Μια νέα διάθεση περήφανου εθνικισμού αναδύεται από τις οικονομικές στάχτες της Ισλανδίας μετά την τραπεζική κατάρρευση που βύθισε τη χώρα σε οικονομικό χαός ακριβώς πριν από πέντε χρόνια. Στο κύμα της αλλαγής πρωτοπορεί ο 38-χρόνος πρωθυπουργός Sigmundur Davíd Gunnlaugsson που εξελέγη τον Απρίλιο υποσχόμενος ανακούφιση για κάθε ιδιοκτήτη σπιτιού με δάνεια.
Ο Gunnlaugsson μάχεται εδώ και χρόνια εναντίον των ξένων πιστωτών που εξακολουθούν να στοιχειώνουν την Ισλανδία και ιδίως τις βρετανικές και ολλανδικές κυβερνήσεις, οι οποίες παρενέβησαν μετά την κατάρρευση της Landsbanki – την τράπεζα πίσω από την Icesave – στις 7 Οκτωβρίου 2008.
Εκατοντάδες χιλιάδες απλών Βρετανών και Ολλανδών αποταμιευτών είχαν μεταφέρει προηγουμένως τις αποταμιεύσεις τους σε λογαριασμούς Icesave, που προσελκύαν πελάτες με τα εξαιρετικά τους επιτόκια και υποσχέσεις ότι: «Μπορείτε να είστε σίγουροι ότι με η Icesave σας προσφέρει το ίδιο επίπεδο οικονομικής προστασίας, όπως κάθε τράπεζα στο Ηνωμένο Βασίλειο.»
Όταν ήρθε η συντριβή, ωστόσο η εγγύηση των καταθέσεων της Ισλανδίας αποδείχθηκε άχρηστη, αναγκάζοντας το Ηνωμένο Βασίλειο και την Ολλανδίας να χρησιμοποιήσουν κεφάλαια φορολογουμένων τους για να βοηθήσουν τους απλούς αποταμιευτές και πυροδοτώντας μια έντονη διαμάχη.
Ήταν μια αψιμαχία που παρά τις αντιξοότητες, η Ισλανδία κέρδισε. Ενώ πολλοί άλλοι πολιτικοί στην Ισλανδία είχαν παροτρύνει μια πολιτική κατευνασμού προς τις εξοργισμένες βρετανικές και ολλανδικές κυβερνήσεις, ο Gunnlaugsson είχε επιμείνει ότι πρέπει να πάνε στο διάβολο και οι δύο! «Οι Ισλανδοί, ως απόγονοι των Βίκινγκς , είναι άκρως ατομικιστές και έχουν δυσκολία να ανεχτούς τις αρχές , πόσο μάλλον την καταπίεση», είπε σε μία από τις πρώτες ομιλίες του ως πρωθυπουργός την Ημέρα της Ανεξαρτησίας της Ισλανδίας, τον Ιούνιο του τρέχοντος έτους.
«Αυτό σαφώς ισχύει και στην υπόθεση Icesave, όπου οι πολίτες απέρριψαν μια συμφωνία που θεωρούσαν καταχρηστική. Αυτό αργότερα επιβεβαιώθηκε από το διεθνές δικαστήριο, το οποίο εν τέλει έδειξε ότι η αίσθηση δικαιοσύνης των πολίτων ήταν ένας αξιόπιστος δείκτης.» Αφού βοήθησε στο να κερδιθεί η διάσημη νίκη Icesave εκτός κυβέρνησης, ο Gunnlaugsson έχει υποσχεθεί να φέρει την αδιάλλακτη προσέγγιση του και στον πρωθυπουργικό θώκο, υπονοώντας ένα νέο κύμα επιθέσεων κατά των συμφερόντων των ξένων πιστωτών για τις τρεις αποτυχημένες τράπεζες της Ισλανδίας: Kaupthing , Glitnir και Landsbanki. Μεταξύ τους , τα ιδρύματα αυτά είχαν περιουσιακά στοιχεία πάνω από εννέα φορές το μέγεθος της οικονομικής παραγωγής της Ισλανδίας, όταν κατέρρευσαν το 2008 .
