Τον τέταρτο χρόνο κλείνει η ευρωπαϊκή κρίση χρέους και όλα δείχνουν ότι επιβεβαιώνονται οι κασσάνδρες που προέβλεπαν την «ιαπωνοποίηση» της Ευρώπης.
Πολυφωνία, πολυγνωμία, απουσία οράματος, οι Ευρωπαίοι ηγέτες έχουν κατορθώσει σε μόλις μία 4ετία να θέσουν ολόκληρο το ευρωπαϊκό οικοδόμημα σε αμφισβήτηση. Γερμανοί, Ολλανδοί, Ισπανοί, Ιταλοί και όλοι οι υπόλοιποι τραβάνε ο καθένας από τη μεριά του, ενώ η ευρωπαϊκή οικονομία εξακολουθεί να βρίσκεται σε τεντωμένο σχοινί , η οποία, όπως και η ιαπωνική στις αρχές της δεκαετίας του 1990, φαίνεται να έχει μπροστά της μια κρίση χωρίς τέλος.
Οταν στα τέλη της δεκαετίας του 1990 ετοιμαζόταν η νομισματική ένωση και η έκδοση του ευρώ, οι Ευρωπαίοι ηγέτες ήξεραν πολύ καλά ότι ετοίμαζαν κάτι το ατελές. Καλή η νομισματική ένωση για τη στήριξη του εμπορίου και καλό το κοινό επιτόκιο για τη στήριξη της οικονομίας. Ομως επιλέχθηκε εξ αρχής η αποκλειστικά νομισματική ένωση, χωρίς δημοσιονομική και πολιτική ένωση, η οποία θα οδηγούσε σε ένα φεντεραλιστικό μοντέλο διακυβέρνησης. Παράλληλα, υπήρχε η χαλαρή αποτελεσματική επιτήρηση της Συμφωνίας του Μάαστριχ, το οποίο το μόνο που κατάφερε ήταν η πλασματική σύγκλιση του Νότου με τον Βορρά. Ηξεραν οι δημιουργοί του ευρώ ότι σε εύλογο χρονικό διάστημα το ευρώ θα είχε το ίδιο δημιουργήσει τις συνθήκες μιας βαθιάς οικονομικής κρίσης, και ήλπιζαν απλώς ότι τότε οι Ευρωπαίοι ηγέτες θα πιέζονταν αρκετά ώστε να προχωρήσουν σε αυτό στο οποίο δεν ήταν έτοιμοι να συμφωνήσουν πριν από τη δημιουργία του κοινού νομίσματος.
Η κρίση ξεκίνησε από τη χώρα μας, η οποία από καιρού είχε τον ρόλο του συνήθη υπόπτου της Ευρωζώνης. Η ανεπάρκειά μας να αντιδράσουμε στην κρίση, παράλληλα με την ατολμία των Ευρωπαίων ηγετών να εφαρμόσουν γρήγορα ένα αποτελεσματικό σχέδιο το οποίο αφενός θα διέσωζε την Ελλάδα και αφετέρου θα διασφάλιζε τη βιωσιμότητα της Ευρωζώνης, έχει βάλει ήδη την ευρωπαϊκή οικονομία στο, φαύλο κύκλο στον οποίο μπήκε για παρόμοιες αιτίες η Ιαπωνία το 1990. Φαύλο κύκλο από τον οποίο ακόμα δεν έχει κατορθώσει να ξεφύγει.
Θεωρητικά τα εργαλεία της εξόδου από την κρίση ήδη υπάρχουν. Είτε είναι η τραπεζική ένωση, η οποία συμφωνήθηκε τον Ιούνιο, είτε το πρόγραμμα αγοράς ομολόγων εκ μέρους της ΕΚΤ, όλα τα εργαλεία τα οποία απαιτούνται για την αντιμετώπιση της κρίσης έχουν ήδη δημιουργηθεί και συμφωνηθεί. Κι όμως, παρά το γεγονός αυτό, τίποτα από όλα αυτά δεν λειτουργεί, αλλά και δεν υπάρχει χρονοδιάγραμμα για τη λειτουργία του. Η τραπεζική ένωση, στην οποία συμφώνησε ακόμα και η κ. Μέρκελ, έχει ήδη εκτραπεί από την ίδια τη Γερμανία και τις τράπεζές της, οι οποίες επ’ ουδενί λόγω θέλουν να βρεθούν κάτω από την εποπτεία της ΕΚΤ, ή μιας άλλης κεντρικής ευρωπαϊκής αρχής. Από την πλευρά της η ΕΚΤ προσπαθεί να βγάλει από το τέλμα την ευρωπαϊκή οικονομία, αλλά τα βήματα που κάνει είναι αργά, φοβούμενη τις αντιδράσεις των Γερμανών.
