Τρίζουν τα θεμέλια του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού συστήματος στον απόηχο του σκανδάλου φορολογικής απάτης με την HSBC Ελβετίας. Ο διεθνείς τραπεζικοί κολοσσοί ουκ ολίγες φορές έχουν κατηγορηθεί για αθέμιτες πρακτικές, χειραγώγηση, κερδοσκοπία και μάλιστα τα τελευταία χρόνια οι αρμόδιες αρχές τους έχουν επιβάλει ισχυρά πρόστιμα.
Όλοι θυμούνται τη «φάλαινα του Λονδίνου», το σκάνδαλο χειραγώγησης συναλλαγματικών ισοτιμιών, το ρόλο των οίκων αξιολόγησης κατά τη κρίση των subprimes και τόσα άλλα, που αποδεικνύουν πως ο κόσμος του finance μόνο αγγελικά πλασμένος δεν είναι. Ακόμα και η μεγαλύτερη τράπεζα της Ευρώπης και της Γερμανίας, Deutsche Bank, έχει εμπλακεί σε μια μακρά λίστα σκανδάλων από την οποία δεν να λείπει τίποτα. Χειραγώγηση επιτοκίων, δημιουργία και πώληση «τοξικών» χρηματοπιστωτικών προϊόντων – παραγώγων, συμβολή στη «φούσκα» της αμερικανικής αγοράς ακινήτων και «σκελετοί» στον ισολογισμό της. Και όσο κι αν επιμένουν οι επικεφαλής της ότι πρόκειται για αμαρτίες του παρελθόντος, το μόνο σίγουρο είναι πως η φήμη της μεγάλης γερμανικής τράπεζας έχει πληγεί ανεπανόρθωτα από όλα τα σκάνδαλα στα οποία εμπλέκεται.
Σε ό,τι αφορά το φορολογικό σκάνδαλο με την HSBC Ελβετίας, τα στοιχεία που ήρθαν στο φως της δημοσιότητας συγκλονίζουν. Σύμφωνα με όσα αποκαλύφθηκαν το τμήμα private banking της HSBC στην Ελβετία βοήθησε πλούσιους πελάτες να αποφύγουν τη φορολόγηση και να αποκρύψουν περιουσιακά στοιχεία εκατομμυρίων δολαρίων, εκταμιεύοντας μεγάλα ποσά σε ρευστό που δεν άφηνε «ίχνη» και συμβουλεύοντας τους πελάτες πώς να παρακάμψουν τις φορολογικές αρχές των χωρών τους. Το λεγόμενο «Swissleaks» (που ακολουθεί το «Luxleaks» για τις φορολογικές πρακτικές του Λουξεμβούργου λίγους μήνες πριν) αποτελεί τη μεγαλύτερη διαρροή μυστικών τραπεζικών εγγράφων στην ιστορία, καθώς αφορά 30.000 λογαριασμούς, ύψους 120 δισ. δολαρίων.
Η HSBC φέρεται ότι:
• Επέτρεπε σε πελάτες της να αποσύρουν μεγάλες ποσότητες ρευστού, συχνά σε ξένα νομίσματα που δεν χρησιμοποιούνταν στην Ελβετία.
• Προωθούσε με επιθετικό μάρκετινγκ προγράμματα που έδιναν σε εύπορους πελάτες της στη Ευρώπη τη δυνατότητα να αποφύγουν τα «δίχτυα» της εφορίας.
• Απέκρυπτε αδήλωτους «μαύρους» λογαριασμούς από τις εγχώριες φορολογικές αρχές σε σύμπραξη με τους πελάτες της.
• Επέτρεπε σε διεθνείς εγκληματίες, διεφθαρμένους επιχειρηματίες, εμπόρους όπλων, δικτάτορες και άλλα άτομα «υψηλού ρίσκου» να ανοίγουν λογαριασμούς και χρησιμοποιούσε ψευδώνυμα όπως «Κάπττεν Κερκ», «Βαφέας» (Painter) και «Kάπτεν Χάντοκ» για να κρύβει την ταυτότητα ορισμένων πελατών της.
