Αυτό δεν συμβαίνει, και οι λόγοι γι’ αυτό φτάνουν στην καρδιά των δεινών της Ευρώπης, και ειδικότερα της ευρωζώνης. Είναι ζωτικής σημασίας η οικονομική ανάκαμψη στην Ευρώπη, αν και αναιμική, να μην υπονομεύσει τη συζήτηση αυτή και να αποκρύψει την ανάγκη μεταρρύθμισης της οικονομικής και χρηματοπιστωτικής αρχιτεκτονικής της Ευρώπης.
Όλες οι πλευρές συμφωνούν ότι η ολοκλήρωση της τραπεζικής ένωσης αποτελεί σημαντικό πυλώνα αυτής της μεταρρύθμισης. Η ένωση των τραπεζών θα βοηθήσει στη διαφοροποίηση του κινδύνου, θα αμβλύνει τους «βρόχους» μεταξύ των τραπεζών και των κυρίαρχων χωρών, θα διευκολύνει την πιο δίκαιη εξυγίανση των τραπεζών και θα μειώσει τον κίνδυνο καταθέσεων από τα τραπεζικά συστήματα που υπόκεινται σε πιέσεις.
Οι διαφορές ξεκινούν από το ερώτημα κατά πόσο είναι εφικτό να υπάρξει επαρκής τραπεζική ένωση στην Ευρώπη και πόσο μια τέτοια ένωση αντιμετωπίζει άλλες ελλείψεις στην ευρωπαϊκή αρχιτεκτονική. Είναι σημαντικό να συνειδητοποιήσουμε ότι είναι περιορισμένα τα όσα μπορούν να κάνουν οι ιδιωτικές χρηματοοικονομικές ροές και να αναγνωρίσουμε ότι αυτές οι ροές μπορούν να αποσταθεροποιηθούν.
Πρώτον, υπάρχουν ανησυχίες για αυτό που είναι γνωστό στην οικονομική λογοτεχνία ως «χρονική συνέπεια» μερικών από τις πολιτικές που αφορούν την τραπεζική ένωση. Συνήθως, οι οικονομολόγοι προτείνουν κανόνες για την αντιμετώπιση της χρονικής ασυνέπειας – η κατάσταση κατά την οποία οι πολιτικές θεωρήθηκαν ως βέλτιστες χθες θεωρούνται σήμερα ακατάλληλες.
Η οδηγία της ΕΕ για την ανάκαμψη και εξυγίανση των τραπεζών είναι μια προσπάθεια να προσφερθεί μια τέτοια λύση. Μπορεί να λειτουργήσει σε περιπτώσεις απομονωμένης αποτυχίας τράπεζας. Αλλά δεν θα είναι ποτέ επιθυμητό σε μια συστημική κρίση να αφήσουμε τις τράπεζες να αποτύχουν – το κράτος αναπόφευκτα θα επέμβει. Η Ιταλία είναι ένα παράδειγμα. Είναι σωστό να επισημάνουμε, όπως έκαναν ορισμένοι, ότι τα κράτη της ΕΕ έχουν παραιτηθεί από την κυριαρχία σε πολλούς τομείς, χωρίς την πλήρη πολιτική ένωση. Αλλά η Πορτογαλία δεν θα είναι ποτέ όπως το Τέξας για τον απλό λόγο ότι μια χρηματοπιστωτική κρίση είναι πολύ σημαντική για να επιτρέψει μια μη παρεμβατική προσέγγιση.
Επιπλέον, δεν είναι βέβαιο ότι οι ιδιωτικές χρηματοοικονομικές ροές, ακόμη και μετά την ολοκλήρωση της ένωσης κεφαλαιαγορών, μπορούν να αντισταθμίσουν επαρκώς τις δημόσιες ροές στην ευρωζώνη. Ένα μεγάλο μέρος της πραγματικής οικονομίας, ιδίως στον νότο, κυριαρχείται από μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις, κατάσταση πολύ διαφορετική από εκείνη των ΗΠΑ. Ακόμη και οι ενοποιημένες και βαθύτερες κεφαλαιαγορές θα δυσκολευτούν να δανείσουν σε αυτές τις μικρές επιχειρήσεις.
