Τα έθνη της Ανατολικής Ασίας – η Ιαπωνία, η Κίνα και η Κορέα – μπορούσαν να ανακινούν τις στάχτες συγκρούσεων του παρελθόντος, αλλά η Ευρώπη απελευθερώθηκε με τη δημιουργία της ΕΕ. Δεν ήταν απαραίτητο να είσαι ένα ένθερμο φιλοευρωπαίος για να δεις ότι η οικονομική ολοκλήρωση ήταν η μαία για τη μεταπολεμική συμφιλίωση.
Όλα αυτά έγιναν πριν η αυταρχική κυβέρνηση της Πολωνίας ξανανοίξει μια αξίωση για αποζημιώσεις πολέμου εναντίον της γειτονικής της Γερμανίας και ο πρωθυπουργός της Ουγγαρίας Βίκτορ Ορμπάν προσπαθήσει να αποκαταστήσει τη φήμη του φασιστικού ηγέτη του πολέμου Μίκλος Χόρτι. Το κυβερνών Κόμμα Νόμου και Δικαιοσύνης (PiS) στη Βαρσοβία θέλει τώρα να ποινικοποιήσει οποιαδήποτε υπόνοια ότι ορισμένοι πολωνοί συνεργάστηκαν στη λειτουργία ναζιστικών στρατοπέδων συγκέντρωσης.
Τα έθνη γιορτάζουν ως επί το πλείστον την ιστορία, επισημαίνοντας θριάμβους πάνω από τις αντιξοότητες ή, μερικές φορές, κολυμπώντας στη νοσταλγία περασμένης δόξας. Τη στιγμή της άρνησης της, η Βρετανία του Brexit δεν μπορεί να σταματήσει να θυμάται τον Τσόρτσιλ στην επιθυμία της να σταθεί μόνη. Ο νέος εθνικισμός έχει τις ρίζες του σε ως επί το πλείστον φανταστικά παράπονα.
Ο κ. Ορμπάν δεν αποδέχτηκε ποτέ την απώλεια της ουγγρικής επικράτειας σύμφωνα με τη Συνθήκη του Τριανόν το 1920. Ο Γιάροσλαβ Κατσίνσκι, ο ηγέτης του PiS, βλέπει μια γερμανική ή ρωσική συνωμοσία πίσω από κάθε γωνία.
Η εθνικιστική δεξιά έχει καλό μάτι για εχθρούς. Οι Εβραίοι ήταν πάντα ένας αγαπημένος στόχος. Τώρα ακολουθούνται από παλαιούς αντιπάλους, τους μουσουλμάνους πρόσφυγες που φθάνουν από τη Μέση Ανατολή. Ο κ. Ορμπάν δεν είναι μόνος στη ρεβιζιονιστική του αντίληψη για τους δικτάτορες της δεκαετίας του ’30. Στους ακροδεξιούς ιταλικούς κύκλους ακούγεται συχνά ότι η ιστορία «παρερμήνευσε» τον φασιστικό ηγέτη Μπενίτο Μουσολίνι.
Πιο δύσκολο να κατανοηθούν υπήρξαν οργισμένες διαδηλώσεις στην Αθήνα κατά των προτάσεων ότι η πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας θα μπορούσε απλά να ονομαστεί Μακεδονία. Το μικροσκοπικό βαλκανικό κράτος κατηγορείται ότι επιδιώκει να οικειοποιηθεί την ελληνική κληρονομιά. Αλλά η ταυτότητα της Ελλάδας είναι πραγματικά τόσο εύθραυστη; Σίγουρα μετά τις δοκιμασίες των τελευταίων χρόνων οι εθνικιστές θα μπορούσαν να βρουν πιο πρόσφατα παράπονα παρά ένα επιχείρημα σχετικά με τη γενεαλογία του Φιλίππου της Μακεδονίας;
Υπάρχει ένα ευρωπαϊκό έθνος που ποτέ δεν προσπάθησε να ξεχάσει την ιστορία της ηπείρου κατά το πρώτο μισό του 20ού αιώνα. Οι Γερμανοί παραμένουν ταυτόχρονα ανήσυχοι μιλώντας για το παρελθόν, αλλά αποφασισμένοι να το αντιμετωπίσουν. Με αυτόν τον τρόπο μπορούν να νομιμοποιήσουν το παρόν.
Περπατήστε στους δρόμους του Βερολίνου και δε θα ξεφύγετε από την καταδίκη του Χίτλερ – από τις μικρές, χρυσές μνημειακές πλάκες στο πεζοδρόμιο, για να σηματοδοτήσουν τα μέρη όπου συνελήφθηκαν μεμονωμένοι Εβραίοι, μέχρι το θλιβερό αλλά εμπνευσμένο μνημείο του Ολοκαυτώματος δίπλα στην πύλη του Βρανδεμβούργου και τη θλιβερή αφήγηση της ανόδου του ναζισμού στο μουσείο της γερμανικής ιστορίας.