Από τα συντρίμμια, προέκυψε μόνο τρεις εγχώριες τράπεζες, επιτρέποντας την Ισλανδία να συνεχίσει να λειτουργεί. Η χώρα υποτίμησε το νόμισμά της , και προχώρησε στην επιβολή ελέγχων σε κεφάλαια για να φέρει κάποια σταθερότητα.
Εν τω μεταξύ , όμως , οι διεθνείς ομολογιούχοι και οι καταθέτες είχαν μείνει έξω από το διακανονισμό, περιμένοντας να ανακτήσουν ότι μπορούσαν από τις υπό διάλυση τράπεζες . Πέντε χρόνια μετά και ακόμα περιμένουν. Συγχρόνως, η προεκλογική εκστρατεία του Gunnlaugsson περιελάμβανε υποσχέσεις ότι θα πιέσει αυτούς τους ξένους πιστωτές – που χαρακτηρίζει ως «αμοιβαία κεφάλαια κινδύνου » ή « ληστρικά αμοιβαία κεφάλαια» – προκειμένου να χρηματοδοτήσει ένα πρόγραμμα ανακούφισης για όλους τους ιδιοκτήτες ακινήτων με στεγαστικά δάνεια και μια σειρά από φορολογικές περικοπές υπέρ των επιχειρήσεων.
Οι πολιτικοί αντίπαλοι απάντησαν με δριμύτατα στην υπόσχεση αυτή. «Ήταν σαν υπόσχεται να φέρει πίσω [την έκρηξη του] 2007,» σχολίασε ο πρώην υπουργός Οικονομικών Steingrímur Sigfússon. Αλλά στο εκλογικό σώμα της Ισλανδίας άρεσε η ρητορική αυτή. Και με τα συμφέροντα των πιστωτών παγιδευμένα στις αργές διαδικασίες διαχείρισης , και πίσω από τοίχους αυστηρού ελέγχου κεφαλαίων ο Gunnlaugsson πιστεύει ότι είναι σε πολύ καλή θέση.
Κατά τη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας του είπε: «Αυτό δεν έχει σχέση με την κατάσχεση περιουσιακών στοιχείων. Η ζημιά έχει ήδη επέλθει. Επιβάρυνε κυρίως ξένους πιστωτές που είχαν αναγνωρίσει τις απώλειες και βγήκαν. Στη θέση τους ήρθαν τα hedge funds . . . που έχουν ωφεληθεί πάρα πολύ – στα χαρτιά – συλλέγοντας πλέον αυτά που θεωρούνται χαμένα και διεγραμμένα …
«Δεν μπορεί να γίνει δεκτό ότι οι Ισλανδοί πρέπει γίνουν σκλάβοι για να αυξηθούν αυτές οι συλλογές και να επανακτήσουν αυτό που είχε ήδη χαθεί χωρίς κανένα μερίδιο σε αυτό.»
Οι ομάδες πιστωτών παραμένουν ενημερωμένες και επιθυμούν να ξεκινήσουν διαβουλεύσεις με τη νέα κυβέρνηση το συντομότερο δυνατόν. Πίσω από τα παρασκήνια, όμως εξετάζουν τις νομικές τους επιλογές προσεκτικά ώστε η επιθετικότητα του Gunnlaugsson να μη συνεχίσε ανενόχλητη. Ο στόχος τους είναι να βρεθεί μια συμφωνία που θα επιτρέψει σε ξένους πιστωτές πρόσβαση σε περισσότερα από £9 δις ενεργητικού σε ξένο νόμισμα ‘δεμένο ‘με τους διαχειριστές των τριών τραπεζών και αποκλείονται από την έξοδο από την Ισλανδία. «Έχουμε ήδη προσπαθήσει να κάνουμε βήματα για κάποιο χρονικό διάστημα και αδυνατούμε να κατανοήσουμε την έλλειψη προόδου από τις αρχές» δήλωσε πηγή κοντά στους πιστωτές.
