Το δολάριο των ΗΠΑ κάνει την κίνησή του. Μόνο κατά τους τελευταίους τέσσερις μήνες, έχει αυξηθεί κατά περισσότερο από 7% σε σχέση με πάνω από δέκα παγκόσμια νομίσματα, και ακόμη περισσότερο σε σχέση με το ευρώ και το ιαπωνικό γιέν.
Αυτό το ράλι του δολαρίου, ένα αποτέλεσμα της πραγματικής οικονομικής προόδου και των αποκλινόντων εξελίξεων πολιτικής, θα μπορούσε να συνεισφέρει στην «επανεξισορρόπηση» που αναμένεται εδώ και καιρό στην παγκόσμια οικονομία. Όμως, αυτό το αποτέλεσμα είναι κάθε άλλο παρά εγγυημένο, ιδίως αν ληφθούν υπόψη οι συναφείς κίνδυνοι της χρηματοοικονομικής αστάθειας.
Επί του παρόντος, δύο είναι οι παράγοντες που λειτουργούν υπέρ του δολαρίου, ιδίως σε σχέση με το ευρώ και το γιέν. Πρώτον, οι ΗΠΑ παρουσιάζουν σταθερά καλύτερες αποδόσεις από την Ευρώπη και την Ιαπωνία ως προς την οικονομική ανάπτυξη και τον δυναμισμό –και, το πιθανότερο είναι πως θα συνεχίσουν έτσι– όχι μόνο εξαιτίας της οικονομικής ευελιξίας τους και της επιχειρηματικής τους ενέργειας, αλλά και εξαιτίας της πιο αποφασιστικής πολιτικής δράσης τους από την έναρξη της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης.
Δεύτερον, μετά από μία περίοδο «ευθυγράμμισης», οι νομισματικές πολιτικές αυτών των τριών μεγάλων και συστημικά σημαντικών οικονομιών αρχίζουν να αποκλίνουν, στρέφοντας την παγκόσμια οικονομία από μία τροχιά πολλών ταχυτήτων σε μία τροχιά πολλών κατευθύνσεων. Πράγματι, ενώ η αμερικανική Fed τερμάτισε τις αγορές τίτλων μεγάλης κλίμακας (γνωστές και ως «ποσοτική χαλάρωση» – QE) τον περασμένο μήνα, η Τράπεζα της Ιαπωνίας και η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα ανακοίνωσαν πρόσφατα την επέκταση των προγραμμάτων τους για τη νομισματική τόνωση. Στην πραγματικότητα, ο πρόεδρος της ΕΚΤ, Μάριο Ντράγκι, σηματοδότησε την προθυμία του να επεκτείνει τον ισολογισμό του θεσμικού οργάνου κατά το τεράστιο ποσό του €1 τρισεκατομμυρίου.
Με τα υψηλότερα επιτόκια της αγοράς των ΗΠΑ να προσελκύουν επιπλέον εισροές κεφαλαίων και να ωθούν το δολάριο ακόμη υψηλότερα, η ανατίμηση του νομίσματος μοιάζει να είναι «ό,τι πρέπει» όσον αφορά τη διευκόλυνση της πολυαναμενόμενης παγκόσμιας εξισορρόπησης –αυτής που θα προωθεί την ισχυρότερη ανάπτυξη και θα μετριάζει τον κίνδυνο του αποπληθωρισμού στην Ευρώπη και την Ιαπωνία. Ειδικότερα, η ανατίμηση του δολαρίου βελτιώνει την ανταγωνιστικότητα των τιμών των ευρωπαϊκών και των ιαπωνικών εταιρειών στις ΗΠΑ και στις άλλες αγορές, ενώ παράλληλα μετριάζει μέρος των δομικών, αποπληθωριστικών πιέσεων στις προβληματικές οικονομίες, προκαλώντας αυξήσεις στις τιμές των εισαγωγών.
Ωστόσο, τα οφέλη του ράλι του δολαρίου είναι κάθε άλλο παρά εγγυημένα, τόσο για οικονομικούς, όσο και για χρηματοπιστωτικούς λόγους. Ενώ η οικονομία των ΗΠΑ είναι πιο ελαστική και πιο ανθεκτική από αυτές των ανεπτυγμένων ομόλογών τους, δεν είναι ακόμα αρκετά ισχυρή για να μπορέσει να προσαρμοστεί ομαλά σε μία σημαντική μετατόπιση της εξωτερικής ζήτησης σε άλλες χώρες. Υπάρχει επίσης ο κίνδυνος ότι, δεδομένου του ρόλου της ΕΚΤ και της Τράπεζας της Ιαπωνίας στη διαμόρφωση των επιδόσεων των νομισμάτων τους, μία τέτοια αλλαγή θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως «νομισματικός πόλεμος» στο Κογκρέσο των ΗΠΑ, προκαλώντας αντίποινα σε μορφή πολιτικής.
