Αποτέλεσμα της οικονομικής κρίσης και της μειωμένης ζήτησης των καταναλωτών είναι η αναδιάρθρωση στον χάρτη του οργανωμένου λιανεμπορίου τροφίμων. Ειδικότερα στα σούπερ μάρκετ παρατηρείται ραγδαία συγκέντρωση στις μεγάλες αλυσίδες με στρατηγικές συνεργασίες, πόλεμο τιμών και εξαγορές μικρών, εστιάζοντας στην επαρχία και στους δημοφιλείς τουριστικούς προορισμούς.
Αν η επεκτατική πολιτική συνεχιστεί προβλέπεται το κλείσιμο άλλων 50 αλυσίδων στην ελληνική αγορά τα επόμενα χρόνια. Η μείωση του διαθέσιμου εισοδήματος, η αύξηση της ανεργίας και της ανασφάλειας στους καταναλωτές, αλλά και η αύξηση των συντελεστών ΦΠΑ σε πολλά είδη πρώτης ανάγκης, μείωσαν την κατανάλωση στα σούπερ μάρκετ τα τελευταία χρόνια, σύμφωνα με τη νέα έρευνα της Infobank Hellastat Α.Ε. (IBHS) που είδε το φως της δημοσιότητας, με αναλυτή τον Α. Νικολαΐδη. Η εγχώρια αγορά των σούπερ μάρκετ είναι απόλυτα συνυφασμένη με την οικονομική ύφεση και η κατανάλωση έχει υποχωρήσει σημαντικά την τελευταία πενταετία, παρά τα μικρά σημάδια ανάκαμψης (άνοδο 0,4% σε ετήσια βάση) που παρατηρήθηκαν το 2014. Μεγάλοι νικητές αποδείχθηκαν οι μεγάλες αλυσίδες έναντι των μικρότερων επιχειρήσεων, που υιοθέτησαν επιθετική στρατηγική εκπτώσεων και προσφορών και εξακολούθησαν να επενδύουν σε επέκταση δικτύων, εκμεταλλευόμενες και την αποχώρηση σημαντικών ανταγωνιστών. Η συγκέντρωση αναμένεται να ενισχυθεί από κινήσεις συγχωνεύσεων και εξαγορών.
Εν αναμονή της συμφωνίας για την απόκτηση των καταστημάτων της αλυσίδας Βερόπουλος από τον Σκλαβενίτη βρίσκεται ο χώρος του λιανεμπορίου, αφού προβλέπεται να επιφέρει αλλαγές στους συσχετισμούς δυνάμεων. Οι δύο πλευρές μετά από πολύμηνες διαπραγματεύσεις φέρονται να βρίσκονται πολύ κοντά στην υπογραφή της τελικής συμφωνίας, με κάποιες πληροφορίες να θέλουν η συμφωνία να αφορά στην απόκτηση από τον Σκλαβενίτη του συνόλου των δραστηριοτήτων του Βερόπουλου στην Ελλάδα, ενώ άλλες κάνουν λόγο για το 60%. Με την ολοκλήρωση της συμφωνίας θα δημιουργηθεί ένας ισχυρός ηγέτης στο εγχώριο οργανωμένο λιανεμπόριο, αφού θα συγκεντρώνει τζίρο κοντά στα 2 δισ. ευρώ και αναμένεται να επηρεαστεί κυρίως ο κλάδος στην περιφέρεια, αφού τα σχεδόν μισά καταστήματα της Βερόπουλος βρίσκονται εκτός του Λεκανοπεδίου της Αττικής. Υπενθυμίζεται ότι ο Σκλαβενίτης το τελευταίο διάστημα, με την εξαγορά της Makro Cash & Carry Hellas από τον γερμανικό όμιλο Metro, απέκτησε ακόμη επτά σημεία πώλησης εκτός Αττικής.
