Καθώς οι κυβερνήσεις αγωνίζονται να περιορίσουν την εξάπλωση του κορωνοϊού μέσω πρωτοφανών μέτρων, όπως το κλείσιμο των σχολείων, των επιχειρήσεων και την απαγόρευση των ταξιδιών, οι ειδικοί ανησυχούν για τις μακροπρόθεσμες επιπτώσεις στη δημόσια υγεία οι οποίες θα προέρχονται από μια υποβαθμισμένη οικονομία και μια φυλακισμένη κοινωνία.
Πρόκειται για την πιο μεγάλη κυβερνητική παρέμβαση στη ζωή μας από την εποχή του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου. Για να καταπολεμηθεί η επιδημία του κορωνοϊού, οι κυβερνήσεις σε ολόκληρο τον κόσμο έκλεισαν τα σχολεία, τις μεγάλες και μικρές επιχειρήσεις και απαγόρεψαν τα ταξίδια. Πολλοί αναλυτές ανησυχούν για το οικονομικό κόστος αφότου εκατομμύρια άνθρωποι σταμάτησαν να εργάζονται και εκατομμύρια μαθητές βρεθήκαν εκτός σχολείου.
Τρεις εβδομάδες μετά που οι ΗΠΑ και άλλες χώρες έλαβαν εκτεταμένα μέτρα απαγόρευσης που ίσως διαρκέσουν μήνες ή και περισσότερο, ορισμένοι ειδικοί της δημόσιας υγείας εξετάζουν μια διαφορετική συνέπεια του ολικού lockdown: τους χιλιάδες θανάτους που ίσως προκύψουν ανεξάρτητα από την ίδια την ασθένεια.
Όπως φαίνεται, όσο περισσότερο διαρκέσει το lockdown τόσο χειρότερες θα είναι αυτές οι συνέπειες. Σύμφωνα με τους ερευνητές, η αύξηση της ανεργίας το 1982 μείωσε τη διάρκεια ζωής των Αμερικανών σε συνολικό χρονικό διάστημα δύο ως τριών εκατομμυρίων ετών. Κατά τη διάρκεια της τελευταίας ύφεσης από το 2007 ως το 2009, η ζοφερή εικόνα στην αγορά εργασίας οδήγησε στην αύξηση των ποσοστών αυτοκτονίας στις ΗΠΑ και την Ευρώπη και στοίχισε τη ζωή σε 10000 περισσότερους ανθρώπους από ό, τι πριν από την ύφεση. Αυτή τη φορά παρόμοιες επιπτώσεις θα μπορούσαν να είναι ακόμη χειρότερες μέσα στις επόμενες εβδομάδες, μήνες και χρόνια σε περίπτωση που – όπως προειδοποιούν πολλοί επιχειρηματικοί και πολιτικοί ηγέτες – η οικονομία συντριβεί και η ανεργία εκτοξευθεί σε ιστορικά επίπεδα.
Ήδη υπάρχουν αναφορές ότι τα μέτρα απομόνωσης σε ορισμένες περιοχές έχουν προκαλέσει μεγαλύτερη ενδοοικογενειακή βία. Το παρατεταμένο κλείσιμο των σχολείων εμποδίζει τη θεραπεία των παιδιών με ειδικές ανάγκες και αυτό μπορεί να προκαλέσει αύξηση της αδυναμίας συνέχισης και της παραμέλησης. Τα κέντρα δημόσιας υγείας θα χάσουν τη χρηματοδότηση με αποτέλεσμα την πτώση στις υπηρεσίες τους και κατ’ επέκταση στην υγεία των ευρύτερων κοινοτήτων τους. Η αύξηση της ανεργίας στο 20% – μια πρόβλεψη αρκετά συνηθισμένη πλέον στις δυτικές οικονομίες – θα μπορούσε να προκαλέσει επιπλέον 20000 αυτοκτονίες στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ σε άτομα που δεν εργάζονται ή που εισέρχονται σε μια σχεδόν άδεια αγορά εργασίας.
Φυσικά, με τα παραπάνω δεν σημαίνει ότι υποβαθμίζουμε τον κίνδυνο θανάτου εξαιτίας του COVID-19 ούτε ότι προτείνουμε στις κυβερνήσεις να μην αντιμετωπίσουν επιθετικά την κρίση.
«Η κατάθλιψη είναι θανατηφόρα για τους ανθρώπους και κυρίως για τους φτωχούς».
