Ο Ντόναλντ Τραμπ, ένας υποψήφιος πρόεδρος των ΗΠΑ, το απέρριψε ως «απαίσια ιδέα». Άλλη υποψήφιος, η Χίλαρυ Κλίντον, δε θεωρεί πως ανταποκρίνεται στα «υψηλά στάνταρ» που θα πρέπει να έχουν οι εμπορικές συμφωνίες.
Ωστόσο, οι υποστηρικτές του Συμφώνου Συνεργασίας των Δύο Πλευρών του Ειρηνικού (TPP), το οποίο συμπεριλαμβάνει 12 χώρες στην Ασία και στη Βόρειο και τη Νότιο Αμερική, συμπεριλαμβανομένων των ΗΠΑ και της Ιαπωνίας, το χαρακτηρίζουν ως τη μεγαλύτερη πολυμερή εμπορική συμφωνία των τελευταίων 20 ετών, η οποία θα «καθορίσει τους κανόνες του δρόμου» προς το διεθνές εμπόριο. Τι ισχύει τελικά;
Το TPP θα καλύψει το 40% της παγκόσμιας οικονομίας. Μόνο για τους αμερικανούς εξαγωγείς, 18.000 ξεχωριστά τέλη θα μηδενιστούν. Περίπου το ίδιο θα ισχύει για τις εταιρείες στα υπόλοιπα 11 μέλη. Ακόμη και τα αγροτικά εμπόδια, τα οποία έχουν συνήθως την πιο ένθερμη υπεράσπιση, θα αρχίσουν να πέφτουν. Ξένοι θα αποκτήσουν πάτημα στον τομέα των γαλακτοκομικών του Καναδά και μεγαλύτερη μερίδιο στην αγορά μοσχαρίσιου κρέατος στην Ιαπωνία, για παράδειγμα. Κάποιες από αυτές τις μειώσεις θα εφαρμοστούν δυστυχώς πολύ αργά, ωστόσο: οι αμερικανικοί δασμοί για τα ιαπωνικά φορτηγά θα παραμείνουν για άλλα 30 χρόνια.
Τα τέλη στην περιοχή δεν ήταν ποτέ ιδιαίτερα υψηλά, ωστόσο. Πιο σημαντική είναι η προσπάθεια του TPP να απελευθερώσει το εμπόριο υπηρεσιών. Αυτές δεν υπόκεινται συνήθως στους ίδιους περιορισμούς όπως, ας πούμε, οι αγροτικές και αυτοκινητιστικές εισαγωγές. Αντ’ αυτού, περιπλέκονται με διάφορους διασυνοριακούς κανόνες, όπως τα τελωνεία, οι βίζες και οι αδειοδοτήσεις. Το TPP υπόσχεται καλύτερη πρόσβαση στις αγορές σε περισσότερους παρόχους υπηρεσιών, κάτι που με τον καιρό θα πρέπει να προσφέρει ώθηση στην παραγωγικότητα.
Παρά την κινδυνολογία από τα αριστερά, η συμφωνία προφανώς δεν προωθεί τα συμφέροντα των μεγάλων επιχειρήσεων έναντι αυτών με ταπεινούς καταναλωτές. Για παράδειγμα, υπό την πίεση της Αυστραλίας, της Χιλής και του Περού, οι ΗΠΑ άφησαν στην άκρη την απαίτησή τους κάποια φάρμακα να προστατευτούν από τον ανταγωνισμό των γενοσήμων για τουλάχιστον 12 χρόνια, συμβιβαζόμενες στα πέντε. Στο ίδιο πνεύμα, ο μηχανισμός επίλυσης διαφορών του TPP εμποδίζει ξεκάθαρα τις καπνοβιομηχανίες να ζητήσεις αποζημιώσεις για τους κανόνες δημόσιας υγείας που ζημιώνουν τις επιχειρήσεις τους.
