Χωρίς φρένο συνεχίζει την πτώση της η διεθνής τιμή του αργού πετρελαίου, υποχωρώντας χθες κάτω και από τα 75 δολ. το βαρέλι.
Πρόκειται για μια «βουτιά» κατά 35% περίπου, σε σχέση με τα 115 δολ. του περασμένου Ιουνίου, που παραπέμπει τους αναλυτές στη δεκαετία του ’80, όταν η κατάρρευση της τιμής του πετρελαίου έγινε ένας από τους κύριους λόγους διάλυσης της σοβιετικής αυτοκρατορίας. Κάνοντας τις δικές της κινήσεις σε αυτό τον ακήρυκτο πόλεμο, η Ρωσία προχωρά ήδη σε μαζικές αγορές χρυσού.
Η μεγάλη γεωπολιτική αντιπαράθεση της Ρωσίας με τη Δύση, που ξέφυγε από τα συνήθη όρια ανταγωνισμού με την κλιμάκωση της κρίσης στην Ουκρανία, φαίνεται πως έχει μεταφερθεί στη σκακιέρα της αγοράς εμπορευμάτων. Ύστερα από αρκετά χρόνια διατήρησης υψηλών τιμών του «μαύρου χρυσού», η τιμή του πετρελαίου καταρρέει χωρίς αντιστάσεις, καθώς ο ισχυρότερος «παίκτης», η Σαουδική Αραβία, αρνείται ως τώρα να προχωρήσει σε περικοπές εξαγωγών, που θα ανταποκρίνονται στη μειωμένη διεθνή ζήτηση.
Ο Ρώσος πρόεδρος, Βλ. Πούτιν, σχολιάζοντας πρόσφατα τις εξελίξεις, υπογράμμισε με νόημα ότι στη διαμόρφωση των τιμών παίζουν πολύ μεγάλο ρόλο πολιτικοί παράγοντες, αυτή την περίοδο. Από την πλευρά της Σ. Αραβίας δηλώνεται ότι η στάση της υπαγορεύεται αυστηρά από οικονομικές σκοπιμότητες, αλλά είναι διάχυτη η αντίληψη των αναλυτών στις αγορές ότι, με τις ευλογίες της Ουάσιγκτον, οι Σαουδάραβες επιτρέπουν την κατάρρευση της τιμής του πετρελαίου, προκειμένου να αποδυναμωθεί δραστικά η Ρωσία.
Γεγονός είναι ότι ήδη η ρωσική οικονομία υφίσταται από την πτώση της τιμής του πετρελαίου ισχυρότατους κραδασμούς και βαδίζει προς την ύφεση το 2015, σύμφωνα με εκτιμήσεις της Deutsche Bank. Το 45% των εσόδων του ρωσικού προϋπολογισμού προέρχονται από τις εξαγωγές πετρελαίου και φυσικού αερίου, που αποτελούν και την κύρια πηγή σκληρού συναλλάγματος για τη Ρωσία, καθώς η χώρα δεν έχει καταφέρει να αναδιαρθρώσει την παραγωγική της βάση και να διαφοροποιήσει τις εξαγωγές της. Η πτώση της τιμής του πετρελαίου, πέραν των ελλειμμάτων που ήδη δημιουργεί στον κρατικό προϋπολογισμό, έχει οδηγήσει σε ελεύθερη πτώση το ρούβλι, παρά τις συνεχείς παρεμβάσεις της κεντρικής τράπεζας με πώληση δολαρίων από τα συναλλαγματικά της αποθέματα.
Ο πρόεδρος Πούτιν φαίνεται προς το παρόν ότι μπορεί να στηρίξει την πολιτική του στη βάση της λαϊκής αποδοχής, που παραμένει υψηλή για το πρόσωπό του και του επιτρέπει να ελέγχει το εσωτερικό παιχνίδι. Μένει όμως να φανεί αν θα παραμείνει εξίσου ανθεκτική η δημοτικότητά του αν η ρωσική οικονομία περάσει σε ύφεση, πολύ περισσότερο αν αυτή έχει μεγάλη διάρκεια. Η Σαουδική Αραβία, πάντως, έχει πολύ μεγαλύτερη ανθεκτικότητα από τη Ρωσία σε χαμηλές τιμές πετρελαίου, λόγω του συγκριτικά χαμηλότερου κόστους παραγωγής, και φαίνεται αποφασισμένη να μην επιτρέψει σύντομα την ανάκαμψη των τιμών.
