Το 2008, ο αμερικανός δημογράφος Ρίτσαρντ Τσινκότα προέβλεψε ότι η Τυνησία – τότε, κάτω από ένα καθιερωμένο αυταρχικό καθεστώς – πιθανότατα θα εκδημοκρατιστεί πριν από το 2020 με βάση την ηλικιακή δομή του πληθυσμού της. Όταν ο Τσινκότα δημοσιοποίησε την πρόβλεψη σε μια συνάντηση εμπειρογνωμόνων της Μέσης Ανατολής με την υποστήριξη του Αμερικανικού Υπουργείου Εξωτερικών, το κοινό ξέσπασε σε γέλια.
«Ένας γνωστός μελετητής της Μέσης Ανατολής γέλασε μέχρι δακρύων» υπενθύμισε ο Τσινκότα σε ένα έγγραφο του 2017 που εξηγούσε την ηλικιακή δομική θεωρία της κρατικής συμπεριφοράς. «Επειδή το γέλιο δεν υποχωρούσε, ο προεδρεύων της συνεδρίασης έδωσε τέλος στις ερωτοαπαντήσεις.»
Σήμερα, η Τυνησία είναι η μόνη επιτυχημένη ιστορία της αλυσίδας των επαναστάσεων της Αραβικής Άνοιξης που ξεκίνησε εκεί το 2010. Είναι ταξινομημένη ως «ελεύθερη» από το Freedom House, του οποίας το σύστημα βαθμολόγησης χρησιμοποιεί ο Τσινκότα στην ανάλυσή του.
Ο λόγος για τον οποίο ο Τσινκότα την επέλεξε μεταξύ των περιφερειακών γειτόνων -συμπεριλαμβανομένων και εκείνων που σύντομα θα γνώριζαν επίσης επαναστάσεις- ήταν ότι χάρη σε ένα σταθερό ποσοστό γονιμότητας κοντά στην αντικατάσταση, η μέση ηλικία του πληθυσμού της Τυνησίας αυξανόταν ταχέως, μετακινώντας τη χώρα κατά μήκος της κλίμακας ηλικιακής δομής του Τσινκότα. Η κλίμακα έχει τέσσερα στάδια: νεανική (μέση ηλικία κάτω των 25 ετών), ενδιάμεση (κάτω των 35 ετών), ώριμη (κάτω των 45 ετών) και μετά την ωρίμανση (μεγαλύτερη από 45).
Στις «νεανικές» χώρες με υψηλά ποσοστά γονιμότητας, τα σχολεία είναι συνήθως γεμάτα, οι επενδύσεις ανά μαθητή είναι χαμηλές και ο ανταγωνισμός για θέσεις εργασίας μεταξύ των νέων είναι έντονος. Αυτό αυξάνει την τάση τους να διαμαρτύρονται και αυξάνει την πιθανότητα μιας επανάστασης. Σύμφωνα με τον κ. Τσινκότα, η πιθανότητα ότι ένα καθεστώς που ελέγχει πληθυσμό με μέση ηλικία 15 ετών είναι απαλλαγμένο από εμφύλια σύγκρουση είναι περίπου 60%. Ανέρχεται στο 80% σε μέση ηλικία περίπου 27 ετών και η εμφύλια σύγκρουση γίνεται σχεδόν αδιανόητη όταν το ήμισυ του πληθυσμού είναι ηλικίας άνω των 40 ετών.
Ενώ μια χώρα βρίσκεται σε νεανική φάση, ωστόσο, μια εξέγερση είναι εξαιρετικά απίθανο να οδηγήσει σε βιώσιμο εκδημοκρατισμό. Ο Τσινκότα έχει δείξει ότι οι περισσότερες από αυτές τις χώρες επανέρχονται στον αυταρχισμό, που μπορεί να εξηγεί γιατί η Αραβική Άνοιξη δεν κατέληξε να εκδημοκρατίζει την Αίγυπτο (μέση ηλικία 24 ετών), αλλά καθιέρωσε μια λειτουργική δημοκρατία στην Τυνησία (μέση ηλικία 32 ετών).
Σήμερα, οι Ιρανοί γερνούν. Χάρη στις επιτυχημένες πολιτικές ελέγχου της γονιμότητας της δεκαετίας του ’80 (για τις οποίες μετανοεί σήμερα η θρησκευτική ηγεσία της χώρας), το Ιράν διέρχεται ταχέως μέσω της ενδιάμεσης ηλικιακής δομικής φάσης, όπως και η Τυνησία. Αυτό, σύμφωνα με τον Τσινκότα, είναι ένα παράθυρο για οικονομική ανάπτυξη και πολιτικές αλλαγές που ευνοούν τη μεσαία τάξη.
Οι χώρες σε αυτή τη φάση έχουν συνήθως αρκετούς πόρους για ένα λειτουργικό εκπαιδευτικό σύστημα και υπάρχουν πολλοί νέοι εργαζόμενοι και καταναλωτές – και αρκετά λίγα εξαρτώμενα άτομα, τόσο νέα όσο και γηραιά – για να διασφαλίσουν την αύξηση της ευημερίας, καθώς και τη ζήτηση για δημοκρατία. Στο έγγραφο του 2017, ο Τσινκότα δημοσίευσε τις προβλέψεις του μοντέλου του για την πιθανότητα ορισμένων χωρών της Μέσης Ανατολής να κηρυχθούν «ελεύθερες» κατά τη διάρκεια του τρέχοντος έτους από το Freedom House. Το Ιράν ήταν κοντά στην κορυφή.
