Ενώ η ελληνική οικονομία οδεύει προς συρρίκνωση 4% το τρέχον έτος, ενδέχεται να επιστρέψει στη στασιμότητα ή ακόμη και να στη μέτρια ανάπτυξη το 2014. Τα καλά νέα είναι ότι η κυβέρνηση που αναδύθηκε από τις δεύτερες εκλογές του 2012 έχει παραμείνει σταθερή και δεν ακούγονται πλέον συζητήσεις για έξοδο της Ελλάδας από το ενιαίο νόμισμα.
Αλλά, το κοινωνικό κόστος της λιτότητας την οποία έχουν απαιτήσει οι πιστωτές είναι τεράστιο. Το βιοτικό επίπεδο έχει πέσει κατακόρυφα. Η ανεργία υπερβαίνει το 25% και η ελληνική οικονομία είναι κατά 25% μικρότερη από ό,τι ήταν πριν από την κρίση.
Άξιζε τον κόπο λοιπόν αυτή η προσαρμογή;
Ο Γιάννης Ιωαννίδης, καθηγητής οικονομικών στο Πανεπιστήμιο Tufts έξω από τη Βοστόνη, λέει πως ναι, αλλά πιστεύει ότι οι απαραίτητες αλλαγές για την αποκατάσταση της ανταγωνιστικότητας έχουν μόλις ξεκινήσει. Ρίχνει το φταίξιμο στην κυβέρνηση για την αδύναμη ηγεσία της και για το γεγονός ότι έχει ρίξει το βάρος της προσαρμογής στους φτωχούς αντί για τους πλουσίους, οι οποίοι είναι και οι «μεγαλύτεροι φοροφυγάδες».
«Οι μεταρρυθμίσεις», λέει ο Ιωαννίδης, «έχουν νομοθετηθεί αλλά δεν έχουν εφαρμοστεί». Δεν έχει υπάρξει σχεδόν καμία ιδιωτικοποίηση των κρατικών περιουσιακών στοιχείων.
Η οικονομική σύμβουλος Μιράντα Ξαφά, με έδρα την Αθήνα, συμφωνεί ότι χρειάζονται περισσότερες μεταρρυθμίσεις. Ανησυχεί ότι ακόμη και αν ανακάμψει η ανάπτυξη το επόμενο έτος, αυτό δε σημαίνει ότι τελειώνουν και τα βάσανα της Ελλάδας.
«Το πιθανότερο είναι ότι η ανάκαμψη θα είναι σχήματος L και όχι σχήματος V, όσο παραμένουν αδύναμες οι ιδιωτικές επενδύσεις», δηλώνει.
Παρά τις δυσκολίες, υπάρχει λόγος για συγκρατημένη αισιοδοξία. Ένας απίστευτος αριθμός Ελλήνων δηλώνουν ότι η χώρα ζούσε πέρα από τις δυνατότητές της και έπρεπε να κάνει περικοπές.
Το σίγουρο είναι ότι για τους τουρίστες η Ελλάδα έχει γίνει μία καταπληκτική ευκαιρία. Οι τιμές των ξενοδοχείων έχουν μειωθεί κατά τουλάχιστον 20% και η δραματική μείωση των δημόσιων διαμαρτυριών έχει πυροδοτήσει μία αύξηση στις αφίξεις τουριστών. Το 2013 παρατηρήθηκε αύξηση 15% στις αφίξεις και στα έσοδα. Τα στοιχεία των κρατήσεων δείχνουν ότι το 2014 θα είναι μία ακόμη χρονιά ρεκόρ. Ο τουρισμός αντιπροσωπεύει το 17% του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος της Ελλάδας και το 20% της απασχόλησης.
Οι ξένοι επενδυτές βουτούν και πάλι τα μικρά τους δαχτυλάκια στα επισφαλή ελληνικά περιουσιακά στοιχεία. Τα funds επενδύουν στις ελληνικές τράπεζες, οι οποίες έχουν ανακεφαλαιοποιηθεί χάρη στα 50 δισ. δολάρια που έδωσε η Τρόικα στην Ελλάδα.
