Αξίζει να σταματήσουμε για μια στιγμή για να κατανοήσουμε το μέγεθος αυτού που συμφωνήθηκε στις Βρυξέλλες την περασμένη εβδομάδα.
Κατά τη διάρκεια μιας μακράς χειμερινής νύχτας, η Τερέζα Μέι συμφώνησε, για όλες τις προθέσεις και τους σκοπούς, να παραμείνει στην ενιαία αγορά. Συμφωνώντας με την κανονιστική ευθυγράμμιση μεταξύ της Δημοκρατίας της Ιρλανδίας και της Βόρειας Ιρλανδίας και μεταξύ της Βόρειας Ιρλανδίας και του υπόλοιπου Ηνωμένου Βασιλείου, η βρετανική κυβέρνηση δεν έχει αφήσει στον εαυτό της καμία ελπίδα να επιδιώξει κανονιστική απόκλιση αλλού.
Είναι εύκολο να είμαστε κυνικοί με την προσπάθεια της βρετανίδας πρωθυπουργού να μπει στην ενιαία αγορά από την πίσω πόρτα. Ταυτόχρονα, είναι επίσης μια ισχυρή υπενθύμιση ότι το Brexit πράγματι θα συμβεί. Η ομιλία της πρωθυπουργού στη Φλωρεντία έθεσε το έδαφος για αυτό που αποδείχθηκε ότι ήταν ένας πολύ μεγαλύτερος συμβιβασμός από ό, τι είχε προβλεφθεί προηγουμένως – ενός Brexit ακολουθούμενου από τη στενότερη δυνατή μορφή συνεργασίας με την ΕΕ.
Ο Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ, πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κομισιόν, δήλωσε την Παρασκευή ότι θα εκφράζει πάντα τη λύπη του για το Brexit, αλλά τώρα είναι καιρός να κοιτάξουμε το μέλλον. Έχει δίκιο. Η υπόθεση εργασίας στις Βρυξέλλες είναι ότι η έξοδος του Ηνωμένου Βασιλείου θα συμβεί, ότι το διαζύγιο πρέπει να είναι φιλικό και ότι οποιαδήποτε μελλοντική σχέση θα πρέπει να είναι στενή. Οι κκ. Γιούνκερ και Ντόναλντ Τουσκ, πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, έχουν επιτύχει μια καλή εργασιακή σχέση με την κ. Μέι. Αν οι ηγέτες εμπιστεύονται ο ένας τον άλλον ή όχι θα έχει σημασία στις επερχόμενες διαπραγματεύσεις.
Για τους υπόλοιπους στο Ηνωμένο Βασίλειο, η συμφωνία προσφέρει μια ιδανική ευκαιρία για να περάσουν από τα πέντε στάδια της θλίψης – από την άρνηση, τον θυμό, τις διαπραγματεύσεις και την κατάθλιψη μέχρι την αποδοχή. Το βραβείο παρηγοριάς είναι ότι η κ. Μέι έχει μπουκώσει τους σκληροπυρηνικούς Brexiters. Σίγουρα, αυτό αξίζει κάτι;
Για τη μετάβαση, δεν θα υπάρξουν πολλά να διαπραγματευτούν. Θα διαρκέσει από τον Μάρτιο του 2019 έως τον Μάρτιο του 2021. Το Ηνωμένο Βασίλειο θα παραμείνει de facto μέλος της ΕΕ και θα υπόκειται σε αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου. Η μετάβαση θα έχει όλα τα οφέλη και τις υποχρεώσεις της τακτικής ένταξης, αλλά χωρίς ψήφο στις Βρυξέλλες και χωρίς εκπροσώπηση στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Το κύριο ζήτημα εδώ είναι αν η ανανέωση της μετάβασης παραμένει ανοικτή ή εάν αποκλείεται επίσημα.
Το πιο σημαντικό ζήτημα για τον δεύτερο γύρο των συνομιλιών θα είναι η μελλοντική σχέση. Το εμπόριο είναι μια σημαντική πτυχή, αλλά όχι η μόνη και ενδεχομένως όχι και η πιο σημαντική. Η συνεργασία στον τομέα της εξωτερικής πολιτικής και της πολιτικής ασφάλειας και η καταπολέμηση της τρομοκρατίας θα είναι τουλάχιστον εξίσου σημαντικές.
