Ο προκάτοχος μίας πολιτικής θέσης που προσπαθεί να κερδίσει ξανά τις επόμενες σε μία στάσιμη οικονομία οφείλει να τονώσει την ανάπτυξη.
Αυτή είναι μία από τις πιο βασικές αρχές της σύγχρονης πολιτικής. Κι όμως η Δύση, η οποία θέλει να βοηθήσει τους συμμάχους της στην προσωρινή κυβέρνηση της Ουκρανίας να κερδίσουν τις εκλογές στις 25 Μαΐου, φαίνεται να έχει ξεχάσει αυτή την αρχή.
Αντ’ αυτού, βρίσκονται σε εξέλιξη σχέδια να επιβληθεί στην Ουκρανία το μεγαλύτερο πακέτο λιτότητας που έχει δει ποτέ η Ανατολική Ευρώπη. Έτσι δεν κερδίζεις ψήφους. Μετά το χάος που επέβαλαν οι Ρώσοι, το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ) σχεδιάζει να επιβάλει το δικό του χάος στην Ουκρανία. Είναι καιρός να υπενθυμίσουμε στο ΔΝΤ ότι η πολιτική σταθερότητα θα πρέπει να είναι η πρώτη προτεραιότητα, και όχι ένα αμφιλεγόμενο σύνολο έκτακτων μεταρρυθμίσεων.
Το ΔΝΤ έχει από καιρό προσπαθήσει να επιβάλει μία σειρά από οικονομικές «μεταρρυθμίσεις» στην Ουκρανία. Ορισμένες είναι λογικές, άλλες πάλι όχι –και το ιστορικό του ΔΝΤ στην Ουκρανία δεν είναι καλό. Ορισμένες από τις μεταρρυθμίσεις που το ΔΝΤ προσπάθησε να επιβάλει παλιότερα στην Ουκρανία, όπως η ιδιωτικοποίηση των συντάξεων, δοκιμάστηκαν και σε άλλες χώρες και απορρίφθηκαν. Οι προτάσεις του ΔΝΤ δεν είναι πάντα σωστές. Σήμερα, το κύριο τυφλό σημείο του στην Ουκρανία έχει να κάνει με τις επιδοτήσεις των καταναλωτών και τις μεταβιβαστικές πληρωμές.
Είναι αλήθεια ότι τα ουκρανικά νοικοκυριά πρέπει να απογαλακτιστούν από τις παράλογα μεγάλες ενεργειακές επιδοτήσεις, οι οποίες ανήλθαν στο 7,5% τους ΑΕΠ το 2012. Αλλά, σε μία ιδιαίτερα κρύα χώρα όπου το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού χρειάζεται επιδοτήσεις θέρμανσης για να επιβιώσει και όπου απαιτούνται μαζικές επενδύσεις για την αύξηση της ενεργειακής απόδοσης, η απότομη απόσυρση της στήριξης των νοικοκυριών είναι πολιτικά ανέφικτη. Καμία κυβέρνηση που περικόπτει ξαφνικά τις επιδοτήσεις θέρμανσης δε μπορεί να επιβιώσει. Οι επιδοτήσεις πρέπει να καταργηθούν σταδιακά και να αντισταθμιστούν μέσω στοχευμένων παροχών σε χρήμα –η ουκρανική κυβέρνηση εκτιμά ότι θα κοστίσει €100 εκατομμύρια για να διορθωθεί η ενεργειακή της πολιτική –και οι μεταρρυθμίσεις αυτές θα πρέπει να τεθούν σε ισχύ μετά τις προσεχείς εκλογές.
Επιπλέον, το ένα τρίτο των επίσημων εσόδων στην Ουκρανία προέρχεται από κρατικές μεταβιβαστικές πληρωμές διαφόρων ειδών, αλλά κυρίως συντάξεων που καταβάλλονται σε ηλικιωμένες γυναίκες, δεδομένου ότι οι άντρες της χώρες σπάνια ζουν πολύ πέρα από την επίσημη ηλικία συνταξιοδότησης. Οι γυναίκες αυτές χρησιμοποιούν συχνά τις συντάξεις τους για να επιδοτούν τα παιδιά και τα εγγόνια τους. Ως αποτέλεσμα, η πλειονότητα της χώρας επωφελείται από τις μεταβιβαστικές πληρωμές, και πολλά νοικοκυριά δε θα μπορούσαν να επιβιώσουν χωρίς αυτές.