Το νέο σκάνδαλο έρχεται σε μια δύσκολη στιγμή για την HSBC, καθώς η τράπεζα προσπαθούσε να «καθαρίσει» το προφίλ της μετά την «καμπάνα» ύψους 2 δισ. δολ. που είχε εισπράξει από τις ΗΠΑ στο τέλος του 2012, στο πλαίσιο συμβιβασμού ώστε να αποφύγει την ποινική δίωξη για βαριές κατηγορίες ξεπλύματος χρήματος. Είχε προηγηθεί πολυετής έρευνα των αμερικανικών αρχών που έδειξε ότι την περίοδο 2003-2010, τεράστια ποσά από το εμπόριο ναρκωτικών των μεξικανικών και κολομβιανών καρτέλ πέρασαν στο χρηματοοικονομικό σύστημα των ΗΠΑ μέσω της αμερικανικής θυγατρικής της HSBC, όπως και «ύποπτα» κεφάλαια από τη Συρία, το Ιράν, τα νησιά Κέιμαν και τη Σαουδική Αραβία.
Η HSBC υποστήριξε ότι o ελβετικός της βραχίονας δεν εντάχθηκε πλήρως στον πολυεθνικό όμιλο μετά την εξαγορά του το 1999, με αποτέλεσμα οι εσωτερικοί έλεγχοι να είναι σημαντικά χαλαρότεροι. Σημείωσε επίσης ότι ο τραπεζικός κλάδος στην Ελβετία χαρακτηριζόταν στο παρελθόν από μεγαλύτερη μυστικότητα και αδιαφάνεια από ό,τι σήμερα. Ως αποτέλεσμα, η τράπεζα πιθανολογεί ότι κατά την περίοδο που αφορούν τα στοιχεία ίσως όντως να είχε πελάτες που δεν ήταν συνεπείς με τις φορολογικές τους υποχρεώσεις. «Αναλαμβάνουμε την ευθύνη και είμαστε έτοιμοι να λογοδοτήσουμε για τα λάθη του παρελθόντος», καταλήγει, υπογραμμίζοντας ότι ο τρόπος λειτουργίας της έχει αλλάξει ριζικά έκτοτε και η πελατειακή της βάση στην Ελβετία έχει μειωθεί κατά 70%. Οι νέες αποκαλύψεις προκάλεσαν έντονη πολιτική αντιπαράθεση στη Βρετανία (ενόψει και των βουλευτικών εκλογών του Μαΐου), με τους Εργατικούς να εξαπολύουν βέλη κατά της κυβέρνησης Κάμερον, καθώς ο Στίβεν Γκριν, επικεφαλής της HSBC κατά την «επίμαχη» περίοδο χρημάτισε πρόσφατα υπουργός Εμπορίου των Συντηρητικών και είναι τώρα μέλος της Βουλής των Λόρδων.
Από την πλευρά του ο γαλλοϊταλός πρώην εργαζόμενος της HSBC αρμόδιος για θέματα πληροφορικής Ερβέ Φαλσιανί δήλωσε στη γαλλική εφημερίδα “Le Parisien” πως οι δημοσιογράφοι που αποκάλυψαν το σκάνδαλο φορολογικής απάτης της HSBC Ελβετίας δεν είχαν πρόσβαση παρά μόνο “στην κορυφή του παγόβουνου” . Ο Φαλσιανί, σε βάρος του οποίου η Ελβετία έχει εκδώσει διεθνές ένταλμα σύλληψης για παραβίαση του τραπεζικού απορρήτου της, υπογραμμίζει πως οι δημοσιογράφοι δεν είχαν πρόσβαση παρά σε “ένα μέρος” των πληροφοριών τις οποίες εκείνος διαβίβασε στο γαλλικό κράτος. “Η φορολογική διοίκηση έχει πολλές περισσότερες ακόμη”, προσθέτει.