Για να κατευνάσει τα συνδικάτα και άλλους πιθανούς αντιφρονούντες στις πλουσιότερες χώρες, αρκετά από τα 30 κεφάλαια του TPP αφιερώνονται στην προστασία των εργαζομένων και του περιβάλλοντος. Υπάρχουν ρήτρες που προσπαθούν να καθυστερήσουν την αποψίλωση των δασών και την υπεραλίευση. Όλοι οι συμμετέχοντες θα υποχρεώνονται να ακολουθούν τις βασικές αρχές της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας για τα εργατικά δικαιώματα. Θα υποχρεωθούν να θεσπίσουν έναν ελάχιστο μισθό και να ρυθμίσουν τα ωράρια εργασίας. Το Βιετνάμ θα χρειαστεί να επιτρέψει τη δημιουργία συνδικάτων ανεξάρτητων από το Κομμουνιστικό Κόμμα. Αυτού του είδους οι δεσμεύσεις θα είναι επιβαλλόμενες μέσω του μηχανισμού επίλυσης διαφωνιών.
Το TPP προσπαθεί επίσης να περιορίσει το εύρος στο οποίο οι κυβερνήσεις μπορούν να δείξουν εύνοια στις κρατικές εταιρείες. Παρ’ ότι υπάρχουν πολλές εξαιρέσεις, αυτή είναι μια αρκετά σημαντική υποχώρηση για τη Μαλαισία και το Βιετνάμ. Σύμφωνα με τον Matthew Goodman του Κέντρου Στρατηγικών και Διεθνών Μελετών, ένα think-tank, «ο Λευκός Οίκος πιστεύει ότι αυτό είναι κάτι μεγάλο. Επικυρώνει τον ορισμό τους για το TPP ως συμφωνία του 21ου αιώνα».
Καθώς τα ψιλά γράμματα της συμφωνίας δεν έχουν ακόμη δημοσιοποιηθεί, και καθώς οι μειώσεις των δασμών αποτελούν τόσο μικρό κομμάτι των μέτρων του, είναι δύσκολο να υπολογίσουμε πόσο μεγάλη θα είναι η ώθηση που θα παρέχει το TPP στα μέλη του. Το Ινστιτούτο Peterson Διεθνών Οικονομικών, ένα ακόμη think-tank, εκτιμά πως θα ενισχύσει την παγκόσμια οικονομία κατά 223 δισεκατομμύρια δολάρια έως το 2025. Περισσότερες επιδράσεις θα γίνουν αντιληπτές όχι στην Αμερική, αλλά στα λιγότερο ανεπτυγμένα μέλη. Η έρευνα υπολογίζει πως το ΑΕΠ του Βιετνάμ θα μπορούσε να αυξηθεί κατά 10% επιπλέον, την ίδια περίοδο.
Μακροπρόθεσμα, η επίδραση του TPP θα εξαρτηθεί από το κατά πόσο θα αυξηθούν τα μέλη του, όπως θέλει η θεωρία μόλις μπει σε ισχύ η συμφωνία. Η Νότιος Κορέα, η οποία δεν βρίσκεται στα αρχικά 12 μέλη, πιέζει για να συμπεριληφθεί σύντομα. Το κρίσιμο ερώτημα είναι η Κίνα. Πολλοί θεωρούν πως η Αμερική προώθησε το TPP για να εξαπλώσει την επιρροή της στην Ασία και να ανταπαντήσει σε αυτήν της Κίνας. Ωστόσο, η οικονομική σημασία του TPP θα υπονομευθεί σημαντικά εάν η συμφωνία δε συμπεριλάβει τη χώρα που βρίσκεται στην καρδιά σχεδόν όλων των αλυσίδων προμηθειών της Ασίας. Η Κίνα μπορεί τώρα να αυξήσει την πίεσή της για μια ευρύτερη, τοπική συμφωνία ελεύθερου εμπορίου, βασισμένη εν μέρει στο TPP, σύμφωνα με τον Jeffrey Schott, πρώην αμερικανό εμπορικό διαπραγματευτή.
