Ο κόσμος είναι πλημμυρισμένος με περισσότερο χρέος απ’ ότι ήταν πριν ξεσπάσει η παγκόσμια οικονομική κρίση το 2007, με το χρέος της Κίνας σε σχέση με το οικονομικό της μέγεθος να ξεπερνά τώρα αυτό των ΗΠΑ.
Το παγκόσμιο χρέος έχει αυξηθεί κατά 57 τρις δολάρια από το 2007, φτάνοντας σχεδόν τα 200 τρις δολάρια – ξεπερνώντας κατά πολύ την οικονομική ανάπτυξη, υπολογίζει η συμβουλευτική McKinsey & Co. Ως ποσοστό του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος, το χρέος έχει μεγαλώσει από το 270% στο 286%,
Η έρευνα της McKinsey για το χρέος σε 47 χώρες αναδεικνύει πως οι ελπίδες πως οι ταραχές των προηγούμενων οχτώ ετών θα ωθούσαν μια γενικευμένη «απομόχλευση» προς πιο ασφαλή επίπεδα χρέους ήταν άστοχες. Η αναφορά καλεί για «νέες προσεγγίσεις» για να αποφευχθούν αυξήσεις του χρέους στο μέλλον.
«Το συνολικό χρέος σε σχέση με το εγχώριο ακαθάριστο προϊόν είναι τώρα υψηλότερο απ’ ότι ήταν πριν την κρίση στις περισσότερες χώρες» αναφέρει η McKinsey. «Τα υψηλότερα επίπεδα χρέους θέτουν ερωτήματα για την οικονομική σταθερότητα».
Συνολικά, σχεδόν το μισό της αύξησης του παγκόσμιου χρέους από το 2007 αφορά αναπτυσσόμενες χώρες, όμως το ένα τρίτο ήταν το αποτέλεσμα υψηλότερων επιπέδων κρατικών χρεών σε ανεπτυγμένες χώρες. Και τα νοικοκυριά έχουν αυξημένα επίπεδα χρεών στις περισσότερες οικονομίες – με τις πιο αξιοσημείωτες εξαιρέσεις να αφορούν χώρες που χτυπήθηκαν από την κρίση, όπως η Ιρλανδία και οι ΗΠΑ.
«Υπάρχουν ελάχιστα δείγματα πως η παρούσα πορεία της αυξανόμενος μόχλευσης θα αλλάξει» λέει η αναφορά. «Αυτό θέτει υπό αμφισβήτηση βασικές υποθέσεις για το χρέος και την απομόχλευση και την καταλληλότητα των εργαλείων που είναι διαθέσιμα για τη διαχείριση του χρέους και την αποφυγή μελλοντικών κρίσεων».
Οι χώρες που προειδοποιεί η McKinsey για πιθανά προβλήματα λόγω αυξημένου χρέους νοικοκυριών συμπεριλαμβάνουν την Ολλανδία, τη Νότιο Κορέα, τον Καναδά, τη Σουηδία, την Αυστραλία, την Μαλαισία και την Ταϋλάνδη. «Είναι σαν μπαλόνι. Εάν σφίξεις το χρέος σε ένα μέρος, θα σκάσει κάπου αλλού στο σύστημα», λέει ο Richard Dobbs, ένας από τους συντάκτες της αναφοράς.
Ένα θετικό σημείο, σύμφωνα με τη McKinsey είναι η απομόχλευση τω τραπεζών. Το χρέος του χρηματοπιστωτικού τομέα σε σχέση με το ΑΕΠ έχει μειωθεί στις ΗΠΑ και κάποιες άλλες χώρες που έχουν χτυπηθεί από την κρίση, ενώ έχει σταθεροποιηθεί σε άλλες ανεπτυγμένες οικονομίες.
Το συνολικό χρέος της Κίνας, συμπεριλαμβανομένου αυτού του χρηματοπιστωτικού τομέα, έχει σχεδόν τετραπλασιαστεί από το 2007, φτάνοντας στο 282% του ΑΕΠ. Αυτό ξεπερνάει το χρέος των ΗΠΑ – παρ’ ότι η Κίνα βρίσκεται χαμηλότερα αν αποκλειστεί το χρέος του χρηματοπιστωτικού τομέα για να μη μετρηθεί διπλά. Η McKinsey προειδοποιεί για κίνδυνο στον τομέα των ακινήτων της Κίνας, της χρηματοδότησης της τοπικής κυβέρνησης και της ραγδαίας ανάπτυξης ενός σκιώδους τραπεζικού συστήματος.
