Η ευφορία δεν είχε να κάνει μόνο με την αποτίναξη της κληρονομιάς του Ανατολικού Μπλοκ της χώρας. Η προσχώρηση έφερε την υπόσχεση να γεφυρωθεί το χάσμα του πλούτου με την πλουσιότερη δυτική Ευρώπη. Η ιδιότητα του μέλους θα ενίσχυε το εμπόριο και θα έφερνε δισεκατομμύρια ευρώ σε επενδύσεις υποδομής. Από την πλευρά της, η Βουλγαρία θα ανοικοδομούσε τα πολιτικά της θεσμικά όργανα και θα τα έφερνε στα ευρωπαϊκά πρότυπα.
Δέκα χρόνια αργότερα, καθώς η Βουλγαρία ετοιμάζεται για πρώτη φορά για την εξάμηνη προεδρία της ένωσης, δεν έχουν γίνει όλα σύμφωνα με το σχέδιο.
Ενώ οι εξαγωγές διπλασιάστηκαν και το βιοτικό επίπεδο βελτιώθηκε, η αύξηση των μισθών ήταν απογοητευτική και οι εργαζόμενοι έφυγαν από το φτωχότερο μέλος της ΕΕ. Η παρατεταμένη οικονομική κρίση του μπλοκ δεν βοήθησε, ιδιαίτερα με την ταραγμένη Ελλάδα ακριβώς δίπλα, αλλά αυτή δεν είναι όλη η ιστορία. Η γειτονική Ρουμανία, η οποία εντάχθηκε ταυτόχρονα και αγκάλιασε τις μεταρρυθμίσεις με μεγαλύτερο εθνουσιασμό, έχει επιτύχει περισσότερα εντυπωσιακά οφέλη. Η Βουλγαρία μπορεί να έχει χάσει μια ευκαιρία να προχωρήσει.
«Δεν μπορεί κανείς να ξεφύγει από την εντύπωση ότι η Βουλγαρία έχει χάσει ευκαιρίες οικονομικής ανάπτυξης», δήλωσε η Οτίλια Νταντ, αναλύτρια της Teneo Intelligence στο Λονδίνο. «Λαμβάνοντας υπόψη το επίπεδο της οικονομικής ανάπτυξης και δεδομένου του ύψους των μισθών στη Βουλγαρία, θα έπρεπε να εξακολουθεί να υπερέχει όλων. Αλλά δεν το κάνει.»
Ένας σοβαρός λόγος είναι η διαφθορά. Η Βουλγαρία κατατάσσεται ως το χειρότερο κράτος της ΕΕ ως προς τους χρηματισμούς και το ζήτημα βρίσκεται στο επίκεντρο πολλών από τις προκλήσεις της. Οι ξένες επενδύσεις έχουν σταματήσει, η ΕΕ εξακολουθεί να παρακολουθεί τη δικαστική εξουσία και ορισμένα μέλη είναι απρόθυμα να επιτρέψουν την είσοδο στη ζώνη Σένγκεν χωρίς διαβατήριο.
Υπάρχει μια νέα ώθηση για την αντιμετώπιση της διαφθοράς προτού η Βουλγαρία αναλάβει την προεδρία της ΕΕ τον Ιανουάριο. Αλλά οι πρωτοβουλίες του παρελθόντος έχουν υποχωρήσει και οι αναλυτές έχουν λίγη πίστη ότι ο Μποϊκό Μπορίσοφ, πρωθυπουργός για πολλά από τα τελευταία 10 χρόνια, θα αλλάξει πολλά αυτή τη φορά.
«Φοβάμαι ότι υπάρχει πολύ καπνός που δημιουργείται αυτή τη στιγμή που τελικά δεν θα οδηγήσει πουθενά», δήλωσε τηλεφωνικά ο Ντάνιελ Κάντικ, διευθυντής προγράμματος στο Ίδρυμα Friedrich Naumann στη Σόφια. «Κοιτάξτε πόσες απόπειρες είχαμε τα τελευταία χρόνια τόσο σε δικαστικές όσο και σε μεταρρυθμίσεις κατά της διαφθοράς. Και τίποτα δεν συνέβη πραγματικά.»