Από την πλευρά της, η Μόσχα κάνει κινήσεις για να «οχυρώσει» το ρούβλι: όσο καταρρέει ο «μαύρος χρυσός», τόσο περισσότερο συγκεντρώνει… χρυσό. Σύμφωνα με στοιχεία του Παγκόσμιου Συμβουλίου Χρυσού (World Gold Council), το τρίτο τρίμηνο του έτους η Μόσχα συγκέντρωσε 55 τόνους χρυσού και ήταν με διαφορά πρώτη στις αγορές χρυσού, ενώ την τελευταία δεκαετία έχει τριπλασιάσει τα αποθέματά της, που φθάνουν πλέον στους 1.150 τόνους. Πρόκειται ασφαλώς για σαφείς ενδείξεις ότι η Ρωσία «οχυρώνει» το ρούβλι, προετοιμαζόμενη για μια αντιπαράθεση μεγάλης διάρκειας με τη Δύση.
Πάντως, η Ρωσία δεν έχει την ιστορία με το μέρος της. Η Σοβιετική Ένωση κατάφερε να παραμείνει ισχυρή τη δεκαετία του ’70, παρά τα σοβαρά προβλήματα της οικονομίας της, επειδή η πετρελαϊκή κρίση ανέβασε στα ύψη την τιμή του πετρελαίου. Από το 1985, όμως, η Σαουδική Αραβία αποφάσισε, πάλι σε συνεννόηση με την Ουάσιγκτον, να «γονατίσει» την τιμή του πετρελαίου, κάτι που οδήγησε τη σοβιετική αυτοκρατορία σε οικονομικό αδιέξοδο και επιτάχυνε δραστικά τη διάλυσή της.
Όπως έγραφε πρόσφατα ο Μάικλ Ρήγκαν, γιος του τότε προέδρου των ΗΠΑ, Ρόναλντ Ρήγκαν: «ο πρόεδρος Ομπάμα θα ήταν καλό να μελετήσει πώς ο Ρ. Ρήγκαν νίκησε τη Σοβιετική Ένωση. Το πέτυχε χωρίς να ρίξει μια σφαίρα, όπως ξέρουμε, αλλά είχε ένα υπερόπλο: το πετρέλαιο. Το πετρέλαιο ήταν η μοναδική πηγή πλούτου του Κρεμλίνου και ο πατέρας μου έπεισε τους Σαουδάραβες να πλημμυρίσουν την αγορά με φθηνό πετρέλαιο. Οι μειωμένες τιμές του πετρελαίου οδήγησαν το ρούβλι σε υποτίμηση και την ΕΣΣΔ στη χρεοκοπία, κάτι που οδήγησε στην περεστρόικα του Μιχαήλ Γκορμπατσόφ και στην κατάρρευση της Σοβιετικής Αυτοκρατορίας».
Ο Βλ. Πούτιν έχει πάρει ορισμένα μαθήματα από τα γεγονότα εκείνης της περιόδου, γι’ αυτό και φρόντισε όσα χρόνια ήταν υψηλές οι τιμές του πετρελαίου να συγκεντρώσει συναλλαγματικά αποθέματα εκατοντάδων δισ. δολαρίων και να τεράστια αποθέματα χρυσού, ώστε να «θωρακίσει» το ρούβλι. Όμως, δεν πήρε ένα βασικό μάθημα, όπως τονίζουν αναλυτές: ότι μια οικονομία δεν μπορεί να σταθεί στο διεθνές στερέωμα και να υποστηρίξει σοβαρές γεωπολιτικές φιλοδοξίες, όταν είναι εξαρτημένη σε τέτοιο βαθμό από ένα και μόνο εξαγώγιμο αγαθό…