Ενώ η Σκωτία προετοιμάζεται για το δημοψήφισμα αυτού του μήνα για την ανεξαρτησία της, το Ηνωμένο Βασίλειο –αλλά και ολόκληρη η Ευρώπη– πρέπει να προετοιμαστεί για τις επιπτώσεις μίας θετικής ψηφοφορίας (υπέρ δηλαδή της ανεξαρτησίας).
Η ανεξαρτησία της Σκωτίας θα έφερνε την επανάσταση στα βρετανικά και στα ευρωπαϊκά συνταγματικά πλαίσια, και θα έδινε μία τεράστια ώθηση στα υπόλοιπα αυτονομιστικά κινήματα της ηπείρου, από την Καταλονία μέχρι τη Βόρεια Ιταλία. Ο οικονομικός αντίκτυπος της ανεξαρτησίας, ωστόσο, είναι πολύ λιγότερο ξεκάθαρος.
Οι υπέρμαχοι της ανεξαρτησίας επιμένουν εδώ και καιρό ότι υποκινούνται κυρίως από την ιδιαιτερότητα της σκωτσέζικης ταυτότητας. Ωστόσο, η μακρά ιστορία και οι παραδόσεις της Σκωτίας, ενώ φυσικά παραμένουν σκωτσέζικα χαρακτηριστικά, έχουν διαμορφωθεί μέσα από αιώνες αλληλεπίδρασης με την Αγγλία και άλλες περιοχές των Βρετανικών Νήσων.
Το πιο άμεσο ζήτημα για τους Σκωτσέζους είναι χρηματικό. Το ερώτημα του αν μία ανεξάρτητη Σκωτία θα μπορούσε ή θα έπρεπε να συνεχίσει να χρησιμοποιεί την βρετανική λίρα, έχει κυριαρχήσει στις συζητήσεις των τελευταίων μηνών κατά τη διάρκεια της εκστρατείας για το δημοψήφισμα. Το αποτέλεσμα –για τη Σκωτία, το Ην. Βασίλειο και την Ευρώπη– θα μπορούσε να είναι πολύ διαφορετικό, ανάλογα με το πιο μονοπάτι θα επιλέξει η Σκωτία.
Μέχρι στιγμής, οι Σκωτσέζοι εθνικιστές επιμένουν ότι η ανεξάρτητη Σκωτία θα διατηρούσε τη λίρα. Ωστόσο, δεδομένου του πόσο εύκολο θα ήταν να επιχειρηματολογήσει κανείς υπέρ ενός νέου νομίσματος –για να μην αναφέρουμε το γεγονός ότι ο υπουργός Οικονομικών Τζορτζ Όσμπορν έχει απορρίψει ρητά την προτεινόμενη νομισματική ένωση του πρώτου υπουργού (πρωθυπουργού) Άλεξ Σάλμοντ της Σκωτίας– τέτοιου είδους δηλώσεις είναι σαν «αυτογκόλ».
Το πρόβλημα με το όραμα των Σκωτσέζων εθνικιστών είναι ακριβώς το αντίθετο από το βασικό ελάττωμα της ευρωζώνης. Δεδομένου ότι ένα ενιαίο νόμισμα δε μπορεί να λειτουργήσει χωρίς μία κοινή νομισματική πολιτική, και ότι οι οικονομικές συνθήκες διαφέρουν κατά μήκος της νομισματικής ένωσης, τα μεμονωμένα μέλη θα υπόκεινται κατά καιρούς σε ακατάλληλες πολιτικές.
Για παράδειγμα, κατά τη διάρκεια του οικοδομικού οργασμού της δεκαετίας του 2000, η Ιρλανδία και η Ισπανία θα έπρεπε να είχαν περισσότερο περιοριστικές νομισματικές συνθήκες, υψηλότερα επιτόκια και χαμηλότερες αναλογίες δανείων προς περιουσιακά στοιχεία. Αλλά, η συμμετοχή τους στην ευρωζώνη σήμαινε ότι τόσο οι κρατικοί όσο και οι ιδιώτες δανειστές θα επωφελούνταν από τα πολύ χαμηλά επιτόκια. Αφότου ξέσπασε η οικονομική κρίση, και οι φορείς χάραξης πολιτικής άρχισαν να αναζητούν τρόπους για να υποχρεώσουν τις τράπεζες να αναβιώσουν τον δανεισμό σε αυτές αλλά και σε άλλες «προβληματικές» χώρες, κατέστη σαφές ότι δεν υπήρχαν τα απαραίτητα εργαλεία.
Σήμερα, το Ηνωμένο Βασίλειο αντιμετωπίζει ένα παρόμοιο πρόβλημα. Η έκρηξη των ακινήτων στην περιοχή του Λονδίνου απαιτεί πιο «σφικτές» νομισματικές συνθήκες. Αλλά, τα υψηλότερα επιτόκια θα έφερναν οικονομικό χάος στην υπόλοιπη οικονομία, όπου η ανάκαμψη παραμένει αναιμική.
