Η προσπάθεια των Ευρωπαίων ηγετών να συμφωνήσουν σε ένα πακέτο οικονομικής ανάκαμψης για να ξεπεραστεί η ζημία του Covid-19 έφτασε σε αδιέξοδο τις πρώτες πρωινές ώρες του Σαββάτου, οδηγωντας σε διακοπή την σύνοδο κορυφής στις Βρυξέλλες.
Ακόμα και μία παγκόσμια πανδημία με εκατοντάδες χιλιάδες νεκρούς ανά τον κόσμο δεν κατάφερε να δημιουργήσει το κλίμα ομόνοιας και συναίνεσης που έχει τόσο ανάγκη η Ευρώπη καθιστώντας τις όποιες ελπίδες για σύντομη ευρωπαϊκή ολοκλήρωση εξαιρετικά πλέον μακρινές.
Ταυτόχρονα εάν η Ευρώπη δεν καταφέρει να συμφωνήσει στο ύψος και στον τρόπο διανομής της οικονομικής βοήθειας για την ανάταξη των οικονομιών από την πανδημία, ή έστω καθυστερήσει αρκετά η όποια συμφωνία, ο επικείμενος μαύρος Σεπτέμβρης αποκτά μία νέα σημασία….
Οι πρωθυπουργοί και οι πρόεδροι αποχώρησαν στα δωμάτια του ξενοδοχείου τους χωρίς σχόλιο μετά από 13 ώρες συνομιλιών που έθεσαν διαχωρισμούς σχετικά με τους κανόνες για την εκκαθάριση εκατοντάδων δισεκατομμυρίων ευρώ που η ΕΕ θα δανείστει από τις κεφαλαιαγορές. Οι διαπραγματεύσεις στη σύνοδο κορυφής – η πρώτη φυσική συνάντηση των ηγετών από τον Φεβρουάριο – πρόκειται να συνεχιστούν στις 11 π.μ. ώρα Βρυξελλών το Σάββατο.
Οι διπλωμάτες είπαν ότι μεγάλο μέρος της οργής στο τραπέζι κατευθυνόταν στον Mark Rutte. Η επιμονή του ολλανδού πρωθυπουργού σε ένα εθνικό βέτο για την εξόφληση χρημάτων ανάκαμψης οδήγησε σε εντάσεις με άλλες πρωτεύουσες κατά τη διάρκεια του δείπνου αργά το απόγευμα.
Η διαμάχη για το πώς να κυβερνήσουμε το σχέδιο τόνωσης επισκίασε την πρόοδο στο περίπλοκο ζήτημα των κριτηρίων που πρέπει να χρησιμοποιήσει για να αποφασίσει πόσα χρήματα παίρνει κάθε χώρα, αφήνοντας τον Charles Michel, τον πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, να αντιμετωπίσει μια τρομακτική πρόκληση για να ξαναρχίσουν οι συζητήσεις το Σάββατο πρωί. Ο κ. Michel είπε στους ηγέτες ότι θα εργαζόταν όλη τη νύχτα σε διμερείς συναντήσεις για να προσπαθήσει να σώσει την συμφωνία, ανέφεραν αξιωματούχοι.
Διπλωμάτες δήλωσαν ότι η διάθεση συνοψίστηκε από μια έντονη λογομαχια στο δείπνο όταν ο Μπόικο Μπορίσοφ, ο Βούλγαρος ηγέτης, κατηγόρησε τον κ. Ρουτ ότι θέλει να είναι «η αστυνομία της Ευρώπης» παραδίδοντας στον εαυτό του το δικαίωμα να αποφασίσει εάν τα εθνικά σχέδια μεταρρυθμίσεων των χωρών ήταν αρκετά φιλόδοξα να δικαιολογήσει την οικονομική στήριξη της ΕΕ.
Ο κ. Rutte είπε στους δημοσιογράφους μετά το δείπνο ότι τα αιτήματά του άφησαν τους συναδέλφους ηγέτες «πιο ενοχλημένους», αλλά επέμεινε ότι όλες οι χώρες «αγωνίζονται για την άποψή τους».
