Όταν το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο μείωσε την πρόβλεψή για την παγκόσμια ανάπτυξη το 2014 και 2015, από 3,7% και 3,9%, αντίστοιχα, σε 3,3% και 3,8%, ανέφερε ως λόγο τις ολοένα και πιο απαισιόδοξες προοπτικές της ευρωζώνης και συμπεριέλαβε τη σημαντικά πιο αργή ανάπτυξη στη Γερμανία ως κύρια αιτία.
Άλλωστε, η ευρωζώνη συνεχίζει να καταλαμβάνει το 13% της παγκόσμιας παραγωγής σε τιμές αγοράς – περίπου το ίδιο με την Κίνα.
Οι οικονομικές δυσκολίες της Ευρώπης αντανακλώνται στην πολιτική της κατάσταση, με πολλούς ευρωπαίους ψηφοφόρους να έχουν βυθιστεί σε απελπισία και να κινούνται προς τα ιδεολογικά άκρα. Ωστόσο, μια επερχόμενη αναφορά από δύο αναγνωρισμένους οικονομολόγους – τον Jean Pisani-Ferry, τον γενικό επίτροπο της γαλλικής κυβέρνησης για σχεδιασμό πολιτικής, και τον Henrik Enderlein, βασικό ηγέτη μιας ρεφορμιστικής ομάδας γερμανών οικονομολόγων – θα προτείνει μια διέξοδο.
Το έργο που έχουν να πραγματοποιήσουν οι Pisani-Ferry και Enderlein είναι να δημιουργήσουν μια νέα μεταρρυθμιστική στρατηγική για τις δύο μεγαλύτερες οικονομίες της Ευρώπης, με επίκεντρο τις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις στη Γαλλία και την αύξηση επένδυση στη Γερμανία. Η προσδοκία είναι ότι αυτή η αναφορά, η οποία θα δημοσιευτεί την 1η Δεκεμβρίου, θα παρέχει μια λύση η οποία θα μπορέσει να αναζωογονήσει, επιτέλους, τους αναπτυξιακούς μηχανισμούς της ευρωζώνης.
Η εργασία ανατέθηκε λίγες μέρες μετά την ετήσια συνάντηση του ΔΝΤ τον προηγούμενο μήνα, σε μια συνάντηση των γάλλων υπουργών οικονομικών, Michel Sapin και Emmanuel Macron, με τους γερμανούς ομολόγους τους, Wolfgang Schäuble και Sigmar Gabriel. Παρ’ ότι η συνάντησε δεν οδήγησε σε κάποια συγκεκριμένη πολιτική δράση – όπως το έθεσε η γαλλική Le Monde, «τίποτα δε ζητήθηκε και τίποτα δε λήφθηκε» – θα μπορούσε να σημάνει την αρχή μιας πιο αποτελεσματικής γαλλο-γερμανικής συνεργασίας, με οδηγό την αναφορά Pisani-Ferry/Enderlein.
Δε θα μπορούσε να υπάρξει πιο κατάλληλη στιγμή για μια τέτοια συνεργασία. Λίγες εβδομάδες μετά το ξεκίνημα του σχεδίου, Γαλλία και Ιταλία υπέβαλλαν αναθεωρημένους ετήσιους προϋπολογισμούς στην ευρωπαϊκή κομισιόν, όπου απαιτούσαν περισσότερο δημοσιονομικό χώρο για ελιγμούς. Η κομισιόν έχει πλέον περιθώριο μέχρι το τέλος του μήνα για να αποφασίσει εάν η Γαλλία επεδίωξε τις μεταρρυθμίσεις αρκετά ώστε να αποφύγει τις ποινές για το ότι δεν κράτησε το λόγο της να περικόψει το έλλειμμα σε μικρότερο από το 3% του ΑΕΠ μέχρι τον ερχόμενο χρόνο.
Μια αποτελεσματική μεταρρυθμιστική στρατηγική θα πρέπει να εξισορροπήσει την ανάγκη για περιορισμό του προϋπολογισμού και μακροοικονομική σταθερότητα με πολιτικές που προωθούν την ανάπτυξη. Όσον αφορά το δεύτερο, οι προτάσεις του προέδρου της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας Μάριο Ντράγκι τον Αύγουστο – για ευρύτερη νομισματική χαλάρωση, διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις (κυρίως σε Γαλλία και Ιταλία), και κάποια δημοσιονομική επέκταση σε χώρες όπως η Γερμανία – παρέχουν ένα χρήσιμο πλαίσιο που θα πρέπει να συμπληρωθεί με απτές ενέργειες.
