Το επικίνδυνο trade του «σούπερ Μάριο»

Εύκολα μπορεί να μπερδευτεί κανείς ότι η κρίση έχει τελειώσει. Oι αποδόσεις των κρατικών ομολόγων της περιφέρειας έχουν υποχωρήσει αισθητά. Ιταλία και Ισπανία εκδίδουν ομόλογα με λογικό κόστος, ενώ Ιρλανδία και Πορτογαλία βγήκαν με επιτυχία στις αγορές.

Το ευρώ έχει ενισχυθεί και διατηρείται πάνω από το 1,37 έναντι του δολαρίου. Οι τράπεζες, ακόμα και οι ισπανικές, έχουν σταθεροποιηθεί. Ενώ όμως συμβαίνουν αυτά, η η ύφεση στην Ευρώπη καλά κρατεί. Οι αγορές ποντάρουν δηλαδή στην Ευρωζώνη παρά το γεγονός ότι η οικονομία της, παραμένει σε δυσχερή θέση.

Το «υγιές» ντόμινο του Ντράγκι

Το αυτονόητο είπε ο διοικητής της ΕΚΤ, Μ. Ντράγκι, όταν επισήμανε πως, παρά το γεγονός ότι η κοπάζει η ευρωπαϊκή κρίση χρέους, η οικονομική ανάκαμψη παραμένει εύθραυστο. Το αντίθετο μάλλον. Η μνημονιακή δημοσιονομική προσαρμογή έχει προκαλέσει πρωτοφανή ύφεση σε ολόκληρη την περιφέρεια και εξαπλώνεται γρήγορα στις χώρες του σκληρού πυρήνα. Γερμανία και Ολλανδία, παρά την εύρωστη οικονομία τους και τη δημοσιονομική πειθαρχία, είναι αυτή τη στιγμή διπλά εκτεθειμένες. Κατ’ αρχάς, οι εμπορικοί τους εταίροι στο εσωτερικό της Ευρωζώνης δεν είναι σε θέση πλέον να καταναλώσουν όπως στο παρελθόν. Πιο κρίσιμο, όμως, ζήτημα για τις εξαγωγικές αυτές χώρες είναι η ενίσχυση του ευρώ, το οποίο παραμένει σε υψηλά επίπεδα και το οποίο είναι ευθέως εξαρτώμενο από τη νομισματική πολιτική που έχει ακολουθηθεί από την ΕΚΤ. Για την ακρίβεια, από τη συνολική πολιτική την οποία ακολουθεί ο κ. Ντράγκι από τη στιγμή κατά την οποία ξεκαθάρισε πως θα κάνει ό,τι χρειαστεί για να μην κινδυνεύσει το ευρωπαϊκό νόμισμα. Και αυτό που έχει κάνει ο κ. Ντράγκι είναι ότι προσπάθησε να ανατρέψει τον φόβο από ένα ντόμινο διαδοχικών καταρρεύσεων, επιδιώκοντας να δημιουργήσει ένα «υγιές ντόμινο».

