Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει κατά καιρούς αντιμετωπίσει και επιβιώσει μέσα από διάφορους κινδύνους που απείλησαν την ύπαρξή της, αλλά η επιδημία του κορωνοϊού άνοιξε παλιές πληγές που θα μπορούσαν να αποβούν μοιραίες.
Η κρίση χρέους στις μεσογειακές χώρες, οι εισροές προσφύγων και το συνεχιζόμενο έπος του Brexit επιβάρυναν την ΕΕ, όμως δεν την νίκησαν. Ωστόσο, την άφησαν απροστάτευτη μπροστά στη νέα ασθένεια.
«Το μικρόβιο επανήλθε», δήλωσε το Σάββατο στο Γαλλικό Πρακτορείο Ειδήσεων ο Jacques Delors, πρώην πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και ένας από τους επικεφαλής σχεδιαστές της σύγχρονης ευρωπαϊκής ένωσης.
Και συνεχίζει με μια προειδοποίηση: «Η ατμόσφαιρα που υπάρχει μεταξύ των αρχηγών των κρατών και των κυβερνήσεων καθώς και η έλλειψη ευρωπαϊκής αλληλεγγύης αποτελούν θανάσιμο κίνδυνο για την Ευρωπαϊκή Ένωση».
Πώς συνέβη αυτό;
Σίγουρα η Ευρώπη είναι η ήπειρος που πλήττεται χειρότερα από την επιδημία του κορωνοϊού που προήρθε από την Κίνα, αφού οι θάνατοι ανέρχονται στους 18.000.
Ωστόσο, τα κράτη μέλη της ΕΕ διαθέτουν επίσης και μερικές από τις πιο προηγμένες υποδομές δημόσιας υγείας στον κόσμο και ένα κοινό σχέδιο 27 μελών που θα τα βοηθήσει να τα βγάλουν πέρα με την μπόρα.
Η Ursula von der Leyen, πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, ζήτησε από τις πρωτεύουσες των χωρών να δείξουν αλληλεγγύη, αλλά η κρίση υπερτόνισε μόνο τον υπάρχοντα διχασμό.
Η Ιταλία, η Ισπανία και η Γαλλία – οι χώρες που πλήττονται μέχρι στιγμής περισσότερο και τα κρούσματα εξαπλώνονται γρήγορα – πιέζουν την Ευρώπη να βρει έναν τρόπο για να μοιραστεί το οικονομικό βάρος.
Η Ολλανδία και η Γερμανία όμως δείχνουν σκεπτικισμό φοβούμενες ότι οι γειτονικές τους χώρες στον νότο έχοντας μεγάλες δαπάνες θα εκμεταλλευτούν την κρίση με σκοπό να πιέσουν για το μοίρασμα των κυβερνητικών χρεών της ευρωζώνης.
Τα λεγόμενα «κορωνομόλογα», εξαιτίας των οικονομιών των βόρειων χωρών που είναι πιο συγκρατημένες, θα μπορούσαν να αποτελέσουν έμμεση πρόσβαση στα «ευρωομόλογα» και να υπονομεύσουν τη σταθερότητα του ενιαίου νομίσματος.
Δεν θέλουν να επωφεληθούν οι χώρες του Νότου από τα χαμηλότερα επιτόκια, εκτός κι αν μπορούν να λειτουργήσουν με αυστηρούς κανόνες όσον αφορά τις δημόσιες δαπάνες, όπως ακριβώς κάνει και ο βορράς.
Ανεξάρτητα από τις οικονομικές πτυχές του διλήμματος, η διαφωνία αποκάλυψε μια δυσάρεστη διάσπαση μεταξύ των χωρών μελών, ενώ και δημόσια χρησιμοποιείται σκληρή γλώσσα.
Ο πρωθυπουργός της Ιταλίας Giuseppe Conte δήλωσε ότι ο ίδιος και η Γερμανίδα καγκελάριος Angela Merkel «δεν είχαν απλώς μια διαφωνία, αλλά μια σκληρή και ειλικρινή αντιπαράθεση» κατά τη διάρκεια τηλεδιάσκεψης την Πέμπτη.
«Αν η Ευρώπη δεν αντιδράσει σε αυτή την πρωτοφανή πρόκληση, ολόκληρο το ευρωπαϊκό οικοδόμημα χάνει για τους ανθρώπους τον λόγο ύπαρξής του», τόνισε ο Conte στην οικονομική εφημερίδα Il Sole 24 Ore.