Ο Χρίστο Βασίλεφ, 48χρονος επιχειρηματίας, μπορεί να το καταθέσει. Ο ίδιος διεξάγει τριετή δικαστική μάχη για να ανακτήσει τον έλεγχο της εταιρείας ακινήτων του, Happy Lands Ltd, αφού μια συμμορία χρησιμοποίησε πλαστά έγγραφα για να την οικειοποιηθε. Ο Βασίλεφ αγωνίζεται επί του παρόντος κατά έφεσης των δραστών για την αποκατάσταση της ιδιοκτησίας του.
«Μετά από αυτό το διάστημα, κανείς δεν κατηγορήθηκε, παρόλο που οι εισαγγελείς έχουν πολλά στοιχεία», δήλωσε τηλεφωνικά από το λιμάνι της Μαύρης Θάλασσας της Βάρνας. «Η υπόθεση είναι πολύ μεγάλη και είναι γεμάτη από πράγματα που κανείς δεν θέλει να αντιμετωπίσει.»
Τα σκάνδαλα έχουν κατακλύσει και μεγαλύτερες επιχειρήσεις, από την κατάρρευση το 2014 της τέταρτης μεγαλύτερης τράπεζας της Βουλγαρίας σε ένα αδιέξοδο για την κατασκευή πυρηνικού σταθμού 10 δισεκατομμυρίων ευρώ με τη ρωσική εταιρεία Rosatom Corp.
Η διαφθορά κοστίζει σχεδόν το 15% του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος της Βουλγαρίας, εκτιμά το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και δεν κάνει τίποτα για να περιορίσει την έξοδο εργαζομένων που κατευθύνονται δυτικά σε αναζήτηση υψηλότερων αποδοχών. Ο πληθυσμός μειώθηκε στα 7 εκατομμύρια από 8 εκατομμύρια τα τελευταία 15 χρόνια. Η λογική της αποχώρησης είναι σαφής: στα 544 ευρώ το μήνα, ο μέσος μισθός είναι ένα έκτο της Γερμανίας.
«Η πτώση του ενεργού πληθυσμού, ο οποίος στη Βουλγαρία μειώνεται εξαιτίας της μετανάστευσης, εμποδίζει την οικονομία», ανέφερε η υφυπουργός Εργασίας Σουλτάνκα Πετρόβα σε συνέντευξή της. Ενώ το ΑΕΠ αυξάνεται επί πέμπτο έτος, προβλέπεται ότι η ανάπτυξη θα συνεχίσει να μένει πίσω σε σχέση με άλλες χώρες, ενισχύοντας τις αποχωρήσεις.
Δεν είναι σαφές πού θα προκύψει μια λύση. Ενώ ο Χρίστο Ιβάνοφ, πρώην υπουργός Δικαιοσύνης, κατηγορεί την κυβέρνηση για μια «δεκαετή προσποίηση μεταρρυθμίσεων», το κόμμα «Yes Bulgaria» που ίδρυσε φέτος δεν κατάφερε να φτάσει στο κοινοβούλιο στις εκλογές του Μαρτίου.
Η ΕΕ δήλωσε τον περασμένο μήνα ότι η «θεσμική οργάνωση για την καταπολέμηση της διαφθοράς στη Βουλγαρία παραμένει κατακερματισμένη και επομένως σε μεγάλο βαθμό αναποτελεσματική». Ενώ άσκησε κριτική και στη Ρουμανία, της οποίας επίσης παρακολουθεί τη δικαστική πρόοδο, η χώρα αυτή σημειώνει πτώση στους χρηματισμούς επί πέντε χρόνια, φυλακίζοντας δεκάδες αξιωματούχους και εκτοπίζοντας εν ενεργεία πρωθυπουργό.
