Image default
Πρώτο Θέμα

Ιστορία δύο θεωριών

Ιστορία δύο θεωριών

Η παγκόσμια ανάπτυξη απογοητεύει και πάλι. Πριν ένα χρόνο, το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο περίμενε πως η παγκόσμια παραγωγή θα αυξανόταν κατά 4% το 2015.

Τώρα το Ταμείο προβλέπει 3,3% για το έτος – περίπου το ίδιο με το 2013 και το 2014, και περισσότερο από μια ολόκληρη ποσοστιαία μονάδα κάτω από τον μέσο όρο της περιόδου 2000-2007.

Στην ευρωζώνη, η ανάπτυξη το τελευταίο τρίμηνο ήταν απογοητευτική. Η Ιαπωνία έχει επιστρέψει σε αρνητικό έδαφος. Η Βραζιλία και η Ρωσία βρίσκονται σε ύφεση. Το παγκόσμιο εμπόριο έχει παγώσει. Και η οικονομική επιβράδυνση της Κίνας και η αναστάτωση της αγοράς αυτό το καλοκαίρι έχουν δημιουργήσει ακόμη περισσότερη αβεβαιότητα.

Πράγματι, υπάρχουν και φωτεινά σημεία: η Ινδία, η Ισπανία και το Ηνωμένο Βασίλειο ξεπερνούν τις προσδοκίες. Η ανάκαμψη των Ηνωμένων Πολιτειών είναι σταθερή. Η Αφρική πηγαίνει καλά. Ωστόσο, συνολικά, είναι δύσκολο να αρνηθούμε πως η παγκόσμια οικονομία στερείται ορμής.

Αυτό οφείλεται εν μέρει στο ότι τα δέντρα δεν μπορούν να μεγαλώνουν για πάντα: η οικονομία της Κίνας δεν μπορούσε να συνεχίσει να μεγαλώνει κατά 10% κάθε χρόνο. Και εν μέρει, οφείλεται στο ότι η ανάπτυξη δεν είναι επιθυμητή άνευ όρων: οι πολίτες μπορεί να είναι καλύτερα με λίγη λιγότερη ανάπτυξη και περισσότερο καθαρό αέρα.

Όμως πολλές χώρες είναι ακόμη αρκετά φτωχές ώστε να έχουν μεγάλες προοπτικές ανάπτυξης, και πολλές άλλες, παρ’ ότι πλούσιες, δεν έχουν ακόμη ανακάμψει από την παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση. Συνεπώς, θα πρέπει να υπάρχει κάτι άλλο που εμποδίζει την ανάπτυξη.

Υπάρχουν κατά βάσιν δύο ανταγωνιζόμενες εξηγήσεις. Η πρώτη, η Υπόθεση της Κοσμικής Στασιμότητας, προτάθηκε από τον Larry Summers. Η βασική ιδέα αυτής είναι πως το επιτόκιο ισορροπίας στο οποίο η ζήτηση θα εξισορροπούσε την προσφορά βρίσκεται αυτή τη στιγμή χαμηλότερα από το πραγματικό επιτόκιο.

Αυτό φαίνεται παράδοξο, επειδή τα επιτόκια είναι κοντά στο μηδέν στις περισσότερες ανεπτυγμένες οικονομίες. Όμως αυτό που έχει σημασία είναι το πραγματικό ποσοστό του τόκου, δηλαδή η διαφορά μεταξύ του επιτοκίου της αγοράς και του πληθωρισμού. Η συνολική οικονομική ισορροπία μπορεί να απαιτεί αρνητικό επιτόκιο, όμως με τον πληθωρισμό σε εξαιρετικά χαμηλό επίπεδο – το ΔΝΤ προβλέπει να είναι αρνητικός φέτος και του χρόνου στις ανεπτυγμένες οικονομίες, και μηδενικός στις αναπτυσσόμενες – αυτό δεν είναι εφικτό.

Υπάρχουν αρκετοί λόγοι γιατί το επιτόκιο ισορροπίας θα μπορούσε να έχει φτάσει σε αρνητικά σημεία. Κάποιοι είναι δομικοί: οι αποταμιεύσεις είναι υψηλές παγκοσμίως, ιδιαίτερα στην Ασία, αλλά και στην Ευρώπη, όπου χώρες με γηραιό πληθυσμό, όπως η Γερμανία, αφήνουν χρήματα στην άκρη για τη σύνταξη. Την ίδια στιγμή, η νέα ψηφιακή οικονομία έχει μικρότερη κεφαλαιακή ένταση σε σχέση με την παραδοσιακή οικονομία. Αυτό μπορεί να ενταθεί στο μέλλον με την έλευση της ονομαζόμενης οικονομίας της μοιρασιάς.

Άλλοι παράγοντες είναι παροδικοί. Σε αρκετές χώρες, οι χρηματοδοτημένες μέσω χρέους μεσιτικές φούσκες έχουν αφήσει τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις υπερ-μοχλευμένες, και οι κυβερνήσεις έχουν μειώσει τα ελλείμματα για να αντιμετωπίσουν τα δικό τους χρέος. Ως αποτέλεσμα, είναι πιθανό να υπάρξουν πολύ λίγοι επενδυτές και πολλοί αποταμιευτές.

Η Υπόθεση της Κοσμικής Στασιμότητας είναι ανησυχητική, καθώς δε δίνει πολλούς λόγους να πιστέψουμε πως τα πράγματα θα βελτιωθούν από μόνα τους. Πράγματι, η απομόχλευση χρέους έχει όρια. Παρεμποδίζεται, ωστόσο, από την αργή ανάπτυξη και, χάρη στην υψηλή ανεργία και την αδύναμη παγκόσμια ζήτηση, από τον επίμονα χαμηλό πληθωρισμό. Ακόμη χειρότερα, μακροπρόθεσμα, οι χαμηλές επενδύσεις υπονομεύουν την παραγωγικότητα, ενώ η παρατεταμένη ανεργία καταστρέφει τις δεξιότητες. Και τα δύο μειώνουν τις μελλοντικές προοπτικές ανάπτυξης.