Μια πρόσφατη έκθεση ερευνητών από το Imperial College του Λονδίνου υποβοήθησε το παγκόσμιο lockdown υποστηρίζοντας ότι ο κορωνοϊός θα μπορούσε να οδηγήσει σε θάνατο 2 εκατομμύρια Αμερικανούς και 500000 ανθρώπους στη Μεγάλη Βρετανία, εκτός κι αν οι κυβερνήσεις εφαρμόσουν γρήγορα σοβαρά μέτρα κοινωνικής απομόνωσης. Σύμφωνα με την έκθεση, για να υπάρξουν θετικά αποτελέσματα το lockdown θα χρειαστεί να διαρκέσει σε ρυθμό on-off για ένα διάστημα μέχρι και 18 μήνες.
Αυτή την εβδομάδα, ο Λευκός Οίκος στις ΗΠΑ δήλωσε ότι οι νεκροί θα μπορούσαν να φτάσουν τους 240000. Οι πολιτείες ανταποκρίθηκαν στις επείγουσες προειδοποιήσεις και τον αυξανόμενο αριθμό κρουσμάτων καθημερινά παρατείνοντας την παραμονή στο σπίτι.
Η μάχη κατά του COVID-19 αυξάνεται με τόσο γρήγορους ρυθμούς ώστε κανείς δεν ξέρει τι θα συμβεί ή ποιός θα είναι ο τελικός αριθμός των θυμάτων. Οι ερευνητές ισχυρίζονται πως η ιστορία έχει δείξει ότι ο τρόπος αντιμετώπισης μιας βαθιάς και μακράς οικονομικής κρίσης σε συνδυασμό με την κοινωνική απομόνωση, θα προκαλέσουν περαιτέρω επιπτώσεις στην υγεία, οι οποίες θα είναι βραχυπρόθεσμες, μεσοπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες.
Ας ρίξουμε μια ματιά παρακάτω.
Ενδοοικογενειακή βία
Η Katie Ray-Jones, διευθύνουσα σύμβουλος της Εθνικής Τηλεφωνικής Γραμμής για την Ενδοοικογενειακή Βία αναφέρει ότι υπάρχουν θύματα ενδοοικογενειακής βίας τα οποία είναι κυριολεκτικά παγιδευμένα στο σπίτι μαζί με τους «θύτες» τους και δυστυχώς ήδη υπόκεινται σε συχνότερη και πιο ακραία βία.
Στις ειδήσεις ανέφεραν ότι τα προγράμματα ενδοοικογενειακής βίας σε όλη τη χώρα – από το Cincinnati μέχρι το Nashville, το Portland, το Salt Lake City και σε όλη τη Virginia και την Arizona – ανέφεραν αύξηση των κλήσεων για βοήθεια. Η γυναικεία οργάνωση YWCA στο Βόρειο New Jersey αποκάλυψε στο Reuters ότι οι κλήσεις για καταγγελίες ενδοοικογενειακής βίας αυξήθηκαν μέχρι και 24%.
«Υπάρχουν ειδικές πληθυσμιακές ομάδες με επιπτώσεις οι οποίες ξεπερνούν αυτές που προκαλούνται από τον COVID-19», τονίζει η Ray-Jones, φέρνοντας για παράδειγμα τα θύματα ενδοοικογενειακής βίας.
Ευάλωτες ομάδες μαθητών
Οι μαθητές, οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί βρίσκονται αντιμέτωποι με τις προκλήσεις προσαρμογής στην εξ αποστάσεως μάθηση, αφού τα σχολεία σε εθνικό επίπεδο είναι κλειστά και έχει ξεκινήσει η διαδικτυακή διδασκαλία.
Οι ειδικοί ανησυχούν ότι οι μαθητές που μένουν στο σπίτι, και ειδικά όσοι ζουν σε ασταθές περιβάλλον ή συνθήκες φτώχειας, θα χάσουν περισσότερα μαθήματα. Οι μαθητές Λυκείου που χάνουν τουλάχιστον 3 ημέρες τον μήνα έχουν 7 φορές περισσότερες πιθανότητες να εγκαταλείψουν το σχολείο πριν αποφοιτήσουν και ως αποτέλεσμα ζουν 9 χρόνια λιγότερο από τους συμμαθητές τους, σύμφωνα με έκθεση της μη κερδοσκοπικής οργάνωσης Robert Wood Johnson Foundation.
Στις πιο ευάλωτες ομάδες ανήκουν πάνω από 6 εκατομμύρια μαθητές ειδικής αγωγής στις ΗΠΑ. Χωρίς αυστηρή εκπαίδευση και θεραπεία, αυτοί οι μαθητές θα αντιμετωπίζουν συνεχείς προκλήσεις.
