Ένας εμπορικός πόλεμος παραμένει ένας σαφής και σημερινός κίνδυνος. Η ΕΕ έχει εξασφαλίσει μια απόσβεση από τους δασμους χάλυβα και αλουμινίου στις ΗΠΑ. Αλλά το ευρωπαϊκό εμπορικό μπλοκ εξαρτάται επικίνδυνα από την εξαγωγή μεταποιημένων προϊόντων. Και πρέπει να προσέξουμε να μην ερμηνεύσουμε εσφαλμένα την ανακοίνωση μιας σύντομης καθυστέρησης ως ένδειξη απογοήτευσης από τον Donald Trump.
Ο πρόεδρος των ΗΠΑ έλαβε μια τακτική απόφαση να μην καταπολεμήσει ταυτόχρονα την ΕΕ και την Κίνα. Έτσι, η απειλή για την ΕΕ δεν έχει εξαφανιστεί και οι παραχωρήσεις που θα ζητησει για μια μόνιμη απαλλαγή θα είναι τρομερές.
Ένας εμπορικός πόλεμος ή άλλο γεωπολιτικό ατύχημα έχει γίνει πιο πιθανό. Και οι δύο έχουν τη δυνατότητα να τερματίσουν την τρέχουσα τάση της παγκόσμιας οικονομικής επέκτασης. Μια κάμψη, έστω και μια ύφεση, θα ήταν δηλητηριώδης για την ευρωζώνη – και για την Ιταλία.
Η κρίση στην ευρωζώνη άφησε την Ιταλία με ένα μόνο απίθανο μονοπάτι για να βρεθεί σε βιώσιμη βάση: μόνιμη δημοσιονομική συγκράτηση και οικονομική μεταρρύθμιση (σε συνδυασμό με προσευχή ότι αυτός ο συνδυασμός των ονείρων από συντηρητικά οικονομικά θα εξασφάλιζε αιώνια σταθερότητα του χρέους). Πίσω στον πραγματικό κόσμο, κανένα ιταλικό πολιτικό κόμμα δεν έχει υποσχεθεί σοβαρές μεταρρυθμίσεις και τα δυο νικητήρια κόμματα στις πρόσφατες γενικές εκλογές, το Five Star Movement και η αντι-μεταναστευτική ένωση, απειλούν να απελευθερώσουν την οικονομια, το ακριβώς αντίθετο της δημοσιονομικής συγκράτησης. Έτσι, αν η παγκόσμια οικονομία υποχωρήσει, θα πάρει την Ιταλία μαζί της.
Μια κρίσιμη στιγμή για να παρακολουθήσετε είναι ο προϋπολογισμός του 2019, ο οποίος θα πρέπει να εγκριθεί μέχρι το φθινόπωρο. Η Ιταλία μπορεί να έχει μια νέα κυβέρνηση μέχρι τότε. Αλλά η πολιτική δυναμική του κοινοβουλίου θα είναι πιο σημαντική. Τα λαϊκά κόμματα αντιπροσωπεύουν περίπου το 60% των ιταλών βουλευτών και γερουσιαστών. Η προτεραιότητά τους δεν θα είναι η τήρηση των δημοσιονομικών κανόνων της ΕΕ. Όταν οι κυβερνήσεις είναι αδύναμες, τα κοινοβούλια είναι ισχυρά. Η πλειοψηφία στο ιταλικό κοινοβούλιο δεν φαίνεται να εγκρίνει ακόμη έναν προϋπολογισμό λιτότητας.
Γιατί λοιπόν οι χρηματοπιστωτικές αγορές είναι τόσο ήρεμες; Νομίζω ότι κάνουν δύο εσφαλμένες εκτιμήσεις. Η πρώτη είναι ότι ο Mario Draghi είναι εγγυητής της σταθερότητας έως ότου λήξει η θητεία του τον Οκτώβριο του επόμενου έτους. Δεν θα είχα στοιχηματίσει ότι ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας θα έρθει προς όφελος ενός κράτους μέλους το οποίο σκόπιμα παραβιάζει τους δημοσιονομικούς κανόνες.
Η δεύτερη εσφαλμένη εκτίμηση είναι ότι η ιταλική κατάσταση θα βρει πάντα έναν τρόπο να απομακρύνει τους εξτρεμιστές από την εξουσία. Έχω χάσει τον αριθμό των πραγμάτων που μου διαβεβαίωσαν ότι οι εκλογικές μεταρρυθμίσεις θα εξασφάλιζαν τη νίκη των κεντρώων κομμάτων. Τα εκλογικά συστήματα έχουν βέβαια σημασία, αλλά δεν μπορούν να δημιουργήσουν πλειοψηφίες όπου δεν υπάρχουν.
Αυτό που βλέπουμε τώρα στην Ιταλία είναι η προβλέψιμη απάντηση σε δύο δεκαετίες οικονομικής πολιτικής που απέτυχαν να δημιουργήσουν θέσεις εργασίας για τους νέους. Πολλά από τα θύματα αυτής της πολιτικής είναι τώρα η ραχοκοκαλιά της υποστήριξης των δύο θριαμβευτικών λαϊκιστικών κομμάτων. Καμία χώρα, ούτε καν πατερναλιστική, όπως η Ιταλία, μπορεί να διατηρήσει μια φιλοευρωπαϊκή συναίνεση με την παρουσία μόνιμης οικονομικής καταστροφής.
Εκτός αν το Five Star ή το League συμφωνούν να αυτοκαταστραφουν, δεν μπορούν να αντέξουν οικονομικά να αφήσουν τις προεκλογικές τους υποσχέσεις. Τα πέντε αστέρια υποσχέθηκαν ένα καθολικό βασικό εισόδημα. η ένωση θέλει έναν ενιαίο φόρο εισοδήματος. Και οι δύο σκοπεύουν να αντιστρέψουν τις συνταξιοδοτικές μεταρρυθμίσεις Αυτές οι υποσχέσεις είναι απλώς ασυμβίβαστες με την τήρηση των δημοσιονομικών κανόνων της ΕΕ.
Νέες εκλογές δεν θα λύσουν το πρόβλημα. Μπορούν να παράγουν το ίδιο αποτέλεσμα ή ακόμα μεγαλύτερο ποσοστό ψήφου για ακραία κόμματα. Εξακολουθεί να μην υπάρχει πλειοψηφία για την οικονομική μεταρρύθμιση και τον δημοσιονομικό περιορισμό. Με άλλα λόγια: από όλους τους εφικτούς αστερισμούς είναι δύσκολο να δει κανείς ότι προσφέρει συμμόρφωση με τους δημοσιονομικούς κανόνες της ΕΕ.
Ήταν η τραγωδία της ευρωζώνης ότι η Ιταλία είναι πολύ μεγάλη για να την σώσει και είναι πολύ μεγάλη για να αποτύχει. Η ευρωζώνη δεν διαθέτει μέσα για την αποτελεσματική αντιμετώπιση της κρίσης μιας μεγάλης χώρας. Οι γαλλο-γερμανικές συνομιλίες σχετικά με τη μεταρρύθμιση της ευρωζώνης ανήκουν στην ευχάριστη κατηγορία – νέους κανόνες δέσμευσης για τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας, την ομπρέλα διάσωσης και τα επόμενα βήματα προς την τραπεζική ένωση.
Και στο βάθος παντα παραμένει η Ελλαδα…