Πέραν όμως του ανοίγματος στην εγχώρια αγορά, με δυναμική παρουσία στην περιφέρεια, η Σκλαβενίτης θα είναι σε θέση να αξιοποιήσει τη σημαντική δραστηριότητα της Βερόπουλος στα Βαλκάνια. Άλλωστε, ο όμιλος, εν μέσω κρίσης, την τελευταία τριετία έχει προβεί σε μια σειρά στρατηγικών κινήσεων που έχουν προκαλέσει σημαντικές ανακατατάξεις στον κλάδο. Έχει πρωταγωνιστήσει τόσο στο λιανικό εμπόριο τροφίμων, με την εξαγορά της Χαλκιαδάκης έναντι 22 εκατ. ευρώ, όσο και στο χονδρεμπόριο, με την απόκτηση του κύκλου εργασιών της Makro. Επίσης, η αλυσίδα έχει διευρύνει το δίκτυό της με την απόκτηση τεσσάρων καταστημάτων της αλυσίδας «Δούκα», πέντε της αλυσίδας «Μπαλάσκα» και εννέα της «Extra Πρώτα», έχοντας ήδη ξεπεράσει τα 110. Η ανακοίνωση της απόκτησης πλειοψηφικής συμμετοχής στη Βερόπουλος θα είναι η πιο εντυπωσιακή κίνηση σε μια σειρά από στρατηγικές αναδιάταξης της αγοράς, αφού παρά τις ενδείξεις ήπιας ανόδου το 2014 στον κλάδο των σούπερ μάρκετ, μόνο από το 2010 και μετά έσβησαν από τον χάρτη του οργανωμένου λιανεμπορίου τροφίμων πάνω από είκοσι επιχειρήσεις. Άλλες, όπως η Ατλάντικ, λόγω πτώχευσης, άλλες λόγω αποχωρήσεων από την ελληνική αγορά, όπως η Aldi, και κάποιες επειδή εξαγοράστηκαν από άλλες.
Εξαιρετικά δυσοίωνες είναι οι προβλέψεις για τις πιο μικρές επιχειρήσεις του κλάδου, σύμφωνα με όσα ακούστηκαν στην ετήσια γενική συνέλευση του Συνδέσμου Ελληνικών Βιομηχανιών Τροφίμων (ΣΕΒΤ). Ειδικότερα, αίσθηση προκάλεσε η δήλωση του επί σειράν ετών προέδρου του Συνδέσμου Εταιρειών Σούπερ Μάρκετ Ελλάδος (ΣΕΣΜΕ), ότι θα απομείνουν το πολύ δέκα αλυσίδες σούπερ μάρκετ, από τις εξήντα και πλέον που δραστηριοποιούνται τώρα στην ελληνική αγορά. Η κύρια τάση που επικρατούσε μέχρι τώρα, και την εφάρμοσαν τόσο η Μαρινόπουλος, όσο και η ΑΒ Βασιλόπουλος, η Σκλαβενίτης, ο Μασούτης και άλλες, ήταν η ενίσχυση της παρουσίας τους στην επαρχία με την εξαγορά τοπικών αλυσίδων και επιδεικνύοντας ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τους τουριστικούς προορισμούς. Ειδικότερα, η Μαρινόπουλος Α.Ε. προχώρησε στη μετατροπή, υπό καθεστώς δικαιόχρησης, του δικτύου των 149 καταστημάτων της αλυσίδας «Αρβανιτίδης Α.Ε.» σε Carrefour Μαρινόπουλος και Carrefour Express, ενισχύοντας την παρουσία της στη βόρεια Ελλάδα, και στην εξαγορά της αλυσίδας Κρόνος στην Αχαΐα. Η ΑΒ Βασιλόπουλος, που έχει πουληθεί στον πολυεθνικό κολοσσό Delhaize group, ενισχύθηκε με αγορά ακόμη πέντε καταστημάτων σε Μενίδι, Ίλιον και Άνω Λιόσια που ενέταξε στο δίκτυό της. Ακόμη, η Lidl Hellas σχεδιάζει επενδύσεις εκατομμυρίων ευρώ με δημιουργία νέων καταστημάτων κυρίως στην Αττική, αλλά και τη λειτουργία νέου κέντρου διανομής στη Θεσσαλονίκη, ενώ η Σκλαβενίτης στην μέχρι τώρα στρατηγική της ήταν να επικεντρώνεται στην Αττική, εφαρμόζοντας συντηρητική πρακτική. Από την άλλη, οι κινήσεις του Μασούτη και του Βερόπουλου δείχνουν να αποσκοπούν στην προσέλκυση στρατηγικού επενδυτή.
