Του Noah Smith
Το αμερικανικό Εθνικό Γραφείο Οικονομικών Ερευνών επιβεβαίωσε τη Δευτέρα εκείνο που ήδη γνώριζαν όλοι: οι ΗΠΑ έχουν εισέλθει σε ύφεση. Ωστόσο υπάρχουν και μερικά καλά νέα: η κατάσταση της απασχόλησης βελτιώθηκε ελαφρώς τον Μάιο, με το ποσοστό της ανεργίας να πέφτει στο 13,3%, από 14,7% τον Απρίλιο.
Υπάρχει μια μικρή διαμάχη σχετικά με το πραγματικό επίπεδο της ανεργίας – αν προσμετρούσε κανείς τους εργαζόμενους οι οποίοι εξακολουθούν να πληρώνονται χωρίς ωστόσο να εμφανίζονται στην εργασία τους, το ποσοστό της ανεργίας στην πραγματικότητα θα έφθανε το 19,7% τον Απρίλιο και το 16,3% τον Μάιο.
Πολλοί από αυτούς τους εργαζομένους είναι πιθανόν σε προσωρινή άδεια μετ’ αποδοχών κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Αυτή ακριβώς την κίνηση σχεδιάστηκε για να ενθαρρύνει το Paycheck Protection Program. Αυτή η ασάφεια, ωστόσο, δεν έχει μεγάλη σημασία, διότι ο υπολογισμός αυτών των προσωρινά ανενεργών εργαζομένων ως ανέργων θα αύξανε σημαντικά το μέγεθος της βελτίωσης που συντελέστηκε τον Μάιο σε σχέση με τον Απρίλιο.
Η τάση αισιοδοξίας
Αυτή η ταχεία μετάβαση από την οικονομική επιδείνωση στην ανάκαμψη – μολονότι τα κρούσματα του Covid-19 συνεχίζουν να αυξάνονται – έχει αναπτερώσει το ηθικό σε ολόκληρη τη χώρα. Στην τελευταία ύφεση, οι δείκτες της απασχόλησης συνέχισαν να επιδεινώνονται για περισσότερο από έναν χρόνο μετά την κατάρρευση της Lehman Brothers, το 2008.
Τώρα, τα πράγματα μοιάζουν να παίρνουν την “άνω βόλτα” λίγους μήνες μετά την εμφάνιση του ιού. Υπάρχει τουλάχιστον μια αχνή ελπίδα ότι η ύφεση του κορονοϊού θα αποδειχθεί ανάλογη της ισπανικής γρίπης έναν αιώνα πριν – ένα άγριο οικονομικό “μακελειό”, ακολουθούμενο από μια γρήγορη ανάκαμψη.
Κορυφαίοι οικονομολόγοι, εξειδικευμένα στα μακροοικονομικά, όπως ο Ben Bernanke και ο Paul Krugman, έχουν επιχειρηματολογήσει υπέρ της άποψης ότι μια γρήγορη ανάκαμψη σχήματος “V” είναι πιθανή.
Οι “ζηλωτές” της αισιοδοξίας, ωστόσο, πρέπει να είναι ιδιαίτερα προσεκτικοί. Η μικρή πρόοδος του Μαΐου μπορεί να αποτελεί απλώς μια “αναπήδηση της νεκρής γάτας”.
Το άνοιγμα της κοινωνικής και οικονομικής δραστηριότητας ανά πολιτεία των ΗΠΑ αποκαθιστά ορισμένες θέσεις εργασίας, ωστόσο ο φόβος του ιού πιθανότατα θα κυριαρχεί στην ατμόσφαιρα έως ότου είναι διαθέσιμες θεραπείες ή εμβόλιο. Αυτό σημαίνει ότι τα νέα “ανοίγματα” θα αποκαταστήσουν μόνον εν μέρει την δραστηριότητα των επιχειρήσεων.