Τα βάζει με τις αγορές και κερδίζει

Η θεωρία του ντόμινο είχε να κάνει κατ’ αρχάς με τη δυναμική του κόστους χρέους και το πώς αυτή επηρεάζει τη βιωσιμότητα του χρέους μιας χώρας. Πολύ απλά, αν οι αγορές έκριναν ότι το χρέος μιας χώρας δεν είναι βιώσιμο, τότε πωλούσαν τα ομόλογά της, οπότε ανέβαινε το κόστος δανεισμού. Το υψηλότερο κόστος δανεισμού, όμως, επιβάρυνε τα δημόσια οικονομικά, κάνοντας τη δημοσιονομική προσαρμογή δυσκολότερη και άρα το χρέος λιγότερο βιώσιμο. Δημιουργείτο, έτσι, ένας φαύλος κύκλος, με τα spreads να ανεβαίνουν συνεχώς και τις πιθανότητες κατάρρευσης να αυξάνονται. Οσο αυξάνονταν οι πιθανότητες της κατάρρευσης, τόσο οι αγορές αναζητούσαν τον επόμενο αδύναμο κρίκο στην Ευρωζώνη, έως το επόμενο ντόμινο. Ο κ. Ντράγκι, λοιπόν, αποφάσισε να αναστρέψει αυτόν τον φαύλο κύκλο και το ντόμινο. Θεώρησε ότι αν κατορθώσει να μειώσει το κόστος δανεισμού σε μια χώρα, τότε θα καταστήσει την εξυπηρέτηση του χρέους της πιο εφικτή, και σταδιακά θα πηγαίνει από χώρα σε χώρα. Δηλαδή, αν το ιταλικό ή το ισπανικό χρέος δεν είναι βιώσιμα με επιτόκια 7%, αν μειωθούν αυτά στο 4%, τότε δεν κινδυνεύουν αυτές οι χώρες. Και αν αυτό επιτευχθεί στην Ιταλία και στην Ισπανία, τότε είναι εύκολο να πεισθούν οι αγορές ότι και το χρέος της Πορτογαλίας ή της Ιρλανδίας είναι βιώσιμο. Και το κατάφερε αυτό. Κατ’ αρχάς με τη δήλωσή του πως θα κάνει ό,τι χρειαστεί για να σώσει το ευρώ, τρομοκράτησε τα hedge funds τα οποία πόνταραν στην κατάρρευση της Ευρωζώνης, αναγκάζοντάς τα να κλείσουν τις θέσεις short σε περιφερειακά ομόλογα. Επειτα, Ταμεία και θεσμικοί επενδυτές πείστηκαν να επιστρέψουν στις αγορές ομολόγων της Ιταλίας και της Ισπανίας με τη διαβεβαίωση ότι το διπλό «κούρεμα» του PSI δεν θα επαναλαμβανόταν εκτός Ελλάδας και με το «καρώτο» των υψηλών αποδόσεων σε σύγκριση με τα ασφαλέστερα γερμανικά και ολλανδικά ομόλογα. Ως εκ τούτου, σήμερα τα ιταλικά δεκαετή ομόλογα βρίσκονται στο 3,30%, τα ισπανικά στο 3,25%, ενώ ακόμα και τα ελληνικά διαπραγματεύονται στο 6,9%. Και ενώ η χώρα μας έχει εξασφαλίσει κεφάλαια μέσω του μνημονίου, η μείωση του κόστους δανεισμού για την Ιταλία, την Ισπανία και την Πορτογαλία βοηθάει στην ευκολότερη αναχρηματοδότηση και άρα στη βιωσιμότητα του χρέους τους.

Το επικίνδυνο στοίχημα

Ουσιαστικά, ο κ. Ντράγκι προσπάθησε και προσπαθεί να πετύχει δύο στόχους. Κατ’ αρχάς να ξεπεραστεί η κρίση χρέους μέσω των αγορών και έπειτα, αφού έχει αυτή ξεπεραστεί, οι ίδιες οι αγορές να ενισχύσουν την οικονομική ανάπτυξη. Και παρά το γεγονός ότι μέχρι στιγμής φαίνεται να καταφέρνει το πρώτο, το δεύτερο είναι πολύ λιγότερο σίγουρο. Ο κ. Ντράγκι έχει πείσει, φοβίσει και εκβιάσει ακόμα, τις αγορές και έχει καταφέρει να μειώσει τα spreads της περιφέρειας, όμως έχει αυτοεγκλωβιστεί με τη σειρά του στο να μη χρησιμοποιεί τη νομισματική πολιτική για να ενισχύσει την οικονομική ανάπτυξη. Αρνείται μέχρι στιγμής να μειώσει περαιτέρω τα ευρωπαϊκά επιτόκια παρά την οικονομική κρίση και το γεγονός ότι στην πράξη απουσιάζουν οποιεσδήποτε πληθωριστικές πιέσεις. Ως αποτέλεσμα, το ευρώ συνεχώς ενισχύεται, καταπνίγοντας ακόμα και τις αναιμικές προσπάθειες ανάκαμψης της ευρωπαϊκής οικονομίας. Και αυτός είναι ο βασικός κίνδυνος. Αν οι αγορές αποφασίσουν με τη σειρά τους να τεστάρουν την ικανότητα του κ. Ντράγκι, ή συμβεί «ατύχημα», για παράδειγμα εν όψει των ευρωεκλογών, τότε όλο το οικοδόμημα των ντόμινο θα καταρρεύσει. Και είναι σχεδόν βέβαιο τότε ότι, αν η Γερμανία ή η Ολλανδία βρίσκονται σε βαθύτερη ύφεση, δύσκολα θα βρεθεί η πολιτική βούληση για να βγει πάλι η Ευρώπη από την κρίση.