Το διοικητικό συμβούλιο της ΕΚΤ έχει ήδη συμφωνήσει, στη θεωρία, να χρησιμοποιήσουν το πρώτο από αυτά τα πολιτικά εργαλεία. Ωστόσο, από μόνη της η νομισματική επέκταση δε θα είναι αρκετή για να σηκώσει την ευρωζώνη από τη στασιμότητα.
Επιπλέον, πολλές από τις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις που συζητώνται και εφαρμόζονται τώρα, παρ’ ότι μπορούν να ωθήσουν την ανάπτυξη μακροπρόθεσμα, βραχυπρόθεσμα μπορούν να έχουν τα αντίθετα αποτελέσματα. Αυτό είναι ιδιαίτερα αληθές για την αύξηση ευκαμψίας εργασίας-αγοράς, ένα σημαντικό εργαλείο για μακροπρόθεσμη ανάπτυξη που μπορεί να οδηγήσει σε βραχυπρόθεσμη αύξηση της ανεργίας.
Και γι’ αυτό είναι απαραίτητη μια πιο επεκτατική, δημοσιονομική στάση, με τη Γερμανία να δείχνει τον δρόμο στη χρήση αυξημένων δημόσιων επενδύσεων για να «συνωστίσει» τις ιδιωτικές επενδύσεις και να ωθήσει τον ανταγωνισμό. Οι πρόσφατες προβλέψεις για την εξέλιξη της παγκόσμιας οικονομίας του ΔΝΤ περιγράφουν την επιτυχία τέτοιων προσεγγίσεων σε υφεσιακά περιβάλλοντα.
Με δεδομένο ότι η Γερμανία και ακόμη και η Γαλλία μπορούν να δανειστούν με εξαιρετικά χαμηλά επιτόκια, οποιαδήποτε καλοσχεδιασμένο επενδυτικό πρόγραμμα θα δυναμώσει τον ισολογισμό του δημοσίου τομέα. Και με την ευρωζώνη να διαχειρίζεται ένα πλεόνασμα τρεχουσών συναλλαγών ύψους κοντά στα 350 δις δολαρίων – το οποίο η πρόσφατη πτώση του ευρώ θα ενισχύσει περαιτέρω – δεν υπάρχει κίνδυνος για κρίση ισοζυγίου πληρωμών σε όλη την ευρωζώνη.
Το κλειδί βρίσκεται στην αυτοπεποίθηση. Η Γερμανία θα πρέπει να πιστέψει ότι η συμφωνία της να χαλαρώσει τη φορολογική ζώνη της ευρωζώνης δε θα οδηγήσει σε καθυστέρηση των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων, και χώρες όπως η Γαλλία θα πρέπει να ξέρουν πως η υπερβολική αυστηρότητα, βραχυπρόθεσμα, δε θα επιδεινώσει τις συνέπειες των δύσκολων πολιτικά διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων.
Υπό αυτήν την έννοια, η υψηλού επιπέδου πολιτική στήριξη, εκφρασμένη με τρόπο που να προκαλεί την επιδοκιμασία των ευρωπαίων πολιτών, θα είναι καθοριστική. Οι Gabriel και Macron θα πρέπει να οδηγήσουν την επίθεση, ακολουθούμενοι από τους Sapin και Schäuble. Αναγκαστικά, η γερμανίδα καγκελάριος Angela Merkel και ο γάλλος πρωθυπουργός Manuel Valls – και να μην αναφέρουμε τη νέα κομισιόν – θα πρέπει να παρέχουν γνήσια στήριξη στο σχέδιο.
Η ενίσχυση της αυτοπεποίθησης είναι πρόβλημα ολόκληρης της ευρωζώνης, ωστόσο τη γαλλο-γερμανική φιλία βρίσκεται στον πυρήνα του. Και, όπως έχει δείξει το παρελθόν, Γερμανία και Γαλλία μπορούν να έχουν σημαντικό αντίκτυπο όταν συνεργάζονται. Η δύναμη αυτής της σχέσης είναι αυτό που αντιπροσωπεύει η πρωτοβουλία Pisani-Ferry/Enderlein – και αυτό που θα μπορούσε, με αρκετή πολιτική στήριξη – να αναστήσει την Ευρώπη.