Μέχρις ότου το TPP επικυρωθεί από τα 12 αρχικά μέλη του, είναι πολύ νωρίς για τέτοιες συζητήσεις. Αυτή η διαδικασία θα πρέπει να είναι άμεση σε περιοχές όπως η Ιαπωνία και η Σιγκαπούρη, όπου τα κυβερνώντα κόμματα έχουν αυτοδύναμες πλειοψηφίες. Ο Καναδάς, ωστόσο, αντιμετωπίζει κρίσιμες εκλογές στις 19 Οκτωβρίου. Ένα από τα τρία κυρίαρχα κόμματα εκστρατεύει ενάντια στη συμφωνία, υποστηρίζοντας πως θα κατέστρεφε τις αγροτικές εργασίες.
Η μεγαλύτερη αντιμαχία θα γίνει στην Αμερική, όπου το Κογκρέσο έχει 90 μέρες να εξετάσει τη συμφωνία προτού το θέσει σε ψηφοφορία, χωρίς τροπολογίες. Αυτή η ταχεία διαδικασία εγκρίθηκε με μικρή διαφορά νωρίτερα φέτος, παρά τις αντιθέσεις τόσο από τα δεξιά όσο κι από τα αριστερά. Όμως οι Ρεπουμπλικάνοι όπως ο Τραμπ ήδη διαμαρτύρονται πως η συμφωνία παρέχει υπερβολικές υποχωρήσεις προς τους εμπορικούς αντιπάλους της Αμερικής. Οι Δημοκράτες όπως η κυρία Κλίντον, την ίδια στιγμή, λένε πως ανησυχούν πως η συμφωνία θα κοστίσει αμερικανικές θέσεις εργασίας. Οι Ρεπουμπλικάνοι, παραδοσιακά υπέρ του ελεύθερου εμπορίου, έχουν πλειοψηφία και στα δύο σώματα του Κογκρέσου. Ωστόσο, οι εμπορικές συμφωνίες τείνουν να είναι αντιπαθείς στους ψηφοφόρους. Δεν είναι καθόλου ευνοϊκό το ότι η προεδρική εκστρατεία θα βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη κατά την ψηφοφορία του Κογκρέσου, ούτε ότι η συμφωνία θεωρείται μέρος της κληρονομιάς του Μπαράκ Ομπάμα, ένα τοξικό πρόσωπο για τους Ρεπουμπλικάνους.
Οποιαδήποτε κωλυσιεργία θα ήταν ανόητη. Η επιβράδυνση στην κινέζικη οικονομία και η χλιαρή παγκόσμια ανάκαμψη από τη χρηματοπιστωτική κρίση έχουν οδηγήσει σε μια μακροπρόθεσμη επιβράδυνση στο παγκόσμιο εμπόριο. Η αξία των εμπορευμάτων που μεταφέρονται σε ολόκληρο τον κόσμο βρίσκεται σε πτώση από το 2009. Στο πρώτο μισό του έτους βούλιαξε κατά 13% σε όρους δολαρίου συγκριτικά με την ίδια περίοδο το 2014. Σε όρους όγκου, το εμπόριο ακόμη αυξάνεται, όμως κατά μικρό μερίδιο των ποσοστών που επικρατούσαν πριν από τη χρηματοπιστωτική κρίση.
Το πρόβλημα δεν είναι μόνο κυκλικό: το όλο και μεγαλύτερο εύρος προϊόντων που κατασκευάζονται στην Κίνα, μεταξύ άλλων δομικών αλλαγών, φαίνεται να έχει επιβραδύνει μόνιμα την ανάπτυξη του εμπορίου. Αυτό είναι ανησυχητικό επειδή το εμπόριο παραμένει ο πιο αξιόπιστος τρόπος για τις φτωχότερες χώρες να αυξήσουν τον πλούτο τους. Το TPP αναμφίβολα θα συνέβαλε στην ενίσχυσή του.