Στα τέλη Νοεμβρίου, ο πρωθυπουργός Αντώνης Σαμαράς συναντήθηκε στο Βερολίνο με την καγκελάριο Άνγκελα Μέρκελ και απευθύνθηκε στους ηγέτες των επιχειρήσεων. Προειδοποίησε τους πιστωτές να μην πιέσουν για ταχύτερο ρυθμό στις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις.
«Δεν σκαρφαλώνεις ως την κορυφή του βουνού κατακόρυφα. Ανεβαίνεις από το ένα οροπέδιο στο επόμενο, παίρνεις ανάσα και μετά συνεχίζεις», δήλωσε.
Οι αναλυτές προειδοποιούν ότι η κυβέρνηση Σαμαρά είναι εύθραυστη και θα μπορούσε να πέσει αν δώσει εντολή για περισσότερες περικοπές στις δαπάνες και στις θέσεις εργασίας.
Ο καθηγητής οικονομικών Ιωαννίδης παρουσιάζεται σχετικά αισιόδοξος. Έχει εντοπίσει μία σημαντική αλλαγή στην ελληνική κοινή γνώμη.
«Αντί να κατηγορούν τους άλλους», λέει, «οι Έλληνες έχουν αρχίσει να αναλαμβάνουν τις ευθύνες για το πρόβλημα, αναγνωρίζοντας ότι η οικονομία τους είναι αναποτελεσματική και διεφθαρμένη και ότι πρέπει να αλλάξει».
Αυτό που χρειάζεται τώρα, λέει, «δεν είναι η κυβέρνηση να δέχεται απλά εντολές από τους πιστωτές, αλλά να κάνει ένα βήμα παραπάνω και να παρουσιάσει ένα ολοκληρωμένο σχέδιο για ανάπτυξη, όπως έκαναν οι Ιρλανδοί».
Με τα εισοδήματα των νοικοκυριών να έχουν μειωθεί κατά περισσότερο από 30% και τις τιμές των κατοικιών ακόμη περισσότερο, δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι οι Έλληνες πολίτες έχουν κάνει τεράστιες θυσίες. Ο Jeffrey Anderson, επικεφαλής αναλυτής για ευρωπαϊκά θέματα στο Institute of International Finance της Ουάσιγκτον, αποκαλεί την ελληνική προσαρμογή «άνευ προηγουμένου στην ιστορία της οικονομίας».
Και όμως, χρειάζονται περαιτέρω αλλαγές και η συνεχής διαμάχη μεταξύ κυβέρνησης και πιστωτών συνεχίζεται. Ο Poul Thomsen, ο επικεφαλής της αποστολής του ΔΝΤ στην Ελλάδα, παραδέχεται ότι έχει γίνει τεράστια πρόοδος.
Ωστόσο, δήλωσε σε κορυφαία εφημερίδα της Αθήνας στις 24 Νοεμβρίου ότι η κυβέρνηση θα πρέπει να ανατρέψει την απαγόρευσή της σχετικά με τις κατασχέσεις σπιτιών καθώς οι πλούσιοι Έλληνες κάνουν κατάχρηση του μέτρου, παραλείποντας να κάνουν πληρωμές υποθηκών. Τόνισε επίσης την ανάγκη να τερματιστεί η «ακραία πατρωνία» στις θέσεις εργασίας του δημοσίου, όπου παραμένουν προστατευμένοι πολλοί μη παραγωγικοί, καλά αμειβόμενοι εργαζόμενοι. Ο Thomsen δήλωσε ότι το σύστημα πατρωνίας στερεί ευκαιρίες από τους μορφωμένους νέους.
Αποφασισμένη να αναγκάσει τη δράση, η τρόικα έχει καθυστερήσει την τελευταία έκθεσή της για την ελληνική οικονομία –και την έγκριση της δόσης του δανείου- μέχρι τα μέσα Δεκεμβρίου.