Οι χρηματοοικονομικές ροές μπορούν επίσης να αποτελέσουν πηγή αστάθειας, δημιουργώντας φούσκες περιουσιακών στοιχείων – για παράδειγμα, ακίνητα στην Ιρλανδία και την Ισπανία και πολύ υψηλή τιμολόγηση κρατικών ομολόγων στην Ελλάδα. Και δεν είναι ότι πριν από την κρίση δεν υπήρξε κάποια διαφοροποίηση. Οι τράπεζες σε άλλες χώρες της ευρωζώνης κρατούσαν σημαντικά ποσά ομολόγων του Ελληνικού Δημοσίου.
Τέλος, οι χρηματοπιστωτικές αγορές λειτουργούν πολύ προκυκλικά. Δεν είναι σαφές ότι τόσο ο δημόσιος όσο και ο ιδιωτικός τομέας σε μια οικονομία της ευρωζώνης που θα πληγεί από μια μελλοντική κρίση θα έχει οτιδήποτε όπως η επαρκής πρόσβαση στις διεθνείς χρηματοπιστωτικές αγορές. Μπορεί να υπάρχουν κερδοφόρα σχέδια, αλλά οι αυστηροί οικονομικοί όροι θα τους εμπόδιζαν να αποκτήσουν πρόσβαση στη χρηματοδότηση.
Όταν ένα αρνητικό σοκ χτυπά μια μικρή χώρα στην ευρωζώνη, τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα και οι αγορές, αφενός, και το κράτος, αφετέρου, υπόκεινται σε πιέσεις και οι οι φαύλοι κύκλοι είναι δύσκολο να αποφευχθούν. Σε τέτοιες περιπτώσεις, όταν πρόκειται για μικρές διαταραχές, η μεροληψία στο εσωτερικό μπορεί να είναι χρήσιμη – αν και οι μεγάλες διαταραχές ευνοούν τη διαφοροποίηση.
Με άλλα λόγια, η Πορτογαλία θα είναι ποτέ όπως το Τέξας, ακόμη και με μια πιο ολοκληρωμένη τραπεζική ένωση στην Ευρώπη; Οι τεξανοί σε οποιαδήποτε κρίση δεν προστατεύονται μόνο μέσω του συστήματος ασφάλισης καταθέσεων, της προσέγγισης επίλυσης στις ΗΠΑ και της ύπαρξης της Ομοσπονδιακής Τράπεζας. Επιπλέον, η διαφοροποίηση των κινδύνων λειτουργεί μέσω της ύπαρξης ομοσπονδιακών ομολόγων των ΗΠΑ και ο ομοσπονδιακός προϋπολογισμός λειτουργεί ως αυτόματος σταθεροποιητής. Όχι μόνο υπάρχουν φορολογικές μεταφορές στο Τέξας, αλλά και οι πολίτες όλων των άλλων πολιτειών θα συμβάλλουν στη χρηματοδότηση αυτών των μεταφορών.
Όσοι υποστηρίζουν ότι την τραπεζική ένωση ως εναλλακτική λύση στη δημοσιονομική ένωση πιστεύουν ότι αυτό θα επιτρέψει την επανεθνικοποίηση της δημοσιονομικής πολιτικής που θα συμβάλει στην περιθωριοποίηση του λαϊκισμού. Αλλά δεν είναι τόσο σίγουρο. Η επανεθνικοποίηση της φορολογικής πολιτικής, εάν υποκαθιστά τη δημοσιονομική ένωση, υπονομεύει την αλληλεγγύη που αποτελεί βασικό πυλώνα μιας βέλτιστης νομισματικής περιοχής.
Εάν οι ευρωπαίοι πολίτες δεν αισθάνονται ευρωπαίοι και εάν αποφύγουν την ιδέα των ευρωομολόγων και των φορολογικών μεταβιβάσεων, τότε η ευρωζώνη δεν θα είναι ποτέ πλήρης. Και το φάντασμα του λαϊκισμού δε θα εξαφανιστεί ποτέ.