Σε τεντωμένο σχοινί πάνω από γκρεμό βαδίζει πλέον η ελληνική κυβέρνηση καθώς όχι μόνο στενεύουν τα οικονομικά περιθώρια αλλά φαίνεται πως τελειώνει και η υπομονή των ξένων στο παιχνίδι της δημιουργικής ασάφειας που συνεχίζει ο κ. Τσιπρας.
Οι υπόνοιες πως η σύγκρουση Ελλάδας-τρόικας δε θα τελειώσει καλά για καμία πλευρά γίνονται όλο και πιο έντονες. Σύμφωνα με το Spiegel, ο υπουργός Εσωτερικών της Ελλάδας Νίκος Βούτσης είπε: «Εάν δεν λάβουμε λεφτά μέχρι τις 9 Απριλίου, πρώτα θα υπολογίσουμε τους μισθούς και τις συντάξεις στην Ελλάδα και μετά θα ζητήσουμε από τους εταίρους μας στο εξωτερικό συναίνεση και κατανόηση ότι δε θα πληρώσουμε εγκαίρως τα 450 εκατομμύρια ευρώ στο ΔΝΤ».
Και συμπληρώνει: « Από τον Ιούνιο ή τον Ιούλιο, Ρωσία και Κίνα είναι «συμπληρωματικές σε μία συμφωνία με τους ευρωπαίους εταίρους» που είναι το σταθερό μέρος του νέου ελληνικού «PlanA» όπως το αποκαλεί ο Βούτσης. «Θέλουμε τη Ρωσία να μας βοηθήσει να ξαναχτύσουμε την ελληνική οικονομία. Τόσο με εμπορικές συμφωνίες όσο και αγορών κρατικών ομολόγων από πρωτεύουσες αγορές.
Ακόμη και αν η Ελλάδα καταφέρει να κάνει την πληρωμή της 9ης Απριλίου, θα πρέπει να αναβάλει 1,4 δισεκατομμύρια ευρώ έντοκων γραμματίων στις 14 Απριλίου και άλλο 1 δισεκατομμύριο στις 17 Απριλίου – μία πολύ πιο δύσκολη πρόταση δεδομένης της πρόσφατης απόφασης της ΕΚΤ να περιορίσει νομικά το ποσό των έντοκων γραμματίων που μπορούν να έχουν οι ελληνικές τράπεζες. Αυτό σημαίνει πως δε θα μπορέσουν να αυξήσουν το μερίδιο χρέους που πρέπει να καλυφθεί για τους ξένους κατόχους που μάλλον δε θα θελήσουν την αναβολή.
Ενώ είναι γνωστό πως δεν υπάρχει χώρα που δεν έχει ξεχρεώσει το ΔΝΤ στην 70ετή ιστορία του, είναι λιγότερο γνωστό πως έχουν υπάρξει κάποιες καθυστερημένες πληρωμές. Επιπλέον, όπως δείχνει το διάγραμμα από κάτω, υπάρχουν ακόμη αρκετές καθυστερήσεις.
Λεχθέντων αυτών, το μεγαλύτερο μέρος των καθυστερήσεων αυτών ανήκει σε χώρες όπως το Σουδάν, η Ζιμπάμπουε και η Σομαλία – όχι η Ελλάδα. Επιπλέον, το συνολικό ποσό είναι πολύ μικρότερο από αυτό που θα συγκεντρωνόταν αν η Ελλάδα σταματούσε να πληρώνει τακτικά το ΔΝΤ – το σύνολο των δόσεών της για φέτος αγγίζουν τα 9,7 δισεκατομμύρια ευρώ.
Το πρώτο βήμα θα ήταν η αντίδραση του ΔΝΤ. Όπως ξεκαθαρίζεται από τη «Στρατηγική των ληξιπρόθεσμων οικονομικών υποχρεώσεων» του ΔΝΤ, δεν θα υπάρξουν πολλές κινήσεις πριν περάσει ένας μήνας. Πριν απ’ αυτό, το Ταμείο θα συνέχιζε να πιέζει το κράτος να κάνει άμεση πληρωμή. Ύστερα από έναν μήνα, η Διευθύνουσα Σύμβουλος του ΔΝΤ Κριστίν Λαγκάρντ ειδοποιεί το διοικητικό συμβούλιο του ΔΝΤ. Αυτό είναι το σημείο όπου η χώρα θεωρείται επίσημα ότι έχει καθυστερήσει την πληρωμή της, υπό την έννοια πως αυτό είναι το σημείο όπου θα ξεκινήσουν οι άμεσες συνέπειες.