Σε μεγάλο βαθμό, η Ελλαδα θα διαμορφώσει το περιβάλλον για το πώς θα εξελιχθεί η κρίση της Ευρωζώνης. Οι διαπραγματεύσεις γύρω από ελληνικό χρόνο θα ξεκινήσουν μετά τα stress tests της ΕΚΤ και όλα δείχνουν πως θα διαρκέσουν μήνες. Μπορεί να επιχειρήσουν να κερδίσουν χρόνο, ίσως μέχρι και τους πρώτους μήνες του 2015, όμως κάποια στιγμή θα βρεθούν αντιμέτωποι με το πρόβλημα. Και τότε θα πρέπει να πάρουν τη μεγάλη απόφαση.
Πάντως σε νέα της ανάλυση η Goldman Sachs επεσήμανε την ανάγκη να υπάρξει σύντομα ελάφρυνση του ελληνικού χρέους, αλλά και λιγότερα δημοσιονομικά μέτρα ώστε να αποφευχθούν οι πολιτικές εντάσεις και η αβεβαιότητα.
Η επενδυτική τράπεζα αναφέρει πως το 2014 θα είναι το πρώτο έτος κατά το οποίο η ανάπτυξη θα επιστρέψει σε θετικούς ρυθμούς (αν και σε χαμηλά επίπεδα), οδηγούμενη από την ισχυρή τουριστική σεζόν, την μείωση των επιπτώσεων των μέτρων λιτότητας στο εγχώριο ΑΕΠ (fiscal drag), την αύξηση της ζήτηση και την χαλάρωση των χρηματοπιστωτικών συνθηκών.
Όπως σημειώνεται στην ανάλυση, τα τελευταία στοιχεία για τους δείκτες εμπιστοσύνης (δείκτη οικονομικού κλίματος, PMI), όπως και τα στοιχεία που δημοσιοποιήθηκαν χθες για τις λιανικές πωλήσεις, είναι προς αυτή την κατεύθυνση. Σύμφωνα με τον επενδυτικό οίκο οι μεταρρυθμίσεις σε εργασιακά και ασφαλιστικό βοήθησαν την Ελλάδα να ανακτήσει μέρος της ανταγωνιστικότητας που είχε απολέσει στα χρόνια μετά την ένταξή της στο ευρώ.
Επιπλέον, η Goldman Sachs υπογραμμίζει πως η δημοσιονομική δυναμική και η διάρθρωση του ελληνικού χρέους περιορίζουν πλέον τους μεσοπρόθεσμους κινδύνους αθέτησης υποχρεώσεων. «Ο προϋπολογισμός συνεχίζει να υποδεικνύει ένα στερεό πρωτογενές πλεόνασμα, το οποίο σύμφωνα με στοιχεία του ΟΟΣΑ σε κυκλικά προσαρμοσμένους όρους θα μπορούσε να είναι τόσο μεγάλο όσο το 7% του δυνητικού ΑΕΠ ήδη από το 2014», σημειώνεται στην ανάλυση.
Οι αναλυτές της Goldman σημειώνουν πως οι λήξεις του ελληνικού χρέους που διακρατείται από τον επίσημο τομέα (που αντιπροσωπεύει σχεδόν το 84% του συνολικού χρέους από το 2016) είναι εξαιρετικά μεγάλες (15-30 ετών), και τα κουπόνια των ομολόγων έχουν μειωθεί. Υπογραμμίζουν δε πως αυτή η διάρθρωση του χρέους διευκολύνει την εξυπηρέτηση του αποθέματος του χρέους και καθιστά σχεδόν απίθανη την αναδιάρθρωση της μικρής κλίμακας εμπορεύσιμων ομολόγων (του ιδιωτικού τομέα), καθώς το όποιο κόστος θα υπερέβαινε τα οφέλη.