Οι μαθητές ειδικής αγωγής «επωφελούνται περισσότερο από την υψηλά δομημένη και εξατομικευμένη ειδική αγωγή», δήλωσε η Sharon Vaughn, εκτελεστική διευθύντρια του κέντρου Meadows Center for Prevention of Educational Risk στο Πανεπιστήμιο του Τέξας. «Αυτό σημαίνει ότι πρόκειται για άτομα που έχουν περισσότερες πιθανότητες να επηρεαστούν σημαντικά από το γεγονός ότι δεν πηγαίνουν στο σχολείο τόσο σε βραχυπρόθεσμη όσο και σε μακροπρόθεσμη βάση».
Στο New Jersey, η Megan Gutierrez έχει επωμιστεί τα καθήκοντα διδασκαλίας και θεραπείας των δύο γιων της οκτώ και δέκα ετών που πάσχουν από μη ομιλητικό αυτισμό. Ανησυχεί ότι τα παιδιά, που κανονικά δουλεύουν με μια ομάδα θεραπευτών και δασκάλων, θα χειροτερέψουν. Και συνεχίζει λέγοντας: «Για μένα, η διατήρηση αυτού του τρόπου επικοινωνίας έχει τεράστια αξία, διότι αν δεν το κάνω ίσως αυτό οδηγήσει σε προβλήματα συμπεριφοράς που τους κάνει να απογοητεύονται επειδή δεν μπορούν να επικοινωνήσουν».
Αύξηση αυτοκτονιών
Στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ τα ποσοστά αυτοκτονίας αυξάνονται περίπου κατά 1% για κάθε αύξηση μίας ποσοστιαίας μονάδας ανεργίας, σύμφωνα με έρευνα που δημοσίευσε ο κύριος συντάκτης της Aaron Reeves από το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης. Κατά τη διάρκεια της τελευταίας ύφεσης, όταν η ανεργία στις ΗΠΑ έφτασε στο 10%, το ποσοστό αυτοκτονίας αυξήθηκε με αποτέλεσμα 4750 περισσότερους θανάτους. Σε περίπτωση που το ποσοστό ανεργίας ανέβει στο 20%, οι αυτοκτονίες ίσως αυξηθούν επίσης.
Ο Reeves μίλησε στο Reuters: «Δυστυχώς θεωρώ ότι υπάρχουν πιθανότητες να δούμε διπλάσιες αυτοκτονίες μέσα στους επόμενους 24 μήνες σε σύγκριση με αυτές που έγιναν κατά τη διάρκεια της πρώτης περιόδου της τελευταίας ύφεσης». Κάτι τέτοιο σημαίνει περίπου 20000 αυτόχειρες στις ΗΠΑ και την Ευρώπη.
Σε λιγότερο από 3 εβδομάδες μετά την εφαρμογή των ακραίων μέτρων στις ΗΠΑ, οι αιτήσεις για το ταμείο ανεργίας αυξήθηκαν σχεδόν κατά 10 εκατομμύρια. Ο Υπουργός Οικονομικών Steven Mnuchin προειδοποίησε ότι το επιτόκιο θα μπορούσε να φτάσει το 20% και οι οικονομολόγοι της Ομοσπονδιακής Τράπεζας των ΗΠΑ προέβλεψαν ποσοστό 32%. Η Ευρώπη βρίσκεται αντιμέτωπη με εξίσου δυσάρεστες προβλέψεις.
Ορισμένοι ερευνητές προειδοποιούν ότι τα ποσοστά αυτοκτονίας μπορεί να μην είναι τόσο υψηλά. Η Anne Case, η οποία ερευνά τα οικονομικά της υγείας στο Πανεπιστήμιο του Princeton, αναφέρει: «Η λογική μας λέει ότι περισσότεροι άνθρωποι θα αυτοκτονήσουν εξαιτίας της ανερχόμενης ανεργίας, όμως οι κοινωνίες θα μπορούσαν να συσπειρωθούν μέσω μιας εθνικής προσπάθειας να νικήσουν τον COVID-19 και τα ποσοστά τελικά να μην αυξηθούν. Μια αυτοκτονία είναι δύσκολο να προβλεφθεί ακόμη κι αν δεν υπάρξει κάποια τεράστια κρίση».
