Αλλά οι τεράστιες συγκεντρώσεις στην Αθήνα την Κυριακή, με τουλάχιστον 140.000 διαδηλώνοντες ενάντια στην προφανή βούληση της ελληνικής κυβέρνησης για συμβιβασμό στο όνομα της πΓΔΜ, δείχνουν ότι το 26ετές θέμα δεν πρόκειται να εξαφανιστεί.
Από τη στιγμή που η Γιουγκοσλαβία διαλύθηκε το 1991, η ΠΓΔΜ δεν έχει μόνιμο επίσημο όνομα, καθώς η Ελλάδα υποστήριξε ότι η βόρεια επαρχία της είναι η νόμιμη Μακεδονία, το λίκνο της ελληνικής αυτοκρατορίας που οδηγούσε ο Μέγας Αλέξανδρος. Έλληνες και βούλγαροι ιστορικοί ισχυρίζονται εδώ και καιρό ότι ο πληθυσμός της ΠΓΔΜ- ένα έδαφος που υπήρξε ανά διαστήματα κάτω από βουλγαρικό έλεγχο – είναι ουσιαστικά βουλγαρικό, με λίγες αξιώσεις στην αρχαία ελληνική κληρονομιά και ότι ο Κύριλλος και ο Μεθόδιος, οι εφευρέτες του κυριλλικού αλφαβήτου και μέρος του πάνθεου των εθνικών ηρώων της ΠΓΔΜ, γεννήθηκαν από έλληνα πατέρα και βουλγάρα μητέρα.
Ωστόσο, στην ίδια την ΠΓΔΜ, η κυρίαρχη άποψη – που ενισχύθηκε καθ’ όλη τη διάρκεια της ύπαρξης της Γιουγκοσλαβίας του Γιόσιπ Μπροζ Τίτο και αργότερα εθνικιστικών κυβερνήσεων – είναι ότι η χώρα έχει ξεχωριστή εθνική ταυτότητα και πλήρη δικαιώματα στο όνομα της Μακεδονίας. Ο αερολιμένας στα Σκόπια, την πρωτεύουσα, έχει πάρει το όνομά του από τον Μεγάλο Αλέξανδρο και ένα μεγαλοπρεπές άγαλμα στην κεντρική πλατεία της πόλης είναι γνωστό ότι είναι αυτός, αν και δεν έχει ετικέτα. Ο Κύριλλος και ο Μεθόδιος τιμούνται ως ντόπιοι. Οι ισχυρισμοί αυτοί αποτελούσαν ουσιαστικό μέρος των προσπαθειών της κυβέρνησης για το μαρκάρισμα του έθνους που στόχευε να βάλει την ΠΓΔΜ στον χάρτη ως τουριστικό προορισμό.
Η Βόρεια Ελλάδα, με μια τουριστική βιομηχανία που χτίστηκε γύρω από τον Αλέξανδρο, απεχθάνεται τον ανταγωνισμό και οι πολιτικοί στην Αθήνα φοβούνται από καιρό ότι οι πολιτιστικές διεκδικήσεις θα οδηγήσουν σε εδαφικές. Η Ελλάδα και η ΠΓΔΜ έχουν τοποθετήσει και οι δύο ταμπέλες «Καλώς ήλθατε στη Μακεδονία» στις δύο πλευρές των συνόρων. Η Ελλάδα έχει ασκήσει βέτο στις προσπάθειες της ΠΓΔΜ να εισέλθει στην ΕΕ (είναι υποψήφια για προσχώρηση από το 2005) και στον Οργανισμό του Βορειοατλαντικού Συμφώνου, ζητώντας πρώτα να εγκαταλείψει τη διεκδίκηση του ονόματος της Μακεδονίας. Στην ίδια την ΠΓΔΜ, σημαντικές πλειοψηφίες επιθυμούν να ενταχθούν και στα δύο μπλοκ, αλλά συρρικνώνονται δραματικά εάν απαιτείται αλλαγή ονόματος για την ένταξη.
Ο διπλωμάτης των ΗΠΑ Μάθιου Νίμιτς, ο οποίος προσπαθεί να διαπραγματευτεί τον τερματισμό της διαμάχης από το 1994, πρώτα εξ ονόματος της κυβέρνησης των ΗΠΑ και στη συνέχεια ως ειδικός απεσταλμένος των Ηνωμένων Εθνών για το θέμα, υποστήριξε ότι η επίλυση θα ήταν θέμα χρονισμού. Και, χάρη στην πρόσφατη συμπεριφορά του ρώσου προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν, δημιουργήθηκε ένα παράθυρο ευκαιρίας.