Οι μακροχρόνια άνεργοι συνεχίζουν να αυξάνονται
Η αύξηση των θέσεων εργασίας πιθανόν να επιβραδυνθεί όταν οι εργαζόμενοι που βρίσκονται σε προσωρινή αναστολή εργασίας θα έχουν επιστρέψει πλήρως στις θέσεις τους. Εκείνοι οι οποίοι εργάζονταν για επιχειρήσεις οι οποίες πλέον έχουν χρεοκοπήσει δεν θα μπορούν να επιστρέψουν στις παλιές τους δουλειές.
Ο Jed Kolko, οικονομικός αναλυτής στον ιστότοπο αναζήτησης εργασίας Indeed, εκτιμά ότι η μόνιμη ανεργία εξακολουθεί να αυξάνεται. Το στοιχείο αυτό αποτελεί ιδιαίτερα ανησυχητικό παράγοντα, καθώς οι άνθρωποι που μένουν εκτός εργασίας για μεγάλο χρονικό διάστημα ενδεχομένως να χάσουν τις δεξιότητές και τις διασυνδέσεις τους και να δουν να πλήττεται το ηθικό τους, καθιστώντας πιο δύσκολο να βρουν νέες θέσεις εργασίας σε μεταγενέστερο χρόνο.
Έτσι, η οικονομία μπορεί μεν να βιώσει μια αναπήδηση σχήματος V, αυτή θα μπορούσε ωστόσο να είναι ελλιπής. Η ανεργία μπορεί να μειωθεί περισσότερο, αλλά να παραμείνει για ορισμένο διάστημα απαράδεκτα ψηλά και στη συνέχεια να ξεκινήσει μια αργή αποκλιμάκωση, πιο χαρακτηριστική της ύφεσης σε σχήμα U.
Ο κίνδυνος δεν είναι μια νέα χρηματοοικονομική κρίση, αλλά τα “ζωώδη ένστικτα”
Το ζήτημα είναι πόσον καιρό θα χρειαστεί η ανάκαμψη. Ο συνήθης ύποπτος σε φάσεις αργής ανάκαμψης – μια χρηματοοικονομική κρίση – μοιάζει προς το παρόν απίθανη, χάρη στην ταχεία και αποφασιστική δράση της Federal Reserve. Υπάρχουν όμως άλλοι παράγοντες οι οποίοι ενδέχεται να παρατείνουν τον οικονομικό “πόνο” για αρκετά χρόνια.
Ένας από αυτούς είναι η ανθρώπινη ψυχολογία – εκείνο που οι οικονομολόγοι αποκαλούν “ζωώδη ένστικτα”.
Η άνευ προηγουμένου ταχύτητα και το βάθος της οικονομικής καταστροφής από τον κορονοϊό μπορεί να δημιουργήσει κλίμα απαισιοδοξίας μεταξύ των Αμερικανών επιχειρηματιών, καταναλωτών και επενδυτών, το οποίο να μας “συντροφεύει” για χρόνια.
Ο ενστικτώδης (και όχι απλώς ο λελογισμένος) φόβος έναντι μιας πανδημίας μπορεί να ξεπεράσει κατά πολύ τον χρόνο που θα μας απασχολεί η συγκεκριμένη ασθένεια, με δεδομένο ότι ο κορονοϊός θα βαρύνει ιδιαίτερα ισχυρά ως πρόσφατη και κοινή εμπειρία εκατοντάδων εκατομμυρίων ανθρώπων.
Η επίπονη διαρθρωτική προσαρμογή
Ένας δεύτερος παράγοντας – “βαρίδι” μακράς πνοής για την οικονομία θα μπορούσε να προέλθει από τη διαρθρωτική προσαρμογή στα νέα δεδομένα. Η πανδημία έχει ωθήσει τους ανθρώπους σε στροφή από τα ψώνια σε φυσικά καταστήματα προς τις διαδικτυακές αγορές, από την εργασία στα γραφεία στην τηλεργασία και από την κατανάλωση υπηρεσιών ψυχαγωγίας στο εξωτερικό στην κατανάλωσή τους εντός της χώρας ή και της περιφέρειάς τους.