Η άνοδος Gunnlaugsson στην εξουσία συγκλόνισε παρατηρητές εκτός Ισλανδίας, που νόμιζαν ότι το εκλογικό σώμα θα έδειχνε την υποστήριξή τους προς την υπάρχουσα κυβέρηνση που είχε λάβει τα ηνίας έπειτα από την κατάρρευση των τραπεζών και που οδήγησε τη χώρα μέσα από την αυστηρότητα ενός προγράμματος του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείουκαι πίσω στην ανάπτυξη.
Αντ ‘αυτού, ο συνασπισμός Αριστεράς- Πράσινων υπέστη τη βαρύτερη ήττα στην ιστορία της Ισλανδίας μετά από μια προεκλογική εκστρατεία κυριαρχείται όχι από οικονομικά επιτεύγματα αλλά από την παραφιλολογία από την Icesave.
Την εξουσία κατέλαβε η συμμαχία των δύο κομμάτων δεξιάς – το Κόμμα της Ανεξαρτησίας και το Προοδευτικό Κόμμα του Gunnlaugsson – που ήταν υπεύθυνη για το μεγαλύτερο μέρος της αναξιόπιστης ανάπτυξης της Ισλανδίας μεταξύ 2003 και 2008. «Οι παλιοί κατεργάρηδες επέστρεψαν,» γελάει ο Geir Haarde , πρώην ηγέτης του Κόμματος Ανεξαρτησίας και πρωθυπουργός κατά τη στιγμή της συντριβής.
Η προηγούμενη κυβέρνηση είχε διαπραγματευτεί δύο φορές τον τρόπο με τον οποίο η Ισλανδία θα επιστρέψει το Ηνωμένο Βασίλειο και την Ολλανδία, με τόκους κεφάλαια για να καλύψει το κόστος της διάσωσης Icesave. Κατέστη σαφές στους υπουργούς τότε ότι η συνεχιζόμενη στήριξη του ΔΝΤ θα εξαρτάται από μια τέτοια συμφωνία.
Αλλά και οι δύο προτάσεις, παρά το γεγονός ότι πέρασαν από το ισλανδικό κοινοβούλιο, καταψηφίστηκαν συντριπτικά σε δημόσια δημοψηφίσματα εν μέρει λόγω Gunnlaugsson. Η κοινή γνώμη στην Ισλανδία είχε καταφερθεί ενάντια σε αυτό που η εκστρατεία του Gunnlaugsson με το όνομα InDefence παρουσίαζε ως εκφοβισμό των δυνάμεων από το εξωτερικό , που έμοιαζαν να ζητάνε από το Ρέικιαβικ αποζημιώσεις παρόμοιες με εκείνες που επέβαλε στη Γερμανία η Συνθήκη των Βερσαλλιών.
InDefence επιτέθηκε στη Βρετανία ειδικότερα, κατηγορώντας την κυβέρνηση του Γκόρντον Μπράουν, την εκ προθέσεως βλάβη εναντίον της Ισλανδίας στις διεθνείς αγορές το 2008, χρησιμοποιώντας αντιτρομοκρατικούς νόμους για να παγώσουν τα περιουσιακά στοιχεία της Landsbanki στο Ηνωμένο Βασίλειο. Η τράπεζα, μαζί με το υπουργείο οικονομικών της Ισλανδίας, μπήκαν στον κατάλογο των καθεστώτων του Ηνωμένου Βασιλείου που λαμβάνουν οικονομικές κυρώσεις μαζί με τη Βόρεια Κορέα και της Αλ – Κάιντα.
(συνεχίζεται)…