Το δημοσίευμα δημοσιεύτηκε στις αρχές του περασμένου έτους και ο εκδημοκρατισμός του Ιράν φαινόταν τόσο απίθανος που ο Τσινκότα αναγκάστηκε να προσθέσει μια αποκήρυξη: «Τα ιδεολογικά πολιτικά μονοπώλια (π.χ. Ιράν) συμπεριφέρονται χαρακτηριστικά χωρίς να υποτάσσονται στη σειρά του καταλόγου». Τώρα, μετά από μια εβδομάδα διαδηλώσεων και μάλιστα ταραχών που έχουν συνδυάσει οικονομικές και πολιτικές απαιτήσεις, συμπεριλαμβανομένης της ελευθέρωσης και του μεγαλύτερου ανοίγματος στον κόσμο, κάποια διαρκής δημοκρατική αλλαγή δεν φαίνεται πλέον αδιανόητη.
Ωστόσο, δεν μπορεί να έρθει με μια βίαιη επανάσταση. Σε άρθρο που δημοσίευσε το Carnegie Endowment τον Δεκέμβριο, αλλά πριν ξεκινήσουν οι διαδηλώσεις, ο Τσινκότα και ο Καρίμ Σαντζαντπούρ έγραψαν:
«Καθώς το πλήθος της νεολαίας του Ιράν υποχωρεί και η μέση ηλικία της χώρας αυξάνεται, ο πληθυσμός πιθανότατα θα γίνει όλο και περισσότερο αντίθετος σε επικίνδυνες και βίαιες συγκρούσεις με το καθεστώς. Κατά συνέπεια, οι πολιτικές αλλαγές στην Τεχεράνη θα μπορούσαν να κινηθούν πιο αργά απ’ ότι θα ήθελε η Ουάσινγκτον.»
Ορισμένες από τις τρέχουσες δυναμικές των διαμαρτυριών υποδηλώνουν ότι αυτή η πρόβλεψη μπορεί να αποδειχθεί ακριβής. Οι νέοι ηλικίας κάτω των 25 ετών φαίνεται να αποτελούν την κινητήρια δύναμη των αντικυβερνητικών ενεργειών και αποτελούν σίγουρα το μεγαλύτερο μέρος των εκατοντάδων ακτιβιστών που κρατούνται μέχρι τώρα από τις αρχές.
Αλλά οι διαδηλωτές είναι λιγότερο πολυάριθμοι από ό, τι το 2009, την προηγούμενη φορά που το ιρανικό καθεστώς αντιμετώπισε σοβαρή εγχώρια αντίσταση και η μεσαία τάξη της Τεχεράνης δεν τους ακολούθησε, φοβούμενη τη βία και το χάος. Και ενώ οι ηγέτες της χώρας έχουν απειλήσει με σκληρές ενέργειες και, πράγματι, περίπου 20 άνθρωποι έχουν σκοτωθεί σε μάχες στους δρόμους, ο πρόεδρος Χασάν Ρουχάνι έχει προσφέρει κάποια συμβιβαστική ρητορική. Αναγνώρισε το δικαίωμα του λαού να διαμαρτυρηθεί και τη νομιμότητα των οικονομικών παραπόνων. Αυτό μπορεί να σημαίνει ότι κάποιες παραχωρήσεις και μια μερική ελευθέρωση είναι πιθανές. Καθώς ξεκινούσαν οι διαδηλώσεις, η αστυνομία της Τεχεράνης ανακοίνωσε ότι δε θα συλαμβάνει πλέον γυναίκες για την αθέτηση του αυστηρού ισλαμικού κώδικα ενδυμασίας της χώρας. Οικονομικά μέτρα για τον καθησυχασμό των δυσαρεστημένων με τις αυξανόμενες τιμές, τη διαφθορά και την ανισότητα διαδηλωτών μπορεί να ακολουθήσουν.
Ο θρησκευτικός ηγέτης του Ιράν, ο Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ, έχει κατηγορήσει τους «εχθρούς» του Ιράν για τις αναταραχές. Αλλά ίσως τα δημογραφικά στοιχεία της χώρας έχουν περισσότερα να κάνουν με αυτό από οποιαδήποτε ξένη παρέμβαση.
Αν και η θεωρία του Τσινκότα έχει απορριφθεί ως απλοϊκή και επικριθεί διότι δεν παρέχει ισχυρή απόδειξη αιτιώδους συνάφειας, είναι διαισθητικά πειστική: Μια χώρα με νέο πληθυσμό έχει σχετικά υψηλότερες πιθανότητες να αλλάξει και καθώς ωριμάζει και περισσότεροι άνθρωποι έχουν κάτι να χάσουν, αυτή η αλλαγή είναι πιο πιθανό να είναι ειρηνική και βιώσιμη. Το διεφθαρμένο, εξαιρετικά άνισο, καταπιεστικό status quo είναι ασταθές στο Ιράν επειδή δεν ταιριάζει με το δημογραφικό παράθυρο ευκαιρίας της χώρας.
Ανεξάρτητα από το πώς θα συμβεί η αλλαγή στο Ιράν, αξίζει να σημειωθεί η μεγάλη πιθανότητα εκδημοκρατισμού που η μέθοδος του Τσινκότα αποδίδει στην Τουρκία. Το καθεστώς του προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν μοιάζει σταθερό και αποφασισμένο να σφίξει τα λουριά. Αλλά το Ιράν, επίσης, έμοιαζε αμετάβλητο μόλις πριν από μερικές εβδομάδες, όπως και το καθεστώς του προέδρου της Τυνησίας Ζιν Ελ Αμπιντίν Μπεν Άλι το 2008.