Από τη στιγμή που η Ρωσία προσάρτησε την Κριμαία από την Ουκρανία το 2014, υπήρξαν φόβοι ότι το Κρεμλίνο παρεμβαίνει στα Βαλκάνια, μια παραδοσιακή ρωσική σφαίρα επιρροής χάρη στους ιστορικούς δεσμούς με τη Σερβία. Το φιλορωσικό συναίσθημα εξακολουθεί να είναι υψηλό στη Σερβία σήμερα και η σημερινή κυβέρνηση της χώρας προσπαθεί να συμβιβάσει αυτό το συναίσθημα με την επιθυμία για ένταξη στην ΕΕ, όπως και η ουκρανική κυβέρνηση πριν από το 2014 προσπάθησε ανεπιτυχώς. Οι εισαγγελείς στο Μαυροβούνιο κατηγόρησαν το Κρεμλίνο ότι βρέθηκε πίσω από μια απόπειρα πραξικοπήματος στη χώρα αυτή τον Οκτώβριο του 2016 για να εμποδίσει την ένταξή του στο ΝΑΤΟ (εισχώρησε πέρυσι). Και μια ρωσική παρουσία έχει από καιρό γίνει αισθητή στην ΠΓΔΜ. Σύμφωνα με πρόσφατα διαρρεύσαντα αρχεία πληροφοριών της ΠΓΔΜ, το Κρεμλίνο προσπαθεί να διαδώσει προπαγάνδα και να προκαλέσει αντιπαράθεση, ωθώντας τη χώρα μακριά από ένα δυτικό μονοπάτι.
Αυτό άσκησε πίεση τόσο στην ΕΕ όσο και στο ΝΑΤΟ για να επιλύσουν τη διαφωνία του ονόματος όσο το δυνατόν γρηγορότερα. Δεδομένου του καθεστώτος της Ελλάδας ως περιφέρειας της ΕΕ, ήταν ίσως αναμενόμενο ότι ο πρωθυπουργός της Ελλάδος Αλέξης Τσίπρας θα ήταν διατεθειμένος τελικά να δεχθεί συμβιβασμό. Ταυτόχρονα, η ΠΓΔΜ είχε μια φιλοδυτική κυβέρνηση από πέρυσι. Ο πρωθυπουργός Ζόραν Ζάεφ έχει υποσχεθεί να προωθήσει τις συνομιλίες ένταξης με την ΕΕ και το ΝΑΤΟ και να συνεργαστεί με την Ελλάδα.
Ο συμβιβασμός που συζητήθηκε έχει προταθεί χωρίς επιτυχία παλαιότερα: η ΠΓΔΜ θα δεχθεί ένα επίθετο πριν από το όνομα της Μακεδονίας, όπως «Άνω Μακεδονία», «Βόρεια Μακεδονία» ή «Νέα Μακεδονία». Αυτή τη φορά, ίσως έχει μια πιθανότητα. Η ανάγκη του ΝΑΤΟ να επεκταθεί για να αντιμετωπίσει τον Πούτιν οδηγεί στην επέκταση της ΕΕ στα Βαλκάνια – κάτι που δε θα ήταν προτεραιότητα διαφορετικά.
Αυτό το παράθυρο ευκαιρίας έχει ένα ελάττωμα, ωστόσο. Αν και ο ελληνικός λαός είχε επιτρέψει προηγουμένως στον Τσίπρα να ενδώσει σε εξωτερικές απαιτήσεις, το να επιτρέψει στη γειτονική χώρα να χρησιμοποιήσει το όνομα της Μακεδονίας σε οποιοδήποτε πλαίσιο μπορεί να είναι μια κόκκινη γραμμή. Μια οικονομική πολιτική που υπαγορεύεται από τους πιστωτές είναι, εν τέλει, προσωρινή. Η Ελλάδα μπορεί ακόμη και να ανακτήσει την πλήρη πρόσβαση στις διεθνείς χρηματοπιστωτικές αγορές φέτος μετά την πώληση ομολόγων του περασμένου έτους. Αλλά πολλοί έλληνες, που ήδη αισθάνονται ταπεινωμένοι από την πρόσφατη ζημιά στην κυριαρχία της χώρας, φαίνεται να είναι ιδιαίτερα απρόθυμοι να επιτρέψουν μια μόνιμη παραχώρηση στη Μακεδονία.
Η Νέα Δημοκρατία, το φιλελεύθερο κόμμα που ηγείται σήμερα στις δημοσκοπήσεις, δεν είναι αντίθετο σε έναν συμβιβασμό «επίθετο-συν», αλλά δε θα ψηφίσει μαζί με την κυβέρνηση Τσίπρα και είναι πιθανό ότι το εθνικιστικό κόμμα Ανεξάρτητων Ελλήνων, μέρος του κυβερνώντος συνασπισμού, δε θα το κάνει επίσης. Η ισχυρή Ελληνική Ορθόδοξη Εκκλησία – με τους ισχυρούς δεσμούς της με τη Ρωσική – υποστήριξε τις διαμαρτυρίες. Υπάρχει ακόμη μια πιθανότητα κυβερνητικής κρίσης και πρόωρων εκλογών.
Κάτω από αυτές τις συνθήκες, η αποδοχή ενός συμβιβασμού με τον Τσίπρα μπορεί να είναι δύσκολη και για τον Ζάεφ: τι θα συμβεί αν η επόμενη ελληνική κυβέρνηση το αναστρέψει; Αν το παράθυρο για μια συμφωνία κλείσει και ο Πούτιν κερδίσει μια εκπληκτική ανάκαμψη στα Βαλκάνια, η ιστορία – τόσο η αρχαία όσο και η πρόσφατη – θα φέρει ακόμα ένα χτύπημα στο μεταμοντέρνο ευρωπαϊκό εγχείρημα.