Το πραγματικό πρόβλημα μπορεί να μην είναι η ίδια η αντίδραση του ΔΝΤ – δεδομένης της παρουσίας του ως ανώτερος πιστωτής είναι βέβαιο πως θα πάρει τα χρήματά του κάποια στιγμή – αλλά οι αλυσιδωτές επιπτώσεις της μη έγκαιρης πληρωμής προς το ΔΝΤ.
Το ΔΝΤ σταματά τη συνεργασία με την Ελλάδα – ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα για την Ελλάδα είναι πως ακόμη συνεργάζεται με το Ταμείο και στηρίζεται στην υπογραφή του (ως μέλος των «θεσμών») για να συμπληρώσει την παρούσα αξιολόγηση και να απελευθερωθεί η χρηματοδότηση. Η αντίδραση του ταμείου, συνεπώς, θα είναι σημαντική. Φυσικά, το ταμείο βρίσκεται σε ενός είδους φαύλου κύκλου. Είναι απίθανο να πληρωθεί αν δεν εγκρίνει την αξιολόγηση της Ελλάδας, αλλά πώς μπορεί να την εγκρίνει αν δεν πληρωθεί;
Το χάσμα με τους πιστωτές μεγαλώνει, η υπόληψη υπονομεύεται – Δεδομένου ότι η μη πληρωμή του ΔΝΤ είναι μία ενέργεια που προορίζεται μόνο για χώρες χτυπημένες από πόλεμο ή για εκείνες στο χείλος του διεθνούς συστήματος, και φυσικά σημαντικά υποβαθμισμένες οικονομίες, η Ελλάδα θα μπορούσε να δει την υπόληψή της να υποφέρει σημαντικά. Επιπλέον, είναι πιθανό πως οι πιστωτές της Ελλάδας θα δουν πως η χώρα αποφάσισε να πληρώσει μισθούς και συντάξεις αντί να ανταπεξέλθει στις δεσμεύσεις της προς αυτούς. Είτε αυτή είναι μια δίκαιη αξιολόγηση είτε όχι, αυτό θα μπορούσε να προκαλέσει μεγαλύτερη εχθρότητα ανάμεσα στις δύο πλευρές.
Σε αυτό το σημείο αυτό μπορεί να είναι εξαιρετικά άσχετο, δεδομένου ότι η Ελλάδα είναι αποκλεισμένη από τις αγορές για το άμεσο μέλλον σε κάθε περίπτωση, αλλά η πληρωμή του ΔΝΤ θα ήταν η τελευταία σταγόνα, δίνοντας τέλος στις ελπίδες επιστροφής στις αγορές σύντομα, ακόμη κι αν επιτευχθεί κάποια συμφωνία με τους εταίρους στην ευρωζώνη. Συνήθως, η κίνηση θα αναμενόταν να αυξήσει και το κόστος του βραχυπρόθεσμου χρέους, αλλά δεδομένου ότι αυτό πηγαίνει σχεδόν εξ ολοκλήρου στις ελληνικές τράπεζες που δεν έχουν πολλές επιλογές να μην το αγοράσουν, οι συνέπειες θα μπορούσαν να είναι περιορισμένες.
Πιθανή στάση πληρωμών των δανείων της ευρωζώνης
Στην ελληνική Κύρια Σύμβαση Χρηματοδοτικής Διευκόλυνσης με τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας σημειώνεται πως θα πρέπει να ληφθεί υπόψη η στάση πληρωμών των δανείων από την ευρωζώνη εάν «υπάρχουν εκπρόθεσμες οφειλές από υφιστάμενες αγορές και ο Διευθύνων Σύμβουλος του ΔΝΤ έχει ενημερώσει το διοικητικό συμβούλιο του ΔΝΤ πως αυτές οι αγορές ή αυτές οι πληρωμές των οφειλών έχουν γίνει εκπρόθεσμες».
Ύστερα από έναν μήνα, όταν η Λαγκάρντ ενημερώσει το διοικητικό συμβούλιο του ΔΝΤ για τις εκπρόθεσμες πληρωμές, η Ελλάδα θα μπορεί να θεωρείται χρεοκοπημένη και ως προς τα δάνεια του ΕΤΧΣ. Φαίνεται απίθανο να ορίσει στάση πληρωμής ολόκληρου του δανείου. Λεχθέντος αυτού, η πίεση θα αυξανόταν ανάμεσα στα κράτη-μέλη και τα εθνικά κοινοβούλια για αποφασιστικές ενέργειες. Η ευρωζώνη θα μπορούσε επίσης να το εκμεταλλευτεί αυτό για να αποσπάσει περισσότερες παραχωρήσεις από την ελληνική κυβέρνηση.