Ερωτηθείς σχετικά με τους 106.000 ιδιώτες πελάτες που η εφημερίδα “Λε Μοντ” λέει πως εντόπισε, ο Φαλσιανί υποστηρίζει: “Δεν είναι παρά η κορυφή του παγόβουνου… Υπάρχουν ακόμη περισσότερα απ’ αυτά που έχουν οι δημοσιογράφοι. Πολλές εκατομμύρια συναλλαγές μεταξύ τραπεζών καταγράφονται επίσης στα έγγραφα που διαβίβασα. Οι αριθμοί αυτοί μπορούν να δώσουν μια ιδέα για το τι μπορεί να είναι το κάτω μέρος του παγόβουνου”.
Σύμφωνα με τον Φαλσιανί, “είναι αδύνατον (αυτό το σύστημα φορολογικής απάτης) να μην αφορά τις μεγάλες γαλλικές τράπεζες… Μιλάμε για μια βιομηχανία”.
Ερωτηθείς σχετικά με την αποτελεσματικότητα των νοιμοθεσιών κατά της φοροδιαφυγής που εφαρμόσθηκαν στη Γαλλία μετά την υπόθεση Καϊζάκ και στις ΗΠΑ, προειδοποίησε πως “οι κανονιστικές ρυθμίσεις αφορούν κυρίως τους ιδιώτες πελάτες που δηλώνουν έναν λογαριασμό στο όνομά τους. Αυτοί είναι οι μικροί, στο βάθος του καλαθιού. Το πάνω μέρος του καλαθιού χρησιμοποιεί εταιρείες, που μερικές φορές δημιουργούνται με δόλιο τρόπο”.
Ο Φαλσιανί δηλώνει πως τάσσεται υπέρ μιας “οικονομικής προστασίας των κατόχων πληροφοριών δημοσίου συμφέροντος” ώστε να “προχωρήσει η δημοκρατία”.
Σύμφωνα με τον Φαλσιανί, η φοροδιαφυγή είναι “ένα ουσιώδες θέμα, το οποίο ακόμη σήμερα δεν έχει επαρκώς προβληθεί”. “Κατ’ αναλογία, μιλάμε πολύ για τρομοκρατία”, προσθέτει. “Όμως αυτοί που κάνουν τους ανθρώπους να πεινάνε, οι αληθινοί τρομοκράτες, αυτοί που πλήττουν εκατοντάδες εκατομμύρια ανθρώπους, είναι ο κόσμος των οικονομικών”.
Αποκαλυπτικές είναι οι λεπτομερείς σημειώσεις που αποκαλύπτουν τις ιδιωτικές συναλλαγές, μεταξύ της HSBC και των πελατών της. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση του βρετανού Εμάνουελ Σάλοπ. Είχε καταδικαστεί για την πώληση «ματωμένων» διαμαντιών (σσ τους παράνομους πολύτιμους λίθους που χρησιμοποιούνται για τη χρηματοδότηση των συγκρούσεων στην Αφρική). Τα έγγραφα δείχνουν ότι το 2005 η HSBC γνώριζε ότι ο πελάτης ήταν υπό έρευνα, αλλά τον βοήθησε να κρύψει τα περιουσιακά του στοιχεία. «Του έχουμε ανοίξει έναν λογαριασμό εταιρείας με έδρα στο Ντουμπάι …», γράφει μία καταχώρηση. «Ο πελάτης είναι πολύ προσεκτικός σήμερα, επειδή πιέζεται από τις βελγικές φορολογικές αρχές, που ερευνούν τις δραστηριότητές του με την υποψία της φορολογικής απάτης…».
Στις σημειώσεις φαίνεται ότι η τράπεζα προσέφερε στους πελάτες μια ποικιλία από χρηματοπιστωτικά προϊόντα, με σκοπό την απόκρυψη της περιουσίας τους από την εφορία: εταιρείες-βιτρίνες, καταπιστεύματα, και διάφορους τρόπους για την απόκρυψη της κυριότητας των λογαριασμών.