη νέα ελληνική δραχμή σε περίπτωση Grexit.
Δεύτερον, οι υπολογισμοί του Ινστιτούτου IFO δεν εξετάζουν τις απαιτήσεις του ιδιωτικού τομέα (αν και η εργασία της IFO αναγνωρίζει αυτή την παράλειψη). Και πάλι, ένα Grexit θα μπορούσε να οδηγήσει σε πολύ μεγαλύτερες απώλειες για το γερμανικό ιδιωτικό τομέα από μια ελληνική χρεοκοπία εντός της ζώνης του ευρώ, δεδομένου ότι περισσότερες ελληνικές τράπεζες και μη τράπεζες θα χρεοκοπούσαν λόγω μιας πιθανής μαζικής υποτίμησης του νέου νομίσματος και της συστολής του ελληνικού ΑΕΠ. Ο παρακάτω πίνακας δείχνει ότι ενώ οι γερμανικές αξιώσεις του ιδιωτικού τομέα στην Ελλάδα έχει μειωθεί σημαντικά από το 2009, εξακολουθούν να ανέρχονται σε περίπου 16 δισεκατομμύρια ευρώ σε χρέος και περίπου 3 δις ευρώ σε μετοχές.
Τρίτον, θα πρέπει να αναμένονται περαιτέρω δευτερογενείς επιπτώσεις, όπως η μείωση των γερμανικών εξαγωγών προς την Ελλάδα. Επιπλέον, άλλες χώρες της ζώνης του ευρώ θα υποστούν ζημίες, κάτι που επίσης θα μπορούσε να επηρεάσει αρνητικά τη Γερμανία.
Συνολικά, καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι, ενώ είναι δύσκολο να υπολογίσουμε τις απώλειες σε περίπτωση μιας ελληνικής χρεοκοπίας και εξαρτάται από πολλές προϋποθέσεις, κατά πάσα πιθανότητα, οι οικονομικές απώλειες για τη Γερμανία και άλλες χώρες της ευρωζώνης θα ήταν μεγαλύτερες εάν η Ελλάδα εξέλθει από το ευρώ, από ό, τι αν παραμένει σε αυτό.