Υπό την αναδιάρθρωση του χρέους του 2012, τα νέα ελληνικά ομόλογα που δόθηκαν στους επενδυτές εκδόθηκαν υπό το αγγλικό δίκαιο και συμπεριελάμβαναν ρήτρες σταυροειδούς υπερηµερίας (κάτι που σημαίνει πως αν θεωρείται πως έχουν χρεοκοπήσει σε άλλες υποχρεώσεις, έχουν χρεοκοπήσει και σε αυτά τα ομόλογα) και ρήτρες συγχρηματοδότησης (τα χρήματα για τις αποπληρωμές συγκεντρώνονται μεταξύ των ομολόγων και του ΕΤΧΣ). Ωστόσο, αυτά φαίνονται να ισχύουν μόνο για τα δάνεια του ΕΤΧΣ και όχι του ΔΝΤ. Έτσι, θα χρειαζόταν χρεοκοπία και έναντι του ΕΤΧΣ για να ενεργοποιηθούν αυτά.
Οι ακριβείς όροι των ομολόγων που κρατώνται από την ΕΚΤ είναι λιγότερο ξεκάθαροι καθώς η ανταλλαγή έγινε πολύ πιο μυστικά για να μην πιαστούν τα ομόλογα στην αναδιάρθρωση του 2012. Εκδόθηκαν στην ΕΚΤ νέα ομόλογα κάτω από τους ίδιους όρους και με τις ίδιες ημερομηνίες λήξης. Οι αναφορές λένε πως τα ομόλογα παρέμειναν κάτω από το ελληνικό δίκαιο και δεν είναι ξεκάθαρο αν συμπεριλαμβάνουν ρήτρες σταυροειδούς υπερημερίας και αν αυτές, αν υπάρχουν, θα ήταν εφαρμόσιμες σε ομόλογα αγγλικού δικαίου ή/και στα δάνεια.
Η ΕΚΤ περιορίζει ή παύει τον ELA
Δεν είναι βέβαιο εάν οι ρήτρες χρεοκοπίας σε δάνεια ή ομόλογα θα ενεργοποιούνταν. Ακόμη και αν δεν ενεργοποιηθούν, η ΕΚΤ μπορεί να αναθεωρήσει την παροχή έκτακτης βοήθειας ρευστότητας προς τις ελληνικές τράπεζες και πιθανώς θα αρνούταν να αυξήσει το όριο. Όπως σημειώθηκε νωρίτερα, αυτό είναι πιθανό λόγω της μεγάλης έκθεσης των ελληνικών τραπεζών στο κράτος – το οποίο σίγουρα θα είχε πρόβλημα ρευστότητας. Δεδομένου ότι η πολύ δημόσια κίνηση της μη πληρωμής του ΔΝΤ θα μπορούσε να αυξήσει την αβεβαιότητα και την εκροή καταθέσεων, οι επιπτώσεις του περιορισμού του ELA θα μπορούσαν να επιδεινωθούν και να δημιουργήσουν σοβαρό πρόβλημα χρηματοδότησης στις ελληνικές τράπεζες και έμμεσα την οικονομία και το κράτος.
Γενικώς, οι βραχυπρόθεσμες συνέπειες της μη πληρωμής του ΔΝΤ μπορεί να μην είναι άμεσα καταστροφικές σε οικονομικούς και χρηματοπιστωτικούς όρους, παρ’ ότι φυσικά θα δημιουργούσε ζημιά στην εικόνα της χώρας και θα αύξανε το χάσμα μεταξύ της Ελλάδας και των πιστωτών. Μπορεί να χρειαστεί ένας μήνας πριν ενεργοποιηθούν οι ρήτρες χρεοκοπίας και ακόμη και τότε θα εξαρτάται από τις αποφάσεις υψηλών πολιτικών θεσμών, όπως το ΕΤΧΣ. Αυτές οι αποφάσεις πιθανώς θα γίνονταν με σκοπό την επίτευξη των λιγότερο αμφιλεγόμενων αποτελεσμάτων, αλλά επίσης θα μπορούσαν γρήγορα να βγουν εκτός ελέγχου. Λιγότερο σίγουρη είναι η αντίδραση της ΕΚΤ, που για μία ακόμη φορά θα είναι ο αποφασιστικός παίκτης.