Η διαφωνια αντικατοπτρίζει το πώς οι βαθιές διαιρέσεις της ΕΕ στην οικονομική πολιτική εμποδίζουν τα σχέδια των Βρυξελλών να μετακινηθούν σε ενοποιημένο δανεισμο σε μεγάλη κλίμακα στις κεφαλαιαγορές. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημοσίευσε ένα προσχέδιο για 750 δισεκατομμύρια ευρώ δανεισμού τον Μάιο, βάσει προηγούμενων γαλλο-γερμανικών προτάσεων. Η συζήτηση περιπλέκεται ακόμη περισσότερο με τη συνομιλία για τον επόμενο μακροπρόθεσμο προϋπολογισμό της ΕΕ.
Ο κ. Rutte είπε ότι οι κινήσεις για την παροχή πρωτοφανών επιχορηγήσεων στις χώρες πρέπει να συνοδεύονται από μεγαλύτερο βαθμό επιτήρησης από τα συνηθισμένα δάνεια. Όμως, οι οικονομίες που έχουν υποστεί το βάρος της πανδημίας έχουν αρνηθεί την ιδέα να υπόκεινται σε “τρόικα” παρακολούθηση του είδους που επιβλήθηκε σε χώρες κατά τη διάρκεια της κρίσης του δημόσιου χρέους της ευρωζώνης.
Στην συνάντηση δείπνου αργά την Παρασκευή, ο κ. Michel είχε ως στόχο να ξεπεράσει το αδιέξοδο με ένα συμβιβαστικό σχέδιο που προσέφερε ένα επείγον φρένο στις διανομές μετρητών για να κερδίσει τον κ. Rutte. Ωστόσο, ο Ολλανδός πρωθυπουργός απέρριψε την πρόταση με ένα αντίπαλο σχέδιο που εξακολουθούσε να περιέχει εθνικό βέτο.
Ορισμένοι διπλωμάτες αργότερα επέκριναν τον κ. Michel για την εστίαση σε λεπτομερείς ρυθμίσεις διακυβέρνησης κατά τις ώρες λειτουργίας της συνόδου, παρα στο συνολικό μέγεθος του προτεινόμενου πακέτου, το οποίο παραμένει άλυτο. Δεδομένης της έλλειψης προόδου, αμφισβήτησαν πόσο σύντομα θα είναι σε θέση ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου να υποβάλει ένα αναθεωρημένο συμβιβαστικό σχέδιο, το οποίο θα αποτελέσει ουσιαστικό μέρος της προώθησης των συνομιλιών.
Ένα κρίσιμο σημείο είναι η επιθυμία των Κάτω Χωρών να διατηρήσουν ένα «στενό λουρί» σε πιθανές επιχορηγήσεις από την ανησυχία για το πώς τα χρήματα θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν από τις δικαιούχες χώρες. Το κοινοβούλιο του κ. Rutte υποστήριξε επίσης τη σκληρή στάση του.
Η πρόταση του κ. Michel αργά την Παρασκευή,πρότεινε να σταματήσει η πληρωμή χρημάτων εάν τα κράτη μέλη δεν καταλήξουν σε συναίνεση σχετικά με τα εθνικά σχέδια ανάκαμψης που έχουν ήδη εγκριθεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Το ζήτημα θα έπρεπε τότε να αναληφθεί από τους ηγέτες της ΕΕ, χωρίς να εκταμιευθούν πληρωμές πριν.
Το κείμενο του κ. Michel άφησε απροσδιόριστο τον αριθμό των χωρών που χρειάστηκαν για την ενεργοποίηση του φρένου. Ένα αντίπαλο ολλανδικό σχέδιο, που κυκλοφόρησε επίσης την Παρασκευή, επέμεινε ότι μια χώρα θα πρέπει να είναι σε θέση να καθυστερήσει τη διαδικασία – δίνοντας σε μια χώρα ένα de facto βέτο.