Ωστόσο, η περικοπή των πληρωμών πριν από τις εκλογές –ή η αναγγελία δραστικών περικοπών- είναι ακριβώς αυτό που θέλει το ΔΝΤ και αυτό που σχεδιάζει να κάνει η προσωρινή κυβέρνηση της Ουκρανίας. Με τα λόγια του πρωθυπουργού Αρσένι Γιατσενιούκ: «Δεν έχουμε άλλες επιλογές». Ο Γιατσενιούκ μπορεί να είναι πρόθυμος να θυσιάσει το πολιτικό του μέλλον, αλλά η Δύση δεν πρέπει να τον αφήσει να το κάνει. Όχι τώρα.
Το ΔΝΤ και οι δυτικές κυβερνήσεις πρέπει να δώσουν στην Ουκρανία λίγο χώρα να ανασάνει. Η οικονομία της Ουκρανίας αναπτυσσόταν με ταχείς ρυθμούς πριν από την παγκόσμια οικονομική κρίση, βασισμένη στις εξαγωγές βασικών προϊόντων, όπως ατσαλιού. Οποιοδήποτε χρηματοδοτικό πακέτο έκτακτης ανάγκης θα πρέπει να επιτρέψει στην κυβέρνηση να επιβιώσει μέχρι τις εκλογές του Μαΐου και να σηματοδοτήσει τη δέσμευση για την αναζωογόνηση της οικονομικής ανάπτυξης.
Τα διεθνή χρηματοπιστωτικά ιδρύματα θα πρέπει στη συνέχεια να στρέψουν την προσοχή τους στη διαμόρφωση ενός πακέτου ενίσχυσης το οποίο δεν θα απαιτεί την εξισορρόπηση του προϋπολογισμού εις βάρος των φτωχών. Αντί να κόψει τις επιδοτήσεις των καταναλωτών, το ΔΝΤ θα μπορούσε να βοηθήσει την Ουκρανία να βελτιώσει την είσπραξη των φόρων. Περισσότερο από το ήμισυ της οικονομίας είναι ανεπίσημο και αφορολόγητο. Μπορεί να ζητηθεί από τους ολιγάρχες να συμβάλλουν σε οποιοδήποτε πρόγραμμα ως προϋπόθεση για τη στήριξη των περιφερειών τους ή των βιομηχανιών τους. Επιπλέον, το ΔΝΤ μπορεί να εφεύρει έξυπνους τρόπους για να ενθαρρύνει την ενεργειακή απόδοση, παραδείγματος χάρη, με τη δημιουργία μίας πίστωσης φόρου για τα νοικοκυριά που αγοράζουν θερμαντήρες υψηλής ποιότητας.
Καμία πετυχημένη κυβέρνηση της Ανατολικής Ευρώπης δεν έχει ποτέ κληθεί να επιβάλει δραματικό μεταρρυθμιστικό πρόγραμμα λιτότητας πριν από τη διεξαγωγή δημοκρατικών εκλογών. Θα ήταν απόλυτη τρέλα να ξεκινήσουν τώρα. Στην Πολωνία, που είναι το αστέρι των μεταρρυθμίσεων της περιοχής, και αλλού στη μετα-κομμουνιστική Ευρώπη, οι πολίτες κλήθηκαν να κάνουν τις θυσίες που απαιτεί η οικονομική μεταρρύθμιση μόνο αφότου η κυβέρνησή τους είχε κερδίσει τη λαϊκή εντολή.
Η Ουκρανία εξακολουθεί να απέχει από αυτό το βήμα, από πολιτική άποψη. Αν το ΔΝΤ επιμείνει ότι η προσωρινή κυβέρνηση της Ουκρανίας θα πρέπει να επιβάλει αμέσως λιτότητα, η χώρα θα αναγκαστεί να δοκιμάσει κάτι που δεν έχει πετύχει ποτέ, και μάλιστα σε μία ιδιαίτερα επικίνδυνη περίοδο.
Εν ολίγοις, η δυτική στρατηγική για την Ουκρανία θα πρέπει να συνεπάγεται τόνωση της ουκρανικής οικονομίας μέχρι τις εκλογές του Μαΐου και στη συνέχεια τη διαπραγμάτευση ενός πακέτου μεταρρυθμίσεων με την κυβέρνηση που θα προκύψει. Οι έκτακτες οικονομικές μεταρρυθμίσεις μπορούν να περιμένουν για έναν-δύο μήνες. Η ενότητα και η σταθερότητα της Ουκρανίας όχι.