Αποφασισμένη να… βάλει χέρι στα μεγάλα κοιτάσματα υδρογονανθράκων της Κύπρου, αλλά και να ελέγξει πλήρως τη ροή πετρελαίου και φυσικού αερίου από τη Μεγαλόνησο στις αγορές, εμφανίζεται η Άγκυρα, προειδοποιώντας ότι θα αφήσει το ωκεανογραφικό σκάφος «Μπαρμπαρός» στην Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη της Κύπρου όσο χρειασθεί για να ενδώσει η ελληνοκυπριακή πλευρά στις απαιτήσεις της.
Το μεγάλο παιχνίδι της Τουρκίας με τα κοιτάσματα υδρογονανθράκων της Ανατολικής Μεσογείου φαίνεται ότι μόλις αρχίσει και οι κινήσεις της τουρκικής διπλωματίας είναι προσεκτικά μελετημένες, παρότι βρίσκεται σε δυσμενή θέση, δεδομένου ότι η διεθνής κοινότητα έχει αναγνωρίσει το δικαίωμα της κυβέρνησης της Κύπρου να προχωρήσει στην εκμετάλλευση των κοιτασμάτων, που βρίσκονται εντός της ΑΟΖ.
Η στρατηγική της Άγκυρας προβλέπει συνεχή, έμπρακτη αμφισβήτηση των δικαιωμάτων της Κύπρου, μέσω των ερευνών που διεξάγει το «Μπαρμπαρός» σε οικόπεδα της κυπριακής ΑΟΖ, όπου ήδη έχει ανακοινωθεί από την τουρκική πλευρά ότι το σκάφος εντόπισε σημαντικά κοιτάσματα.
Ο Κύπριος πρόεδρος Αναστασιάδης έχει διακόψει τις διαπραγματεύσεις για το Κυπριακό, αντιδρώντας σε αυτές τις αμφισβητήσεις και δηλώνοντας ότι δεν θα επανέλθει στη διαπραγμάτευση, μέχρι να αποσυρθεί το τουρκικό σκάφος από την ΑΟΖ της Κύπρου.
Η τουρκική πλευρά επιχειρεί να ξεπεράσει αυτή την αντίδραση της Κύπρου, με μια «συμβιβαστική» πρόταση, που ήδη τέθηκε πρόσφατα στον Αμερικανό αντιπρόεδρο Τζο Μπάιντεν, όταν επισκέφθηκε την Τουρκία και είχε πολύωρες συνομιλίες με τον πρόεδρο Ερντογάν και τον πρωθυπουργό Νταβούτογλου: τα ενεργειακά κοιτάσματα δεν πρέπει να μετατρέπονται σε πολιτικό όπλο της κυπριακής κυβέρνησης, λέει η Άγκυρα, γι’ αυτό και θα πρέπει να βρεθεί μια φόρμουλα συνεκμετάλλευσης των κοιτασμάτων από τις δύο κοινότητες του νησιού, η οποία θα λειτουργήσει μέχρι να λυθεί το Κυπριακό.
Οι Τούρκοι προτείνουν την ίδρυση μιας κοινής επιτροπής με συμμετοχή των Τουρκοκυπρίων, η οποία θα έχει υπό την ευθύνη της την εκμετάλλευση των κοιτασμάτων και θα μοιράζει αναλογικά τα έσοδα στις δύο κοινότητες. Αντίστοιχες προτάσεις συνεκμετάλλευσης κοιτασμάτων έχουν γίνει στο παρελθόν από την Άγκυρα και στην ελληνική κυβέρνηση, για το Αιγαίο.
Στην Αθήνα και τη Λευκωσία έχουν προκαλέσει ανησυχίες οι δηλώσεις που έκανε ο Τούρκος πρωθυπουργός, Αχμέτ Νταβούτογλου (στην «Καθημερινή»), αμέσως μετά την ολοκλήρωση των επαφών του στην Αθήνα, στο πλαίσιο της συνεδρίασης του 3ου Ανώτατου Συμβούλιο Συνεργασίας Ελλάδας – Τουρκίας.
Ο κ. Νταβούτογλου προειδοποιεί ότι το «Μπαρμπαρός» θα παραμείνει στην ΑΟΖ της Κύπρου, αν δεν συμφωνηθεί η συμμετοχή των Τουρκοκυπρίων στην εκμετάλλευση των κοιτασμάτων. Ο Τούρκος πρωθυπουργός αποκαλύπτει ότι συζητείται με την ελληνική πλευρά μια φόρμουλα που θα επιτρέψει την απόσυρση του «Μπαρμπαρός» από την ΑΟΖ της Κύπρου, αλλά ταυτόχρονα θα σχηματοποιεί ένα πλαίσιο που θα διασφαλίζει συγκεκριμένο ρόλο στην τουρκοκυπριακή κοινότητα και πριν τη λύση του Κυπριακού.