Το κοινοβούλιο της Βουλγαρίας προχώρησε προκαταρκτικά τον Οκτώβριο σε ένα νομοσχέδιο για την καταπολέμηση της διαφθοράς που θα ενισχύσει τον έλεγχο των δημοσίων υπαλλήλων και θα επιτρέψει την κατάσχεση περιουσιακών στοιχείων που υπερβαίνουν τα φορολογητέα εισοδήματα των ιδιοκτητών.
Ο νόμος σκοπεύει να ανταποκριθεί στις συστάσεις της ΕΕ και «να επιδείξει σαφή πολιτική βούληση για την πρόληψη της διαφθοράς», δήλωσε τηλεφωνικά τον Νοέμβριο ο Τσβέταν Τσβετάνοφ, αναπληρωτής ηγέτης του κυβερνώντος κόμματος Gerb. Απαντώντας σε ερωτήσεις μέσω -, το υπουργικό συμβούλιο δήλωσε ότι «εργάζεται για να ξεπεράσει τη φτώχεια και τη διαφθορά».
Βεβαίως, η Βουλγαρία έχει επιτύχει πολλά τα τελευταία 10 χρόνια. Μια οικοδομική έκρηξη έχει αναζωογονήσει τον τουρισμό στα θέρετρα του σκι και της Μαύρης Θάλασσας της Βαλκανικής χώρας. Η κυβέρνηση διαθέτει έναν από τους μικρότερους δείκτες χρέους προς ΑΕΠ της ΕΕ και έναν σταθερό προϋπολογισμό. Η Γερμανία και η Γαλλία υποστηρίζουν τις προσπάθειες της χώρας να ενταχθεί στο ευρώ.
Η S&P Global Ratings αύξησε την πιστοληπτική ικανότητα της Βουλγαρίας σε επενδυτικό βαθμό αυτό το μήνα, επιδοκιμάζοντας τους «υγιείς κυβερνητικούς και εξωτερικούς ισολογισμούς». Εάν υπάρχει πρόβλημα, είναι ότι η οικονομία της Βουλγαρίας δεν θα ξεπεράσει εκείνη των ομολόγων της από την ένταξή της στην ΕΕ, ο αναπληρωτής πρωθυπουργός Τόμισλαβ Ντόντσεφ είπε μέσω -.
Η ανάληψη της προεδρίας, συμπεριλαμβανομένης της συνόδου κορυφής των ηγετών της ΕΕ τον Μάιο, δίνει στη Βουλγαρία μια πλατφόρμα για να επιδείξει τα διαπιστευτήριά της για την καταπολέμηση της διαφθοράς. Όμως ο χώρος όπου θα διεξαχθούν τα κύρια γεγονότα, το Εθνικό Παλάτι Πολιτισμού, προκάλεσε διαμάχη, καθώς ο πρώην διευθυντής του αντιμετωπίζει κατηγορίες ότι υπεξαίρεσε περίπου 3 εκατομμύρια λεβ (1,8 εκατομμύρια δολάρια) που προορίζονταν για ανακαινίσεις.
Αντικατοπτρίζοντας την προηγούμενη δεκαετία, ο πρώην πρωθυπουργός Στάνισεφ, 51 ετών, αναφέρει ότι τα επιτεύγματα της Βουλγαρίας δεν πρέπει να υποτιμηθούν. Αλλά αναγνωρίζει ότι ο ενθουσιασμός για μεταρρυθμίσεις ήταν μερικές φορές ελλιπής.
«Δεν εκμεταλλευτήκαμε αποτελεσματικά όλες τις ευκαιρίες μας», δήλωσε σε συνέντευξή του ο Στάνισεφ, ο οποίος έχασε στις εκλογές από τον Μπορίσοφ το 2009. «Πολύ συχνά δεν είχαμε αρκετή πολιτική βούληση να αντιμετωπίσουμε τα προβλήματα που είχαμε μπροστά μας.»