Επιπλέον, οι μεγάλες, ξαφνικές νομισματικές αλλαγές, έχουν την τάση να μεταφράζονται σε αστάθεια των χρηματοπιστωτικών αγορών. Σίγουρα, ο κίνδυνος ήταν πολύ πιο οξύς όταν ένας μεγάλος αριθμός αναδυόμενων οικονομιών ήταν συνδεδεμένες με το δολάριο των ΗΠΑ, που σήμαινε ότι μία σημαντική αλλαγή στην αξία του δολαρίου θα αποδυνάμωνε το ισοζύγιο πληρωμών των άλλων χωρών και θα υπονόμευε τα διεθνή του αποθεματικά, υπονομεύοντας έτσι και την πιστοληπτική τους ικανότητα. Σήμερα, πολλές από αυτές τις χώρες έχουν υιοθετήσει πιο ευέλικτα καθεστώτα συναλλαγματικών ισοτιμιών, και αρκετές διατηρούν επαρκή αποθεματικά.
Ωστόσο, ένα νέο ζήτημα κινδυνεύει να επιφέρει ομοίως προβληματικά αποτελέσματα: Μέσω της επανειλημμένης καταστολής της μεταβλητότητας των χρηματοπιστωτικών αγορών κατά τη διάρκεια των τελευταίων ετών, οι πολιτικές των κεντρικών τραπεζών έχουν ακούσια ενθαρρύνει την υπερβολική ανάληψη κινδύνων, η οποία έχει οδηγήσει πολλές τιμές χρηματοοικονομικών στοιχείων ενεργητικού σε υψηλότερα επίπεδα από ό,τι συνιστούν τα θεμελιώδη οικονομικά μεγέθη. Στο βαθμό που η συνεχιζόμενη αστάθεια μεταξύ αγορών και νομισμάτων μεταφέρεται και στις άλλες αγορές –και είναι σίγουρο πως αυτό θα γίνει– θα ενταθεί και η επιτακτική ανάγκη για ισχυρότερα οικονομικά θεμελιώδη για την επικύρωση των τιμών των περιουσιακών στοιχείων.
Αυτό δε σημαίνει ότι η νομισματική επανευθυγράμμιση που βρίσκεται επί του παρόντος σε εξέλιξη είναι απαραίτητα μία προβληματική εξέλιξη. Αντιθέτως, έχει τη δυνατότητα να δώσει ώθηση στην παγκόσμια οικονομία, στηρίζοντας την ανάκαμψη ορισμένων από τα πιο αμφιλεγόμενα συστατικά της. Αλλά, ο μόνος τρόπος να επωφεληθούμε από τα πλεονεκτήματα της νέας ευθυγράμμισης, χωρίς να αντιμετωπίσουμε σοβαρές οικονομικές διαταραχές και αστάθεια στις χρηματοπιστωτικές αγορές, είναι να εισάγουμε συμπληρωματικές πολιτικές προσαρμογές που να ενισχύουν την ανάπτυξη, όπως η επιτάχυνση των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων, η εξισορρόπηση της συνολικής ζήτησης και η μείωση ή η εξάλειψη των χρεών.
Εξάλλου, η παγκόσμια ανάπτυξη, στο σημερινό της επίπεδο, είναι ανεπαρκής για την απλή ανακατανομή μεταξύ των χωρών. Το συνολικό παγκόσμιο ΑΕΠ θα πρέπει να αυξηθεί.
Η αναζωπύρωση του αμερικανικού δολαρίου, αν και ελπιδοφόρα, είναι μόνο το πρώτο βήμα. Εξαρτάται από τις κυβερνήσεις να διασφαλίσουν ότι η συνεχιζόμενη νομισματική ευθυγράμμιση υποστηρίζει μία ισορροπημένη, σταθερή και βιώσιμη οικονομική ανάκαμψη. Ειδάλλως, μπορεί να βρεθούμε και πάλι στην δυσάρεστη θέση του να χρειαστεί να μετριάσουμε τη χρηματοοικονομική αστάθεια.