Το μοντέλο οικονομικής ανάπτυξης στην Τουρκία, που βασίζεται στις κατασκευές, άσκησε πίεση στο Υπουργείο Οικονομικών και απειλεί την κοινωνική ευημερία λόγω του κόστους των εγγυήσεων δανείου για την κατασκευή αυτοκινητοδρόμων, γεφυρών, αεροδρομίων και παρόμοιων υποδομών, δήλωσε ο οικονομολόγος και αρθρογράφος Bahadır Özgür.
Οι εγγυήσεις του Υπουργείου Οικονομικών για τα έργα σημαίνουν ότι η Τουρκία υποχρεούται να πληρώσει σε κατασκευαστικές εταιρείες, πολλά δισεκατομμύρια δολάρια τα επόμενα 20 – 25 χρόνια, δήλωσε ο Özgür.
Οι πολιτικές του κυβερνώντος Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP), του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν μετέτρεψαν το κράτος σε εργολάβο για τον κατασκευαστικό τομέα, με έργα σχεδόν 200 δισεκατομμυρίων δολαρίων που εφαρμόστηκαν από το 2002, όταν άρχισε η εξουσία του AKP.
Το μοντέλο του AKP, όπου οι κατασκευαστικές εταιρείες δεν επηρεάζονται ποτέ από κρίσεις ή οικονομικά ζητήματα λόγω της απεριόριστης διάθεσης δημόσιων πόρων από την κυβέρνηση, δεν είναι βιώσιμο, είπε ο Özgür και το κόστος του παραμένει να βαραίνει το ευρύ κοινό.
Τα αγαπητά από την κυβέρνηση, εγγυημένα έργα θεωρήθηκαν ως τρόπος για ταχεία ανάπτυξη, αλλά ο υπόλοιπος κόσμος έκτοτε αποστασιοποιήθηκε από το μοντέλο, είπε.
Η προσέγγιση ώθησε την οικονομική ανάπτυξη, αλλά με κόστος τη μεταφορά τεράστιων πόρων από το δημόσιο στον ιδιωτικό τομέα. Οι πόροι που διατέθηκαν για τον κατασκευαστικό τομέα οδήγησαν σε αύξηση του δημόσιου χρέους, με αποτέλεσμα περίπου 17,2 δισεκατομμύρια δολάρια μη γνωστοποιημένου χρέους, δήλωσε ο Özgür.
Τα περισσότερα από αυτά τα μυστικά οικονομικά τέλη έχουν τη μορφή δανείων που το κράτος έχει υπογράψει ως εγγυητής, είπε.
“Σήμερα συζητάμε για τα νοσοκομεία της πόλης”, είπε ο Özgür, αναφερόμενος σε ιατρικά κέντρα μεγάλης κλίμακας που κατασκευάστηκαν στις παρυφές των πόλεων βάσει ενός μοντέλου εταιρικής σχέσης ιδιωτών – Δημοσίου (ΡΡΡ). “Ένας από τους κύριους λόγους για την κατάρρευση των συστημάτων υγειονομικής περίθαλψης στο Ηνωμένο Βασίλειο, μία από τις πρώτες χώρες που εφάρμοσαν αυτό το μοντέλο, είναι αυτά τα νοσοκομεία της πόλης”.
Ο Özgür ανέφερε μια έκθεση του Βρετανικού Υπουργείου Υγείας του 2016, η οποία διαπίστωσε ότι το μοντέλο ΡΡΡ είχε ως αποτέλεσμα εξαιρετικά υψηλό νοσοκομειακό κόστος. Η έκθεση διαπίστωσε ότι οι εγγυήσεις του Υπουργείου Οικονομικών αύξησαν το κόστος σε πολλαπλάσιο βαθμό.
Οι Τουρκικές ΡΡΡ έχουν μετατραπεί σε σύμβολο για την κυβέρνηση του ΑΚΡ, δήλωσε ο Özgür. “Τα μεγάλα έργα, τα τρελά έργα έχουν πολιτική σημασία. Αυτά τα έργα έγιναν τρόποι γρήγορης μεταφοράς μεγάλων ποσών δημόσιων πόρων σε ορισμένες ιδιωτικές οντότητες”.
Οι εγγυήσεις του Δημοσίου βασίζονται συχνά στο ευρώ ή το δολάριο, αυξάνοντας περαιτέρω την επιβάρυνση του δημόσιου τομέα και των φορολογουμένων, δήλωσε ο Özgür. Όταν το Υπουργείο Οικονομικών υπογράφει τα δάνεια για τα έργα ως εγγυητής, δεν αποκαλύπτονται πληροφορίες σχετικά με το εάν τα συμβαλλόμενα μέρη τα πληρώνουν όπως συμφωνήθηκε, συνέχισε. “Για παράδειγμα, οι εταιρείες που δημιούργησαν το νέο αεροδρόμιο της Κωνσταντινούπολης ζήτησαν αναδιάρθρωση δανείων έξι δισεκατομμυρίων ευρώ. Το 70% αυτών των δανείων ανήκε σε δημόσιες τράπεζες”.