«Παντελής άγνοια»
Η ΕΕ παραδοσιακά σημειώνει τη μεγαλύτερη πρόοδο σε περιόδους που η Γαλλία και η Γερμανία συνεργάζονται, αλλά όσον αφορά το ζήτημα του χρέους η Γαλλία ακολουθεί τους συμμάχους της στον νότο.
Ο Γάλλος πρόεδρος Emmanuel Macron ανέφερε σε ιταλικές εφημερίδες τα εξής: «Δεν πρόκειται να ξεπεράσουμε αυτήν την κρίση χωρίς ισχυρή ευρωπαϊκή αλληλεγγύη όσον αφορά την υγεία και τους προϋπολογισμούς. Αυτό θα μπορούσε να περιλαμβάνει την ικανότητα ανάληψης της ευθύνης του κοινού χρέους – όπως ονομάζεται – ή μια αύξηση στον προϋπολογισμό της ΕΕ προκειμένου να παράσχει πραγματική στήριξη στις χώρες που δέχτηκαν χειρότερο πλήγμα».
Οποιαδήποτε από τις παραπάνω εναλλακτικές ξεπερνά τα όρια για τις πιο συγκρατημένες βόρειες χώρες οι οποίες ήδη αγωνίζονται να περιορίσουν ακόμη και τη μέτρια αύξηση στον λειτουργικό προϋπολογισμό των Βρυξελλών για τον επόμενο επταετή κύκλο.
Η Merkel καθοδηγεί τη Γερμανία ως μέρος ενός συνασπισμού ανάμεσα στο συντηρητικό της κόμμα και το κεντρικό κόμμα – περισσότερο προσκείμενο στις μεγαλύτερες δαπάνες – ενώ μίλησε δημοσίως με προσοχή.
Η Ολλανδία όμως κάνει φανερή την αντίθεσή της σε οποιαδήποτε κατανομή του χρέους, εξαγριώνοντας έτσι τους εταίρους της.
Ο Ολλανδός πρωθυπουργός Mark Rutte, μετά τη συνάντηση της Πέμπτης ανέφερε χαρακτηριστικά: «Είμαστε εναντίον αυτής της προοπτικής, αλλά όχι μόνο εμείς και δεν μπορώ να προβλέψω οποιεσδήποτε συνθήκες κάτω από τις οποίες θα αλλάζαμε τη θέση μας. Όσον αφορά τα ευρωομόλογα, όχι μόνο η Ολλανδία αλλά και πολλές άλλες χώρες είναι αντίθετες διότι θα αλλάξει το πλαίσιο της ευρωζώνης», είπε στους δημοσιογράφους κατά τη διάρκεια τηλεδιάσκεψης.
Και συμπληρώνει: «Κάτι τέτοιο θα σήμαινε ότι ξεπερνάμε τα όρια, ότι κάνουμε το μεγάλο βήμα προς μια ευρωζώνη που θα αποτελεί περισσότερο μια ένωση αλλαγής», εννοώντας ότι αυτό θα σήμαινε πως οι πιο συγκρατημένες οικονομικά χώρες θα πρέπει να καλύπτουν τις ελλείψεις των άλλων χωρών.
Πολλοί ευρωπαίοι ηγέτες έχουν ενοχληθεί από τη στάση της Χάγης, αλλά ο πρωθυπουργός της Πορτογαλίας Antonio Costa μίλησε με μεγαλύτερη ειλικρίνεια: «Αυτού του είδους η αντίδραση φανερώνει παντελή άγνοια και η συνεχής μικρότητα υπονομεύει σε μεγάλο βαθμό το πνεύμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης».
Ακόμη και στη Γερμανία αυξάνονται οι ανησυχίες για το ότι μάλλον δεν είναι η καλύτερη στιγμή για οικονομικό δογματισμό.
Σε ένα άρθρο της Bild, ο πρώην Υπουργός Εξωτερικών και Οικονομικών της Γερμανίας Sigmar Gabriel φάνηκε ανήσυχος: «Αν δεν είμαστε τώρα προετοιμασμένοι να μοιραστούμε τον πλούτο μας, δεν ξέρω πλέον πού πηγαίνει η Ευρώπη».