Μέχρι πριν από δύο μήνες, η Ισπανία δεν είχε συμμετοχή στο κλαμπ των ανελεύθερων, ευρωσκεπτικιστικών και αντί-μεταναστευτικών δυνάμεων από το Ελσίνκι μέχρι τη Ρώμη, ως καλεσμένους. Αλλά τώρα το Vox, ένα σχετικά νέο ακροδεξιό κόμμα, είναι στο νέο κυβερνητικό συνασπισμό της Ανδαλουσίας, της πιο πολυπληθούς περιοχής της Ισπανίας. Θα ακολουθήσει η Ισπανία την λαϊκιστική τάση ή η επιτυχία του Vox θα είναι εφάπαξ;
Το Vox εξασφάλισε 12 από τις 109 έδρες στις περιφερειακές εκλογές της Ανδαλουσίας τον Δεκέμβριο πέρυσι. Το ισπανικό σοσιαλιστικό κόμμα (PSOE), το οποίο κυβερνά την περιοχή από το 1982, έλαβε τις περισσότερες ψήφους αλλά εξασφάλισε μόλις 33 έδρες, όχι αρκετές για να σχηματίσει κυβέρνηση. Το Adelante Andalucia, ένα κόμμα του συνασπισμού που κυριαρχείται από τους Podemos, ένα αριστερό λαϊκιστικό κόμμα, δήλωσε ότι δεν θα υποστηρίξει μια σοσιαλιστική κυβέρνηση -ούτε είχε τον κατάλληλο αριθμό εδρών για να δώσει πλειοψηφία στους σοσιαλιστές. Αντιθέτως, δημιουργήθηκε ένας συνασπισμός μεταξύ του κεντρώου Ciudadanos (Cs), του συντηρητικού Λαϊκού Κόμματος (ΡΡ) και του Vox.
Το Vox είναι λιγότερο ευρωσκεπτικιστικό από άλλα λαϊκιστικά κινήματα στην Ευρώπη. Η πιο ριζοσπαστική πρόταση του κόμματος για την ΕΕ είναι να αναστείλει την περιοχή Σένγκεν μέχρι η Ένωση να εγκρίνει περισσότερους νόμους για να αποτρέψει τους εγκληματίες να ταξιδεύουν ανεμπόδιστα. Αυτό το θέμα, το οποίο συμπεριέλαβε το Vox στο μανιφέστο του αφότου ο πρώην πρόεδρος της Καταλονίας Carles Puidgemont κατέφυγε στο Βέλγιο για να αποφύγει τη δίκη, μετά βίας συγκρίνεται με τις λαϊκιστικές φωνές παντού στην Ευρώπη για την αποχώρηση από την ευρωζώνη ή την ΕΕ συνολικά. Πραγματικά, οι προτάσεις του Vox για την ΕΕ, όπως μια νέα συνθήκη που θα επιστρέφει εξουσίες στα κράτη-μέλη, βρίσκει απήχηση στους μετριοπαθείς επικριτές στη Βόρεια και Δυτική Ευρώπη, παρά σε κόμματα όπως η ιταλική Λέγκα του Βορρά και το Εθνικό Μέτωπο της Γαλλίας.
Το Vox είναι πιο αυστηρό στην μετανάστευση παρά στην ΕΕ. Θα ήθελε να στείλει τους μετανάστες που διέπραξαν έγκλημα πίσω στις χώρες καταγωγής τους, ακόμη και αν ζουν νομίμως στην Ισπανία, θα ήθελε να εισάγει μεταναστευτικές ποσοστώσεις που θα έδιναν προτεραιότητα σε μετανάστες από τη Λατινική Αμερική, και θα έχτιζε ένα τείχος κατά μήκος των συνόρων της Ceuta και Melilla, των θυλάκων της Ισπανίας στο Μαρόκο. Αλλά όπως και πολλά αντί-μεταναστευτικά κόμματα στην Ευρώπη, οι απαιτήσεις του Vox χάνουν την δυναμική τους όταν έρχονται αντιμέτωπες με την πραγματικότητα. Ως αντάλλαγμα για την στήριξή του στην κυβέρνηση ΡΡ-Ciudadanos στην Ανδαλουσία, το Vox υπέγραψε ένα μνημόνιο κατανόησης με το ΡΡ, προχωρώντας σε σημαντικούς συμβιβασμούς για τη μετανάστευση: αυτό αφορά κυρίως στην ενίσχυση των συνοριακών ελέγχων (αν και δεν εξηγεί πώς) και κάνει περισσότερα για την καταπολέμηση της παράνομης μετανάστευσης.
