Μόλις στα 500 εκατ. ευρώ ανέρχεται το απόθεμα ρευστότητας των ελληνικών τραπεζών, την ώρα που η ελληνική οικονομία συνθλίβεται. Το ημερήσιο όριο ανάληψης μετρητών από τις ελληνικές τράπεζες έχει μειωθεί στα 50 ευρώ, έναντι του προβλεπόμενου ποσού – από την Πράξη Νομοθετικού Περιεχομένου – για αναλήψεις 60 ευρώ, καθώς εξαντλούνται τα χαρτονομίσματα των 20 ευρώ.
Το εγχώριο τραπεζικό σύστημα βρίσκεται σε κινούμενη άμμο και μάχεται καθημερινά ώστε να αντιμετωπίσει το πρόβλημα της ρευστότητας. Ορόσημο για τις τράπεζες θα αποτελέσει το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος της Κυριακής. Επίσης κκομβική ημερομηνία είναι η η 20ή Ιουλίου, οπότε και θα πρέπει να πληρωθεί η δόση στην Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζας. Την ίδια στιγμή τραπεζικοί κύκλοι θεωρούν ότι δεν έχει εξαλειφθεί ο κίνδυνος bail in και απώλειας καταθέσεων και μάλιστα πιθανό κούρεμα θα πρέπει να επιβληθεί σε καταθέσεις πολύ χαμηλότερα των 100.000 ευρώ που είναι και το όριο της ευρωπαϊκής Οδηγίας. Γι’ αυτό το λόγο και οι επικεφαλής των τραπεζών έχουν στείλει σαφές μήνυμα προς όλες τις πλευρές ότι θα πρέπει η κυβέρνηση από τη Δευτέρα κιόλας να ξεκινήσει τις διαπραγματεύσεις με τους δανειστές και σε σύντομο χρόνο να επιτευχθεί συμφωνία, προκειμένου να αποφευχθούν τα χειρότερα.
Η άρση των περιορισμών στην κίνηση των τραπεζικών κεφαλαίων (capital controls) δεν θα είναι άμεση, εκτιμά ο οίκος αξιολόγησης Fitch, σε έκθεσή του για τις ελληνικές τράπεζες. Eπίσης ο αμερικανικός οίκος αξιολόγησης επισημαίνει ότι οι τέσσερις συστημικές τράπεζες της Ελλάδας θα είχαν χρεοκοπήσει εάν δεν είχαν επιβληθεί κεφαλαιακοί περιορισμοί, λόγω των εκροών καταθέσεων και της απόφασης της ΕΚΤ να μην αυξήσει τα όρια του ELA. Ο Fitch προχώρησε σε υποβάθμιση του εγγυημένου από το ελληνικό δημόσιο χρέους των Εθνική και Eurobank, σε CC από CCC, σε έκθεσή του που ακολουθεί την υποβάθμιση της Ελλάδας σε CC.
Οπως επισημαίνει ο οίκος επισημαίνει ότι η ρευστότητα και η φερεγγυότητα του ελληνικού τραπεζικού συστήματος είναι πολύ αδύναμες και σημειώνει ότι κάποιες τράπεζες ενδεχομένως φθάνουν σε σημείο που το κλείσιμό τους αποτελεί πραγματική πιθανότητα.
Ένα κλείσιμο ελληνικό τραπεζών, εάν χρειαστεί, δεν θα είναι άμεση διαδικασία. Ο Fitchεκτιμά ότι δεν θα είναι πολιτικά εφικτό να επιβληθούν ζημιές στους πιστωτές της χώρας και ότι θα καταβληθούν προσπάθειες να βρεθεί λύση που θα αποτρέπει κάτι τέτοιο, ενώ ταυτόχρονα θα ευθυγραμμίζεται με την ευρωπαϊκή νομοθεσία.
Το ελληνικό πτωχευτικό δίκαιο είναι σχετικά «ώριμο» και έχει πολλά κοινά στοιχεία με την ανάλογη ευρωπαϊκή οδηγία, αλλά δεν περιλαμβάνει ξεκάθαρο bail-in των senior πιστωτών χωρίς εξασφάλιση.
Τον Απρίλιο, η Πανελλήνια Τράπεζα έκλεισε με βάση αυτό το πλαίσιο, με επιλεγμένα στοιχεία ενεργητικού να περνούν στην Τράπεζα Πειραιώς. Ενδεχόμενο κλείσιμο μιας πιο συστημικά σημαντικής τράπεζας θα είναι πολύ πιο πολύπλοκο.
Η ανακεφαλαιοποίηση των ελληνικών τραπεζών με εγχώριους πόρους είναι αδύνατη λόγω της πολύ αδύναμης θέσης της χώρας ενώ μετά τη λήξη του προγράμματος χάθηκαν και τα 10,9 δισ. που υπήρχαν για αυτό το σκοπό.
Το ελληνικό Ταμείο Εγγύησης Καταθέσεων – Επενδύσεων διαθέτει μόλις 3 δισ. ευρώ (στα τέλη του 2013) ενώ δεν υπάρχει ακόμη πανευρωπαϊκό αντίστοιχο fund. Με βάση την τελευταία οδηγία της Ε.Ε. οι ευρωτράπεζες μπορούν να έχουν πρόσβαση στα εγγυοδοτικά ταμεία άλλων χωρών – μελών αλλά οι υπόλοιπες χώρες-μέλη της ΕΕ δεν αναμένεται να συμφωνήσουν λόγω έλλειψης εμπιστοσύνης στην Ελλάδα.
Ο ESM θα μπορούσε να βάλει φρέσκο χρήμα στις τράπεζες, αλλά προαπαιτούμενο είναι το bail in του 8% των υποχρεώσεων. Ως εκ τούτου, με βάση τους κανόνες του ESM οι μη-διασφαλισμένοι καταθέτες είναι ευάλωτοι σε bail in. Μια τέτοια εξέλιξη θα ήταν πολιτικά μη αποδεκτή από μια ελληνική κυβέρνηση.
Συμπερασματικά, για τη διάσωση των τραπεζών θα απαιτηθεί μια εναλλακτική, πιο δημιουργική λύση που θα εξαρτηθεί από την πολιτική βούληση και το αποτέλεσμα των διαπραγματεύσεων της Αθήνας με τους πιστωτές, που είναι ακόμη αβέβαιο.
Εν τω μεταξύ η Moody’s έθεσε υπό παρακολούθηση για πιθανή υποβάθμιση την αξιολόγηση Caa3 πέντε ελληνικών τραπεζών, μετά την χθεσινή υποβάθμιση του αξιόχρεου της Ελλάδας σε Caa3. Οι πέντε τράπεζες είναι η Εθνική Τράπεζα, η Alpha Bank, Τράπεζα Πειραιώς, η Eurobank και η Attica Bank. Όπως αναφέρει σε ανακοίνωση της η Moody’s η παρακολούθηση θα εξετάσει τον πιθανό κίνδυνο απωλειών για καταθέτες και ανέγγυους πιστωτές, υπό το φως του αυξημένου κινδύνου εξόδου της χώρας από το ευρώ.