Επιπλέον, όπως και η Γερμανία, το Λονδίνο διατηρεί ένα τεράστιο πλεόνασμα τρεχουσών συναλλαγών (8% του ΑΕΠ) –ένα δυνητικά σοβαρό πρόβλημα, δεδομένων των αποπληθωριστικών επιπτώσεων που είχε το πλεόνασμα της Γερμανίας για την υπόλοιπη ευρωζώνη. Ήδη, το υπόλοιπο Ην. Βασίλειο τρέχει ένα εξωτερικό έλλειμμα, το οποίο είναι υψηλότερο από εκείνο οποιασδήποτε βιομηχανικής χώρας.
Η συμπεριφορά ενός νομίσματος μπορεί να καθοριστεί από έναν ισχυρό και εξέχοντα τομέα της οικονομίας. Στην περίπτωση της λίρας, αυτός είναι ο χρηματοπιστωτικός τομέας. Ορισμένοι θεώρησαν την ταχεία πτώση της λίρας το 2007 και το 2008 –μία αποτίμηση 30% υπό όρους εμπορικά σταθμισμένους– ως ένα εξαιρετικά αναγκαίο οικονομικό κίνητρο, δεδομένης της ώθησης που συνεπαγόταν για την ανταγωνιστικότητα των εξαγωγών. Η ανεξάρτητη νομισματική πολιτική του Ην. Βασιλείου, του παρείχε αρκετή ευελιξία, κάτι που έλειπε σε μεγάλο βαθμό από τις οικονομίες της ευρωζώνης.
Αλλά, η αναζωογόνηση της εμπιστοσύνης στον χρηματοπιστωτικό τομέα έχει προκαλέσει τη σημαντική ανάκαμψη της λίρας (κατά 18% από το τέλος του 2008), υπονομεύοντας την ανταγωνιστικότητα του Ην. Βασιλείου. Αυτό που είναι καλό για το City του Λονδίνου δεν είναι απαραίτητα καλό και για την υπόλοιπη οικονομία.
Είναι επομένως εξαιρετικά ελκυστικό να αποφευχθεί ο οικονομικός διακανονισμός που φυλακίζει τη Σκωτία, κάνοντάς την υποχείριο του Λονδίνου –κάτι που θα αναγνώριζε σίγουρα και ο περίφημος Σκωτσέζος οικονομολόγος Άνταμ Σμιθ. Πράγματι, το σημαντικότερο έργο του, Ο Πλούτος των Εθνών, βασίστηκε στην πεποίθηση ότι τα συμφέροντα της κοινότητας εμπόρων του Λονδίνου διαστρέβλωναν τη βρετανική εμπορική πολιτική.
Ωστόσο, η εναλλακτική λύση από την διατήρηση της λίρας, παρουσιάζει τις δικές της προκλήσεις. Σύμφωνα με τον Σκωτσέζο οικονομολόγο Ρόναλντ Μακντόναλντ, μία ανεξάρτητη Σκωτία θα πρέπει να έχει το δικό της νόμισμα, το οποίο θα πρέπει να συμπεριφέρεται σαν ένα πετρονόμισμα, εξαιτίας της εξάρτησης της οικονομίας από το φυσικό αέριο και το πετρέλαιο της Βόρειας Θάλασσας.
Ωστόσο, η αντικατάσταση ενός κυρίαρχου τομέα από έναν άλλον δεν είναι πιθανότατα και ό,τι καλύτερο για την υπόλοιπη σκωτσέζικη οικονομία, η οποία θα έχανε ανταγωνιστικότητα κάθε φορά που θα αυξάνονταν οι τιμές της ενέργειας πάνω από την ισοτιμία του νομίσματος. Καθώς οι λιγότερο ανταγωνιστικές βιομηχανίες θα οδηγούνταν σε απώλειες και χρεοκοπία, η οικονομική δραστηριότητα θα γινόταν όλο και πιο συγκεντρωτική και εξειδικευμένη.
Η τοποθέτηση της ευθύνης της προσαρμογής στην συναλλαγματική ισοτιμία δεν είναι η λύση. Οι μικρές, ανοικτές οικονομίες της Ελβετίας και της Νορβηγίας –σημαντικά μοντέλα για τη Σκωτία– πάλεψαν με τις απότομες ανατιμήσεις των νομισμάτων κατά τη διάρκεια της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης. Για την Ελβετία, η λύση ήταν να εφαρμόσει ένα «ταβάνι» στη ισοτιμία του ελβετικού φράγκου έναντι του ευρώ.
Αυτό θα έπρεπε να εμπνεύσει τη Σκωτία να επιδιώξει συσχέτιση με μία μεγαλύτερη νομισματική ζώνη και μία περισσότερο διαφοροποιημένη οικονομία. Θα μπορούσε, ίσως, ακόμη και να εξετάσει την υιοθέτηση του ευρώ…