Όσον αφορά το εμπόριο, η ρεαλιστική λύση θα ήταν να επιλεγεί μια μικρή συμφωνία ως πρώτο βήμα και να αντιμετωπιστούν τα πιο περίπλοκα πράγματα μέσω των τομεακών μικρολύσεων. Αν η ΕΕ και το Ηνωμένο Βασίλειο επιθυμούν να επιλέξουν μια συνολική εμπορική συμφωνία, θα μπορούσαν να πάρει απεριόριστο χρόνο και θα μπορούσε να μπλοκαριστεί. Πολύ καλύτερα θα ήταν μια στενότερη εμπορική συμφωνία που θα άρει μόνο τους δασμούς για τα μεταποιημένα προϊόντα και θα παρακάμψει τα κράτη μέλη. Θα πρέπει επίσης να υπάρξουν συμφωνίες σχετικά με τις τελωνειακές διαδικασίες για τον περιορισμό των σημείων συμφόρησης που θα προκύψουν αναπόφευκτα από την αποχώρηση του Ηνωμένου Βασιλείου τόσο από την τελωνειακή ένωση όσο και από την ενιαία αγορά.
Κάποιος βαθμός εμπορικών τριβών θα είναι αναπόφευκτος – αλλά υπάρχουν τρόποι για τη μείωση του κόστους τριβής. Υπάρχει περισσότερη τριβή στα σύνορα μεταξύ Γαλλίας και της εκτός ΕΕ Ελβετίας από ό, τι μεταξύ Γαλλίας και Γερμανίας – αλλά δεν είναι παραλυτική. Στις υπηρεσίες, δε διαφαίνεται καμία πιθανότητα γενικής ένταξης συγκεκριμένων τομέων, όπως τα χρηματοοικονομικά, σε μια εμπορική συμφωνία. Ωστόσο, η ΕΕ και το Ηνωμένο Βασίλειο ενδέχεται να συμφωνήσουν σε μεταβατικές περιόδους ανά τομέα που θα ακολουθήσουν μια γενική μετάβαση που θα λήξει τον Μάρτιο του 2021.
Η στρατηγική θα πρέπει να είναι η γεφύρωση του χρόνου μέχρις ότου το μπλοκ να είναι έτοιμο να προσφέρει μια επίσημη συμφωνία σύνδεσης που θα είναι αγκυροβολημένη στο ευρωπαϊκό δίκαιο και θα επιτρέψει στην ΕΕ να υπερβεί αυτό που μπορεί να προσφέρει σήμερα σε οποιονδήποτε ξένο. Η ΕΕ δεν είναι έτοιμη για αυτό τώρα. Θα πρέπει να μετατραπεί σε μια πιο ευέλικτη ένωση με έναν πιο ολοκληρωμένο πυρήνα και μια λιγότερο ολοκληρωμένη περιφέρεια. Μια τέτοια κίνηση θα απαιτούσε αλλαγές στις συνθήκες της ΕΕ.
Ο πρόεδρος της Γαλλίας, κ. Εμανουέλ Μακρόν, πρότεινε μεταρρυθμίσεις για την ΕΕ και την ευρωζώνη. Ο Μάρτιν Σουλτς, ηγέτης των Σοσιαλδημοκρατών της Γερμανίας και πρώην πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, υποστήριξε την περασμένη εβδομάδα μια διακυβερνητική διάσκεψη για την προετοιμασία μιας νέας συνταγματικής συνθήκης. Το χρονοδιάγραμμά του είναι φιλόδοξο: θέλει όλα να ολοκληρωθούν μέχρι το 2025.
Το Ηνωμένο Βασίλειο θα πρέπει υποστηρίξει αυτόν και τον κ. Μακρόν, διότι μια πολυεπίπεδη ΕΕ είναι η μόνη διέξοδος από το καθαρτήριο μετά το Brexit στο οποίο παρασύρεται η χώρα.
Οι μικρολύσεις σε επίπεδο ΕΕ δεν είναι ποτέ ευρπόσδεκτες. Οι ηγέτες του μπλοκ έκαναν πραγματική ζημία στην ευρωζώνη μεταξύ του 2010 και του 2015, παραλείποντας να επιλύσουν τα προβλήματα όταν προέκυψαν. Την περασμένη εβδομάδα, η μικρολύση του Brexit ήταν απαραίτητη.