Σύμφωνα με την Gazette, εφημερίδα στο Colorado Springs, αυτή την εβδομάδα η Ακαδημία Πολεμικής Αεροπορίας χαλάρωσε τα μέτρα αυστηρής κοινωνικής απομόνωσης στην περιοχή ύστερα από τις αυτοκτονίες δύο τελειόφοιτων δόκιμων στα τέλη Μαρτίου. Ενώ οι τριτοετείς, δευτεροετείς και πρωτοετείς σπουδαστές γύρισαν στα σπίτια τους, οι τελειόφοιτοι έμειναν απομονωμένοι σε κοιτώνες και κάποιοι παραπονέθηκαν ότι ένιωθαν φυλακισμένοι. Τώρα πλέον, οι τελειόφοιτοι μπορούν να φεύγουν από τις εγκαταστάσεις για να αγοράσουν φαγητό και να συγκεντρώνονται σε μικρές ομάδες για να λάβουν κρατικές οδηγίες.
Διάλυση του συστήματος δημόσιας υγείας
Τα τοπικά κέντρα υγείας εκτελούν προγράμματα που θεραπεύουν χρόνιες παθήσεις, όπως ο διαβήτης. Επίσης, συμβάλλουν στην πρόληψη της δηλητηρίασης από μόλυβδο στην παιδική ηλικία και εμποδίζουν τη μετάδοση της γρίπης, της φυματίωσης και της λύσσας. Μια σημαντική απώλεια εσόδων από ακίνητα και φόρους πωλήσεων ύστερα από ένα κύμα επιχειρηματικών αποτυχιών θα διαλύσει αυτού του είδους υπηρεσίες υγείας, δήλωσε η Adriane Casalotti, επικεφαλής κυβερνητικών υποθέσεων, με την Εθνική Ένωση Υπαλλήλων Υγείας της Κομητείας και της Πόλης – ενός μη κερδοσκοπικού οργανισμού που είναι επικεντρωμένος στη δημόσια υγεία.
Μετά την ύφεση του 2008, τα τοπικά κέντρα υγείας στις ΗΠΑ έχασαν 23000 θέσεις εργασίας ενώ πάνω από τα μισά είχαν περικοπές στον προϋπολογισμό τους. Παρ’ όλο που είναι σύνηθες να υπάρχει διαβεβαίωση ότι δεν θα υπάρξουν οικονομικά προβλήματα όσον αφορά τον τομέα της υγείας, η Casalotti ανέφερε ότι στο μέτωπο της δημόσιας υγείας αυτά τα δύο είναι άρρηκτα συνδεδεμένα. «Τι μπορεί να κάνει κανείς όταν δεν υπάρχει κανένα φορολογητέο εισόδημα για να χρησιμοποιηθεί;», αναρωτιέται.
Η Carol Moehrle, διευθύντρια ενός κέντρου δημόσιας υγείας που εξυπηρετεί πέντε κομητείες στο βόρειο Αϊντάχο, είπε ότι το γραφείο της έχασε περίπου 40 από τους 90 υπαλλήλους της κατά τη διάρκεια της τελευταίας ύφεσης. Το κέντρο έπρεπε να διακόψει ένα πρόγραμμα οικογενειακού προγραμματισμού που παρείχε έλεγχο των γεννήσεων σε γυναίκες κάτω από το όριο της φτώχειας, καθώς και ένα πρόγραμμα που εξέταζε και προσέφερε θεραπεία των σεξουαλικά μεταδιδόμενων νοσημάτων. Η ίδια ανησυχεί ότι η κατάθλιψη θα προξενήσει περισσότερο κακό.
«Ειλικρινά δεν νομίζω ότι γινόταν να είχαμε ακόμα λιγότερους πόρους και να είμαστε ακόμα βιώσιμοι, κάτι που είναι τρομακτικό ακόμα και να το σκεφτόμαστε», δηλώνει.
Θνησιμότητα λόγω απώλειας εργασίας
Η αύξηση της ανεργίας κατά τη διάρκεια μεγάλων περιόδων ύφεσης μπορεί να ενεργοποιήσει ένα φαινόμενο ντόμινο με μειωμένο εισόδημα, επιπλέον άγχος και ανθυγιεινό τρόπο ζωής. Αυτά τα εμπόδια στους τομείς του εισοδήματος και της υγείας συχνά δείχνουν ότι οι άνθρωποι πεθαίνουν νωρίτερα, είπε χαρακτηριστικά ο Till von Wachter, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια στο Λος Άντζελες, ο οποίος ερευνά τις επιπτώσεις της απώλειας θέσεων εργασίας. Ο Von Wachter είπε ότι η έρευνά του σχετικά με παλαιότερες περιπτώσεις αύξησης της ανεργίας υποδηλώνει ότι οι εργαζόμενοι που έχασαν τη δουλειά τους θα μπορούσαν να χάσουν κατά μέσο όρο 1,5 χρόνο ζωής. Αν το ποσοστό ανεργίας αυξηθεί στο 20%, αυτό μεταφράζεται σε 48 εκατομμύρια χρόνια χαμένης ανθρώπινης ζωής.