Αντιθέτως, μικρότερα δίκτυα, όπως η My market και METRO Cash & Carry, παραμένουν στο παιχνίδι, χωρίς να είναι αμελητέας σημασίας το γεγονός ότι οι μεγαλύτεροι παίκτες –Μαρινόπουλος, ΑΒ Βασιλόπουλος και Σκλαβενίτης– θα υπερβούν τα 6 δισ. ευρώ συνολικό τζίρο από την «πίτα» των 10 δισ. ευρώ και θα καθορίζουν τους όρους. Παράγοντες της αγοράς εκτιμούν ότι οι μεγάλες αλυσίδες θα απαντήσουν με επιθετική ενδεχομένως πολιτική, όπως «πόλεμος» τιμών στα ράφια, για την αντιμετώπιση της μειωμένης, ούτως ή άλλως, ζήτησης.
Την ώρα που οι μικρότερες αλυσίδες προσπαθούν να επιβιώσουν, οι μεγάλοι παίκτες της αγοράς αναδεικνύονται πιο ανθεκτικοί στην ύφεση, αφού αναπτύσσουν το δίκτυό τους αποκτώντας τα καταστήματα των εταιρειών που αποχώρησαν, ή και μέσω οργανικής ανάπτυξης. Η τάση αυτή προέρχεται και από τις οικονομίες κλίμακας που εκμεταλλεύονται, καθώς και από την τοποθέτησή τους στην αγορά προκειμένου να αντιμετωπίσουν την ύφεση. Τα μεγαλύτερα σούπερ μάρκετ, προκειμένου να αντιπαλέψουν τη φθίνουσα ζήτηση, έχουν υιοθετήσει επιθετική στρατηγική εκπτώσεων και προσφορών και βασικός τομέας δράσης τους αποτελεί η ανάπτυξη προϊόντων ιδιωτικής ετικέτας (PL), τα οποία συνήθως παρέχουν μεγαλύτερα περιθώρια κερδοφορίας, με τα περισσότερα να είναι μάλιστα ελληνικής παραγωγής. Η διείσδυσή τους στην ελληνική αγορά αυξάνεται διαρκώς, καθώς σύμφωνα με την πανελλήνια έρευνα καταναλωτών σουπερ μάρκετ του Ινστιτούτου Έρευνας Λιανεμπορίου Καταναλωτικών Αγαθών (ΙΕΛΚΑ), το μερίδιό τους το 2012 διαμορφώθηκε στο 16% σε όρους αξίας (από 8% το 2007), ενώ ο ευρωπαϊκός μέσος όρος να ανέρχεται σε 37%. Αυτό σημαίνει ότι παρά τις δυσμενείς οικονομικές συνθήκες οι μεγαλύτερες επιχειρήσεις το 2012 εξακολούθησαν να επενδύουν σε επέκταση δικτύων,
εκμεταλλευόμενες και την αποχώρηση σημαντικών ανταγωνιστών. Χαρακτηριστικά, οι αλυσίδες με περισσότερα από 20 καταστήματα το 2012 αύξησαν το δίκτυό τους κατά 3%. Αντιθέτως, η επενδυτική δραστηριότητα στα χαμηλότερα τμήματα της αγοράς ήταν αρκετά πιο περιορισμένη. Η συγκέντρωση αναμένεται να ενισχυθεί από κινήσεις συγχωνεύσεων και εξαγορών, σύμφωνα με τη μελέτη της IBHS.