Το συνολικό χρέος της χώρας «φαίνεται διαχειρίσιμο» σύμφωνα με τη McKinsey, αλλά θα περιορίσει τη δυνατότητά της να αντισταθμίσει την πιο αργή ανάπτυξη στις προηγμένες οικονομίες.
«Πριν από την κρίση, υπήρχε μία περιοχή όπου το χρέος ήταν πολύ χαμηλό και σταθερό, και αυτή ήταν η Κίνα» λέει ο Luigi Buttiglione, επικεφαλής της διεθνούς στρατηγικής της Brevan Howard και συντάκτης μιας αναφοράς του Σεπτεμβρίου για το παγκόσμιο χρέος. «Όταν υπήρχε κρίση στη δύση, η Κίνα μπορούσε να σηκωθεί. Τώρα δε συμβαίνει αυτό».
Η αναφορά πιθανώς θα ξεκινήσει διαμάχες ανάμεσα στους οικονομολόγους για το ποιο είναι ένα αποδεκτό επίπεδο χρέους σε μια οικονομία. Η McKinsey θεωρεί πως η εξάπλωση στις αναπτυσσόμενες χώρες καθρεφτίζει την υγιή ανάπτυξη στις χρηματοπιστωτικές αγορές, αλλά στις προηγμένες οικονομίες το υψηλό χρέος θα μπορούσε να εμποδίσει την ανάπτυξη και να δημιουργήσει νέες οικονομικές πληγές.
Τα υψηλά επίπεδα χρέους θα μπορούσαν επίσης να δυσκολέψουν τις κεντρικές τράπεζες στην «κανονικοποίηση» της νομισματικής πολιτικής χωρίς να δημιουργήσουν πρόβλημα στην πραγματική οικονομία – η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ σχεδιάζει να αυξήσει τα επιτόκια για πρώτη φορά φέτος από το 2006. «Τα υψηλά επίπεδα χρέους είναι μία ένδειξη προς τα έξω των δομικών προβλημάτων» είπε Charles Dumas, διευθυντικό στέλεχος της Lombard Street Research.
Η αναφορά ήλθε ενώ η Ελλάδα αυτήν την εβδομάδα πιέζει για μια ριζική αλλαγή σκέψης από τους πιστωτές της για την αντιμετώπιση του χρέους της και των οικονομικών της προβλημάτων. Ανάμεσα στις «νέες προσεγγίσεις», η McKinsey προτείνει καινοτομίες στις υποθήκες και σε άλλα συμβόλαια χρέους, ώστε να μοιραστούν καλύτερα οι κίνδυνοι ανάμεσα στους δανειστές και τους οφειλέτες. Άλλα βήματα που αναφέρει για την αποφυγή μελλοντικών κρίσεων συμπεριλαμβάνουν αναπρογραμματισμούς του χρέους και ακόμη και διαγραφές χρεών που έχουν αγοραστεί από κεντρικές τράπεζες στα πλαίσια προγραμμάτων ποσοτικής χαλάρωσης.
Εάν τα χρέη που κρατούνται από κρατικούς φορείς και την κεντρική τράπεζα αποκλείονταν, το δημόσιο χρέος της Ιαπωνίας σε σχέση με το ΑΕΠ θα έπεφτε από το 234% στο 94%. Όμως μια τέτοια γρήγορη «απομόχλευση» θα μπορούσε να προκαλέσει από μόνη της οικονομική αναταραχή, παραδέχεται η McKinsey.
Τα συμπεράσματα της McKinsey αποτυπώνουν τις προειδοποιήσεις της Τράπεζας Διεθνών Διακανονισμών στη Βασιλεία. Οι έρευνες της ΤΔΔ έχουν δείξει πως «όταν ο δείκτης δανείων ιδιωτικού τομέα προς ΑΕΠ είναι σημαντικά υψηλότερος από την μακροπρόθεσμη τάση του, τα τραπεζικά στελέχη πιθανώς να ακολουθήσουν μέσα στα επόμενα τρία χρόνια», είπε ο Jaime Caruana, γενικός διευθυντής της ΤΔΔ, σε μια ομιλία στο τέλος της περασμένης χρονιάς.