Ο Von Wachter αναφέρει μέτρα που κατά τη γνώμη του θα μπορούσαν να μετριάσουν τις επιπτώσεις της ανεργίας. Το πακέτο μέτρων Coronavirus Aid, Relief, and Economic Security Act που εγκρίθηκαν από τον Λευκό Οίκο την περασμένη εβδομάδα περιλαμβάνει δάνεια έκτακτης ανάγκης στις επιχειρήσεις και ένα πρόγραμμα αποζημίωσης μικρής διάρκειας που δίνει κίνητρο στους εργοδότες να διατηρούν τον μισθό των εργαζομένων τους.
Οι νέοι άνθρωποι αντιμετωπίζουν σοβαρά προβλήματα
Οι νέοι ενήλικες που εισέρχονται στην αγορά εργασίας κατά τη διάρκεια της αντιμετώπισης του κορωνοϊού ίσως χρειαστεί να πληρώσουν ένα ιδιαίτερα υψηλό τίμημα σε μακροπρόθεσμη βάση.
Σύμφωνα με έρευνες, όσοι αναζητούν εργασία σε περιόδους υψηλής ανεργίας ζουν λιγότερο και η ζωή τους είναι πιο ανθυγιεινή. Ένα παρατεταμένο πάγωμα της οικονομίας θα μπορούσε να μικρύνει γύρω στα 2 χρόνια τη διάρκεια ζωής των 6,4 εκατομμυρίων Αμερικανών που εισέρχονται στην αγορά εργασίας κατά μέσο όρο, δήλωσε ο Hannes Schwandt, ερευνητής των οικονομικών της υγείας στο Πανεπιστήμιο του Northwestern, ο οποίος διεξήγαγε τη μελέτη με τον von Wachter. Αυτό σημαίνει 12,8 εκατομμύρια χρόνια ζωής χαμένα.
Χιλιάδες πτυχιούχοι θα εισέλθουν σε μια αγορά εργασίας σε μια εποχή που οι παγκόσμιες επιχειρήσεις βρίσκονται σε ακινησία. Για παράδειγμα, ο Jason Gustave, τελειόφοιτος στο Πανεπιστήμιο William Paterson στο New Jersey, θα είναι ο πρώτος στην οικογένειά του που θα αποφοιτήσει από κολέγιο. Στα σχέδιά του ήταν να εργαστεί ως φυσικοθεραπευτής. Τώρα όμως, οι εξετάσεις άδειας άσκησης επαγγέλματος αναβλήθηκαν και το νωρίτερο που μπορεί πλέον να ξεκινήσει να εργάζεται είναι τον Σεπτέμβριο.
«‘Όλα θα εξαρτηθούν από την πορεία της οικονομίας», λέει. «Θα υπάρχει άραγε ακόμα διαθέσιμη θέση;».
Τις επόμενες εβδομάδες θα είναι πιο ξεκάθαρη μια σαφέστερη εικόνα της καταστροφής που προκάλεσε η ασθένεια, ενώ οι κυβερνήσεις και οι ειδικοί της υγείας θα στηρίξουν τις εκτιμήσεις τους όσον αφορά τη θνησιμότητα σε μια ισχυρότερη βάση γεγονότων.
Καθώς συμβαίνει αυτό, ορισμένοι ειδικοί της δημόσιας υγείας λένε ότι η κυβέρνηση θα πρέπει να σταθμίσει το κόστος των μέτρων αντιμετώπισης του ιού και αν χρειαστεί να εξετάσει το ενδεχόμενο επαναρρύθμισης.
Ο δρ Jay Bhattacharya, ο οποίος ερευνά την πολιτική υγείας στο Πανεπιστήμιο του Stanford, λέει ότι ανησυχεί επειδή οι κυβερνήσεις σε όλο τον κόσμο δεν έχουν ακόμη εξετάσει πλήρως τις μακροπρόθεσμες επιπτώσεις στην υγεία από την επερχόμενη οικονομική καταστροφή. Και συνεχίζει: «Ο κορωνοϊός μπορεί να επιφέρει τον θάνατο, αλλά το ίδιο μπορεί να κάνει και η κατάθλιψη σε παγκόσμιο επίπεδο». Ο Bhattacharya είναι μεταξύ εκείνων που παροτρύνουν τους κυβερνητικούς ηγέτες να εξετάσουν προσεκτικά το lockdown των επιχειρήσεων και των σχολείων.
«Η κατάθλιψη είναι θανάσιμος κίνδυνος για τους ανθρώπους και ειδικά για τους φτωχούς», λέει.