Αυτό έχει αντιταχθεί έντονα από άλλες πρωτεύουσες που υποστηρίζουν ότι θα καθυστερήσει τη διανομή των κεφαλαίων που απαιτούνται για την αναβίωση των οικονομιών τους μετά από μήνες αδρανοποίησης.
Ωστόσο, οι διπλωμάτες δήλωσαν ότι οι παράλληλες προσπάθειες του κ. Michel για διευθέτηση του τρόπου κατανομής των επιδοτήσεων μεταξύ των χωρών άρχισαν να συγκλινουν. Ο κ. Michel πρότεινε πριν από τη σύνοδο κορυφής ότι το 30% των πληρωμών θα καθυστερούσε μέχρι το 2021, όταν ο αντίκτυπος της πανδημίας στο ακαθάριστο εγχώριο προϊόν θα μπορούσε να ληφθεί υπόψη στις αποφάσεις κατανομής.
Σύμφωνα με ένα τροποποιημένο σχέδιο, το μερίδιο 30% θα χωριστεί σε δύο στοιχεία. Οι μισοί θα συνδέονταν μόνο με τις επιδόσεις του ΑΕΠ των χωρών το 2020, και οι μισοί από τις εξελίξεις στην παραγωγή τόσο για το 2020 όσο και για το 2021. Έχει σχεδιαστεί για να αντιμετωπίσει ανησυχίες ορισμένων χωρών ότι θα καταλήξουν να χάσουν εάν είχαν ισχυρη ανακαμψη το 2021.
Ένα εκκρεμές ερώτημα παραμένει το μέγεθος του πακέτου ανάκαμψης και ο επταετής προϋπολογισμός. Ο καγκελάριος της Αυστρίας είπε ότι η κυβέρνησή του “απέρριψε σαφώς” ένα προτεινόμενο σχέδιο 500 δισ. Ευρώ για τη χορήγηση επιχορηγήσεων. Άλλες «λιτές» κυβερνήσεις όπως η Δανία, η Σουηδία και οι Κάτω Χώρες ζήτησαν επίσης περικοπές στο συνολικό μέγεθος του πακέτου.
Διπλωμάτες δήλωσαν ότι οι περισσότερες χώρες θα ήθελαν να προστατεύσουν τον πυρήνα των επιδοτήσεων ύψους 310 δισ. Ευρώ που πρότεινε η επιτροπή. Αυτό σήμαινε ότι το τσεκούρι πιθανότατα θα πέσει σε άλλους τομείς, συμπεριλαμβανομένης της επενδυτικής στήριξης της ΕΕ και ενός προτεινόμενου εργαλείου που θα συμβάλει στην ανακεφαλαιοποίηση εταιρειών που αντιμετωπίζουν προβλήματα. “Ο μαγικός αριθμός για περικοπές ήταν πάντα 100 δισ. Ευρώ “, δήλωσε ένας διπλωμάτης.
Οι ηγέτες θα πρέπει επίσης να επιλύσουν μια διαφωνία για το πώς να συνδέσουν τα χρήματα ανάκτησης με το σεβασμό του κράτους δικαίου. Ο φιλελεύθερος πρωθυπουργός της Ουγγαρίας, Βίκτορ Ορμπάν, απείλησε να αρνηθεί με βέτο μια συμφωνία που καθιστά τον σεβασμό των θεμελιωδών αξιών προϋπόθεση του ταμείου ανάκαμψης – μια θέση που υποστηρίχθηκε από τον πρωθυπουργό της Πολωνίας, Ματέους Μοραουέκι, κατά τη διάρκεια της συνόδου.
Οι πρωτεύουσες της Δυτικής Ευρώπης απαιτούν αυστηρότερες κυρώσεις σε μετρητά για κράτη μέλη όπως η Πολωνία και η Ουγγαρία που κατηγορούνται ότι υπονομεύουν το ανεξάρτητο δικαστικό σώμα και τον Τύπο.
Η αποτυχία να βρεθεί μια σημαντική λυση αυτό το Σαββατοκύριακο θα αυξήσει την προοπτική μιας άλλης συνόδου κορυφής στις Βρυξέλλες πριν από το τέλος του μήνα.