Η περσινή έκθεση του Ελεγκτικού Συνεδρίου ανέφερε ότι οι πληροφορίες σχετικά με τα δάνεια για έργα με εγγύηση του Δημοσίου δεν είχαν παρασχεθεί πλήρως στο κράτος, δήλωσε ο Özgür. Το κράτος δεν ήξερε πόσα από τα δάνεια ήταν εγγυημένα από το Υπουργείο Οικονομικών, ή υπό ποιες προϋποθέσεις, ή εάν γίνονται οι πληρωμές. Το Υπουργείο Οικονομικών υποστήριξε ότι τέτοιες πληροφορίες ισοδυναμούσαν με “εμπορικά μυστικά” που δεν μπορούσαν να αποκαλυφθούν.
“Αν αυτές οι γέφυρες και αυτοκινητόδρομοι είχαν κατασκευαστεί από το κράτος, οι πόροι που διατέθηκαν στις εγγυήσεις του Υπουργείου Οικονομικών θα είχαν πληρώσει για το κόστος”, συνέχισε ο Özgür. “Με αυτόν τον τρόπο, το βάρος θα συνεχιστεί για τις επόμενες δύο δεκαετίες”.
Αυτό που παλαιότερα θεωρούνταν διαφθορά έχει ουσιαστικά απορροφηθεί στη διαδικασία κατασκευής, δήλωσε ο Özgür, προσθέτοντας ότι υπάρχουν συνολικά 400.000 εργολάβοι στην Τουρκία σήμερα, οι περισσότεροι από τους οποίους ξεκίνησαν τις επιχειρήσεις τους μετά την ανάληψη εξουσίας από το AKP του Ερντογάν.
“Από δημόσιους πόρους (το AKP) τροφοδοτεί τόσο αυτές τις εταιρείες όσο και τα στελέχη τους και στενούς κύκλους”, είπε.
Αφότου η Τουρκία εγκατέλειψε το κοινοβουλευτικό σύστημα για το τρέχον εκτελεστικό προεδρικό σύστημα το 2018, η σχέση μεταξύ του καθεστώτος και αυτών των μεγάλων έργων έγινε έκφραση της σχέσης του AKP με τον κατασκευαστικό τομέα, δήλωσε ο Özgür.
“Η κυβέρνηση έκανε μια σύνδεση μεταξύ αυτού του τύπου δραστηριότητας και της πολιτικής επιβίωσής της, αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο αυτοί που συζητούν το αεροδρόμιο ή (την τρίτη γέφυρα του Βοσπόρου) χαρακτηρίζονται προδότες και εχθροί του κράτους”, είπε.
“Οι εταιρείες που αναλαμβάνουν τα μεγάλα έργα του AKP έχουν μόνο την κυβέρνηση να πείσουν ως πελάτη για να εκμεταλλευτούν τη δημόσια αγορά, αξίας δισεκατομμυρίων δολαρίων”, δήλωσε ο Özgür.
Υπάρχει τώρα πληθώρα εταιρειών από τους λίγους, στην κορυφή των οποίων τα ονόματα είναι γνωστά στο κοινό. Περίπου 25.000 έως 30.000 εταιρείες συμμετέχουν σε δημόσιες προσφορές.
“Αυτός είναι ένας τομέας που τροφοδοτεί χιλιάδες εταιρείες, εντελώς εξαρτημένες από τις ορέξεις της κυβέρνησης”, είπε.
Οι εταιρείες που εμπλέκονται στα έργα είναι ουσιαστικά στο απυρόβλητο, καθώς ακόμη και κατά τη διάρκεια της πανδημίας κορονοϊού δεν ερευνήθηκαν για κακομεταχείριση των εργαζομένων τους και για μη συμμόρφωση προς τα μέτρα περιορισμού, είπε.
“Η αιτία είναι αυτή η ανάμειξη μεταξύ του κατασκευαστικού τομέα και της κυβέρνησης. Δεν αισθάνονται την ανάγκη να αναλάβουν καμία ευθύνη έναντι του κοινού”.
Τα μεγάλα έργα δεν αυξάνουν την ευημερία, ούτε την απασχόληση, ούτε φέρνουν κανένα όφελος στο κοινό, δήλωσε ο Özgür, προσθέτοντας ότι η κατανομή των φορολογικών εσόδων σε αυτούς αφήνει τον προϋπολογισμό στο έλεός τους.
“Αυτό δημιουργεί έναν διπλό μηχανισμό φτώχειας, ο οποίος έχει άμεση σύνδεση με την κατασκευή”, είπε. “Οι πόροι που πρέπει να δαπανηθούν για τους ανθρώπους καταλήγουν σε άλλους. Η φτώχεια μεταφέρεται έτσι στην επόμενη γενιά”.
Πέτρος Κράνιας