«Δεν είναι θέμα “Μπαρμπαρός”», λέει χαρακτηριστικά ο Τούρκος πρωθυπουργός, «είναι θέμα ενέργειας. Δεν στείλαμε ξαφνικά ένα πλοίο στην περιοχή. Υπάρχει ένα σκεπτικό στο πλαίσιο του οποίου το κάναμε. Πάντα λέγαμε ότι η ενέργεια είναι κίνητρο για την ειρήνη, για τη λύση, και ότι οι πηγές ενέργειας ανήκουν σε όλους τους Κύπριους».
«Αυτό που προτείνουμε και το συζητήσαμε θετικά είναι ότι ίσως αποσύρουμε το “Μπαρμπαρός”», λέει ο Τούρκος πρωθυπουργός, «αλλά πρέπει ταυτόχρονα να συμφωνηθεί ένα νέο πλαίσιο για το πως θα αξιοποιηθούν αυτές οι πηγές ενέργειες. Όχι μονομερώς, αλλά με τη συγκατάθεση και των δυο πλευρών. Δεν θέλουμε τη δημιουργία κρίσης. Θέλουμε λύση για ένα πολύ σημαντικό στοιχείο. Και, όταν αρχίσει η εξόρυξη, αυτές οι πηγές μπορούν να μεταφερθούν μόνο μέσω Τουρκίας, λόγω γεωγραφίας και τοπογραφίας. Αν δεν σταματήσει η μονομερής προσέγγιση, το “Μπαρμπαρός” θα μείνει».
Στόχος της Άγκυρας φαίνεται πως είναι να διατηρηθεί η ένταση στην Αν. Μεσόγειο και να παραμείνουν «παγωμένες» οι διαπραγματεύσεις για το Κυπριακό, ώστε να προκληθεί αμερικανική παρέμβαση για την υπέρβαση του αδιεξόδου. Όταν αυτό συμβεί, η Τουρκία επιδιώκει να λυθεί το πρόβλημα με βάση τη δική της πρόταση γι’ αυτό το ιδιότυπο, «προσωρινό» καθεστώς συνεκμετάλλευσης των κοιτασμάτων της Κύπρου.
Οι κινήσεις της Άγκυρας προκαλούν προβληματισμό σε Αθήνα και Λευκωσία, που επιμένουν ότι θα πρέπει να σταματήσουν οι αμφισβητήσεις των δικαιωμάτων της Κύπρου, ώστε να συνεχισθεί η διαπραγμάτευση για το Κυπριακό και μετά την επανένωση του νησιού να έχουν όλοι οι κάτοικοι της Κύπρου τα οφέλη από την εκμετάλλευση των υδρογονανθράκων.
Όμως, δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι, αν συνεχισθεί η ένταση και μείνουν «στον πάγο» οι διαπραγματεύσεις για το Κυπριακό, με αποτέλεσμα την παρέμβαση της Ουάσιγκτον για να βρεθεί λύση, αυτές οι ελληνικές θέσεις θα αντέξουν στη διεθνή πίεση για υπέρβαση του αδιεξόδου. Ήδη, σύμφωνα με ορισμένες πληροφορίες, το Στέιτ Ντιπάρτμεντ φέρεται να βλέπει θετικά την τουρκική πρόταση για μεταβατικό καθεστώς συνεκμετάλλευσης, εκτιμώντας ότι έτσι θα χάσει η Λευκωσία ένα ισχυρό διαπραγματευτικό χαρτί και θα διευκολυνθεί η διαπραγμάτευση για το Κυπριακό.
Η Άγκυρα, όπως λένε διπλωματικές πηγές, ακολουθεί και πάλι τη δοκιμασμένη μέθοδο της πρόκλησης μιας κρίσης, ώστε η ίδια να προτείνει τον τρόπο εκτόνωσης της έντασης, με ιδέες που εξυπηρετούν απόλυτα τα συμφέροντά της και, ταυτόχρονα, εναρμονίζονται με τις επιδιώξεις των σημαντικών διεθνών δυνάμεων. Λευκωσία και Αθήνα προς το παρόν περιμένουν να δουν τις επόμενες κινήσεις των Τούρκων, όταν λήξει τυπικά η παρούσα αποστολή του «Μπαρμπαρός». Αν το τουρκικό σκάφος επιστρέψει σύντομα και η ένταση κλιμακωθεί εκ νέου, πιθανό είναι να εκδηλωθεί αμερικανική παρέμβαση, με ισχυρές πιέσεις για διευθέτηση στη βάση των τουρκικών προτάσεων.