Την επόμενη εβδομάδα οι αρχηγοί εξωτερικών και αμυντικής πολιτικής από όλες τις προηγμένες δυτικές δημοκρατίες θα συγκεντρωθούν για την ετήσια Διάσκεψη Ασφαλείας του Μονάχου. Δύο από τα συμπεράσματα των διαβουλεύσεών τους μπορούν να συνταχθούν εκ των προτέρων. Η αποχή του Ντόναλντ Τραμπ από την παγκόσμια ηγεσία υπέρ του εθνικισμού του «πρώτα η Αμερική» αφήνει την Ευρώπη να κάνει περισσότερα για να διαφυλάξει τη δική της ασφάλεια. Και το έθνος που είναι περισσότερο σε θέση να αναλάβει περισσότερο από το βάρος της άμυνας; Η Γερμανία.
Οι οικοδεσπότες δεν μπορούν να διαμαρτύρονται. Στο Μόναχο, η καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ το περασμένο καλοκαίρι άσκησε καυστική κριτική στον κ. Τραμπ ως αναξιόπιστο εταίρο. Μόνο τον περασμένο μήνα στο Νταβός κάλεσε την Ευρώπη να «πάρει το πεπρωμένο στα χέρια της». Μιλήστε με τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής στο Βερολίνο και θα πάρετε το ίδιο μήνυμα: ως το πιο ισχυρό έθνος της Ευρώπης, η Γερμανία θα παίξει τον ρόλο της.
Αναρωτιέται κανείς. Η κ. Μέρκελ μπορεί να πει στο διεθνές κοινό ότι η Γερμανία θα πληρώσει για την άμυνα και την ασφάλεια, αλλά το σχέδιο συμφωνίας συνασπισμού που οι Χριστιανοδημοκράτες διαπραγματεύτηκαν με τους Σοσιαλδημοκράτες λέει μια μάλλον διαφορετική ιστορία. Πέρα από μερικά κλισέ – «η γερμανική εξωτερική πολιτική είναι αφιερωμένη στην ειρήνη» – το σχέδιο δεν αναφέρει τίποτα για τον ρόλο της Γερμανίας στη διατήρηση μιας ανοικτής διεθνούς τάξης. Όσον αφορά την άμυνα, επίσης, «το Bundeswehr παραμένει ένα αναπόσπαστο στοιχείο της γερμανικής πολιτικής ασφαλείας».
Οι επικριτές το ονομάζουν αυτό λαθρεπιβίβαση. Και υπάρχει μια αλήθεια σε αυτό. Η Γερμανία είναι μια σταθερή, ευημερούσα κοινωνία και οι πολίτες της έχουν γίνει πλούσιοι καθώς άλλοι πληρώνουν για την ασφάλεια της Ευρώπης. Αλλά κανείς δεν πρέπει να υποτιμά το βάρος της ιστορίας.
Το νεκροταφείο του Invaliden του Βερολίνου χτίστηκε πριν από περισσότερα από 250 χρόνια με τις εντολές του Φρεδερίκου του Μέγα για να μνημονεύσει τους ήρωες πολέμου της Πρωσίας. Μεταξύ των τάφων βρίσκεται ο τάφος του πολεμιστή Γκέρχαρντ φον Σάρνχορστ. Αλλά μην περιμένετε μεγαλοπρέπεια – τα μνημεία βρίσκονται σε ένα μικρό κομμάτι άσχημης γης που περιβάλλεται από πολυκατοικίες και το κανάλι πίσω από τον κεντρικό σιδηροδρομικό σταθμό της πόλης.
Ο Σάρνχορστ μοιράζεται το έδαφος με τους εμπνευστές της Επιχείρησης Valkyrie, την αποτυχημένη προσπάθεια στρατιωτικών αξιωματικών να δολοφονήσουν τον Χίτλερ. Κάπου, σε έναν άγνωστο τάφο, βρίσκεται ο Ράιχαρντ Χάιντριχ, ο αξιωματικός SS που προήδρευσε στην περίφημη Διάσκεψη της Βάνζεε.
Αυτό είναι το δικό μας «Arlington», είπε λακωνικά ένας πρώην υπουργός Εξωτερικών της Γερμανίας. Ένας άλλος τρόπος θα ήταν να πούμε ότι ο επίμονος πασιφισμός της Γερμανίας αντικρίζει ξεκάθαρα την ιστορία. Αυτό είναι ενοχλητικό για όσους από εμάς πιστεύουμε ότι η Ευρώπη πρέπει πράγματι να κάνει περισσότερα για να υπερασπιστεί τον εαυτό της. Αλλά η Γερμανία έχει τουλάχιστον τηρήσει τον αληθινό απολογισμό γεγονότων που οι θυμωμένοι εθνικιστές ισχυρίζονται ότι έχουν ξεχάσει.