Αυτές οι αλλαγές/στροφές ως προς τη ζήτηση πιθανότατα δεν θα αντιστραφούν ποτέ πλήρως. Εάν κάτι τέτοιο ισχύσει, σημαίνει αυτομάτως ότι πολλές επιχειρήσεις στους κλάδους του λιανικού εμπορίου, της εστίασης και των εμπορικών ακινήτων θα βρεθούν ενώπιον οικονομικής συρρίκνωσης ή και πλήρους “εξόδου” από την αγόρα.
Οι προμηθευτές διαδικτυακών και ψηφιακών αγαθών θα ευημερήσουν, ωστόσο θα χρειαστεί κάποιο διάστημα για τη μετάβαση των πόρων από την παλιά στη νέα κατάσταση.
Η διαρθρωτική προσαρμογή θα συμβεί επίσης σε διεθνή κλίμακα, καθώς οι αλυσίδες εφοδιασμού και τα πρότυπα της ζήτησης όσον αφορά τις εισαγωγές θα μετατοπίζονται. Αυτό θα μπορούσε να πλήξει τους εξαγωγείς των ΗΠΑ, καθώς και εταιρείες που εξαρτώνται από ξένους παραγωγούς.
Ο πόνος των διαρθρωτικών αλλαγών ενδέχεται δε να επιδεινωθεί από εκείνο που οι οικονομολόγοι αποκαλούν “τοπικές εξωτερικότητες”. Εάν το 50% των βιτρινών σε έναν δρόμο είναι άδειες, αυτό αυτομάτως καθιστά τον συγκεκριμένο δρόμο λιγότερο ελκυστικό ως προορισμό για φαγητό, ποτό ή ψώνια.
Μια τέτοια εξέλιξη μπορεί να μειώσει την κίνηση, προκαλώντας συρρίκνωση δραστηριότητας και άλλων επιχειρήσεων στην περιοχή. Ορισμένες γειτονιές και πόλεις ενδέχεται να μην καταφέρουν ποτέ να ανακάμψουν από τον κορονοϊό, ειδικά εάν προστεθεί σε αυτό το φαινόμενο και η επίδραση των πρόσφατων διαμαρτυριών κατά της αστυνομικής βίας στις ΗΠΑ.
Τα πολιτικά λάθη
Τέλος, η ύφεση θα μπορούσε να παραταθεί εξαιτίας πολιτικών λαθών.
Υπάρχουν ήδη αναφορές ότι οι Ρεπουμπλικανοί του Κογκρέσου σκοπεύουν να επιβραδύνουν την υιοθέτηση πρόσθετων μέτρων ανακούφισης ή ακόμη και να τα μπλοκάρουν ολοκληρωτικά. Αυτό θα μπορούσε να αναγκάσει τις ιδιαίτερα “στριμωγμένες” όσον αφορά τη ρευστότητά τους πολιτείες των ΗΠΑ σε βαθιές, καταστροφικές περικοπές στον προϋπολογισμό τους ή να οδηγήσει πολλούς άνεργους εργαζόμενους σε ξαφνική αδυναμία να καταβάλουν το ενοίκιό τους.
Η παραίτηση από μέτρα ανακούφισης ενώ η ανεργία κινείται ακόμη και τώρα στα υψηλότερα επίπεδα από οποιαδήποτε άλλη στιγμή από τη Μεγάλη Ύφεση του 1929-1933 μέχρι σήμερα, θα ήταν δομικής σημασίας λάθος.
Έτσι, ακόμη και με μια μερική “αναπήδηση” και χωρίς μια νέα χρηματοοικονομική κρίση, υπάρχουν λόγοι εξαιτίας των οποίων η τρέχουσα οικονομική κάμψη ενδέχεται να συνεχιστεί μέχρι και τα μέσα της δεκαετίας του 2020.
Οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής δεν πρέπει να εφησυχάζουν απλώς και μόνο επί τη βάσει των στοιχείων ενός καλού μήνα.