Η πιο ήπια θέση του Vox για τη μετανάστευση στην Ανδαλουσία, είναι μία λογική επιλογή. Αν και πολλοί άνθρωποι ψηφίζουν το Vox διότι είναι δυσαρεστημένοι με τις μεταναστευτικές πολιτικές της Ισπανίας, αυτό απέχει πολύ από την μόνη εξήγηση για την ξαφνική δημοτικότητα του κόμματος. Το Vox θριάμβευσε σε κάποιες πόλεις της Ανδαλουσίας με πολλούς μετανάστες, αλλά τα πήγε μάλλον άσχημα σε άλλες. Και μια πρόσφατη δημοσκόπηση δείχνει ότι πολλοί ψηφοφόροι του Vox είναι δυσαρεστημένοι με τις διαφορές στην κατανομή του πλούτου μεταξύ των ισπανικών περιοχών, και με την ανεπαρκή λειτουργία των ισπανικών αποκεντρωμένων διοικήσεων.
Το Vox τα πάει καλά στις εθνικές δημοσκοπήσεις. Εάν διεξαγόταν τώρα εθνικές εκλογές, οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι το κόμμα θα μπει στην ισπανική βουλή με 12%-13% των ψήφων, που αντιστοιχεί σε 45 έδρες (συγκριτικά, το Ciudadanos έχει 33). Εάν συμβεί αυτό, το Vox θα έχει σημαντικό ρόλο στο σχηματισμό συνασπισμού. Ίσως η επιτυχία του Vox τόσο σε εθνικό επίπεδο όσο και σε περιφερειακό (Ανδαλουσία) είναι πως δεν πρόκειται για ένα μονοθεματικό κόμμα, και αναζωογονεί θέματα που τα συστημικά κόμματα της Ισπανίας φαίνεται να έχουν ξεχάσει εν μέσω της χρηματοπιστωτικής κρίσης και της προσπάθειας ανεξαρτησίας της Καταλονίας. Αυτά κυμαίνονται από την εθνική ταυτότητα μέχρι τη φορολόγηση και την εγχώρια βία. Πολλά από αυτά συμπίπτουν: για παράδειγμα, μέρος της διαφωνίας του Vox για την εθνική ενότητα βασίζεται στην επιθυμία να καταργηθούν οι περιφερειακές διαφορές στην φορολόγηση, που σημαίνει ότι οι άνθρωποι που ζουν για παράδειγμα στην δυτική περιφέρεια της Εξτρεμαδούρα, πληρώνουν περισσότερους φόρους από αυτούς που ζουν στην Castilla y Leon στην κεντρική Ισπανία.
Μακροπρόθεσμα, η επιτυχία του Vox δεν μετριέται μόνο με τον αριθμό των εδρών που κατορθώνει να εξασφαλίσει στις επόμενες ευρωπαϊκές και περιφερειακές εκλογές, αλλά με την ικανότητά της να επηρεάσει και τελικά να κυριαρχήσει στον ισπανικό πολιτικό διάλογο, σε θέματα όπως η μετανάστευση, η ασφάλεια και η οικονομία. Και αναφορικά με αυτό, το Vox φαίνεται ότι τα πάει σχετικά καλά: το ΡΡ έχει σκληρύνει τη στάση του αναφορικά με τις αξίες και την εθνική ταυτότητα, καθώς ο νέος ηγέτης Pablo Casado δίνει νέο σύνθημα στο κόμμα, ως το “αναφαίρετο δικαίωμα”. Η άνοδος του Vox είναι επίσης μεγάλος πονοκέφαλος για τον Albert Rivera, τον ηγέτη του Cs: η συμμετοχή του κόμματός του στον κυβερνών συνασπισμό στην Ανδαλουσία έχει προκαλέσει κριτική από τους Ευρωπαίους εταίρους του Rivera. Αυτό έχει σημασία, καθώς ο Rivera ελπίζει να εμφανίσει καλά αποτελέσματα στις ευρωεκλογές, δημιουργώντας συμμαχίες με ομοϊδεάτες κόμματα στην ΕΕ. Ο συνασπισμός στην Ανδαλουσία ίσως απομακρύνει συμμάχους όπως ο Γάλλος πρόεδρος Emmanuel Macron ή ο Ολλανδός πρωθυπουργός Mark Rutte, των οποίων τα κόμματα έχουν “ακουμπήσει” την ακροδεξιά.
Το Vox πιθανώς δεν θα εκπλήξει το ισπανικό ή το ευρωπαϊκό κοινοβούλιο, αν και θα κάνει την παρουσία του αισθητή. Αλλά εάν η εμπειρία της Ανδαλουσίας σημαίνει κάτι, η Ισπανία έχει προσχωρήσει καθυστερημένα στην λαϊκιστική ομάδα της Ευρώπης.