Εν φαύλος κύκλος, καθώς φαίνεται, εν δράσει. Ο τρόπος για να σπάσει, σύμφωνα με τον Summers, είναι η διατήρηση των νομισματικών κινήτρων και η επιθετική ώθηση της ζήτησης μέσω δημοσιονομικής πολιτικής.

Η εναλλακτική εξήγηση για την επιμονή της αδύναμης παγκόσμιας ανάπτυξης έχει διατυπωθεί καλύτερα από την Τράπεζα Διεθνών Διακανονισμών, έναν οργανισμό κεντρικών τραπεζών. Η ΤΔΔ επιμένει πως τα υπερβολικά χαμηλά επιτόκια αποτελούν βασικό αίτιο που η ανάπτυξη είναι απογοητευτική.

Αυτή η εξήγηση μπορεί να φαίνεται ακόμη πιο παράδοξη από την πρώτη, όμως η λογική είναι ξεκάθαρη: οι κυβερνήσεις συχνά προσπαθούν να αποφύγουν το δύσκολο έργο της βελτίωσης της οικονομικής αποτελεσματικότητας μέσω μεταρρυθμίσεων στην προσφορά και βασίζονται σε διορθώσεις στη ζήτηση. Έτσι, όταν βρέθηκαν αντιμέτωπες με επιβράδυνση ανάπτυξης που προκλήθηκαν από δομικούς παράγοντες, πολλές χώρες αντέδρασαν μειώνοντας τα επιτόκια και ενισχύοντας τις πιστώσεις.

Όμως η φτηνή πίστωση προωθεί τις κακές επενδύσεις και το υπερβολικό χρέος, το οποίο οι οφειλέτες συχνά δεν μπορούν να ξεπληρώσουν. Ακόμη πιο βασικά, οι επενδύσεις είναι ένα στοίχημα που δεν μπορεί να αποδώσει εάν η ανάπτυξη είναι δομικά καταπιεσμένη. Η τεχνητή προώθηση ανάπτυξης τελειώνει μόνο με δάκρυα.

Επιπροσθέτως, η ΤΔΔ υποστηρίζει πως η πίστωση μπορεί να επιδεινώσει τα δομικά ελλείμματα. Οι στεγαστικές φούσκες και οι επενδύσεις σε αμφίβολα σχέδια καταλήγουν σε κατασπατάληση πόρων και σε ανορθολογική κατανομή του κεφαλαίου που τελικά βουλιάζει τις προοπτικές ανάπτυξης. Το καλύτερο ίσως παράδειγμα είναι η Ισπανία του 2000, όπου οι φοιτητές άφηναν το πανεπιστήμιο προτού πάρουν το πτυχίο τους για να πάρουν μέρος στη φρενίτιδα της ακίνητης περιουσίας. Μαζεύοντας άχρηστα κτίρια και χάνοντας ανθρώπινο κεφάλαιο, η χώρα έχασε διπλά.

Συνεπώς και εδώ η λογική υποδεικνύει έναν φαύλο κύκλο: η πιο αργή ανάπτυξη οδηγεί σε τεχνητές θεραπείες και περαιτέρω καταστροφή των προοπτικών μακροπρόθεσμης ανάπτυξης.

Η ΤΔΔ υποστηρίζει τη δημοσιονομική συγκράτηση, την αναδιάρθρωση χρέους εάν χρειάζεται, και τη γρήγορη κανονικοποίηση των νομισματικών πολιτικών – επικρίνοντας απροκάλυπτα τη σύνεση της Ομοσπονδιακής Τράπεζας των ΗΠΑ και την επιθετική στάση της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας.

Και οι δύο θεωρίες είναι εσωτερικά συνεπείς. Όμως και οι δύο ανταποκρίνονται σε κάποια μόνο από τα δεδομένα.

Η Υπόθεση της Κοσμικής Στασιμότητας εξηγεί πολύ καλά τα λάθη που έκανε η ευρωζώνη μετά την παγκόσμια ύφεση, όταν τα κράτη προσπάθησαν να απομοχλεύσουν ενώ οι επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά δεν ήταν πρόθυμα να δαπανήσουν, και η ΕΚΤ διατηρούσε τη νομισματική πολιτική σχετικά σφιχτή. Η εξήγηση της ΤΔΔ μοιάζει με περίληψη των δεινοπαθημάτων της Κίνας, όπου η ανάπτυξη έπεσε από το 10% στο 7% ή λιγότερο, όμως οι αρχές ακόμη πιέζουν τις επενδύσεις που φτάνουν σχεδόν στο μισό του ΑΕΠ και προωθούν κάθε είδους σχέδια με χαμηλές αποδόσεις.

Ποια θεωρία ταιριάζει καλύτερα στα γεγονότα παγκοσμίως; Προς το παρόν, είναι περίεργο να πούμε πως οι ανεπτυγμένες χώρες έχουν ωθήσει υπερβολικά τη ζήτηση. Η επίμονα χαμηλή απασχόληση και ο σχεδόν μηδενικός συνολικός πληθωρισμός δεν υποδεικνύουν πως έχουν κάνει λάθος υπερβάλλοντας. Πράγματι, η χρηματοπιστωτική απερισκεψία συνεχίζει να αποτελεί ρίσκο, όμως αυτός είναι ο λόγος που τα ρυθμιστικά μέσα έχουν προστεθεί στα πολιτικά εργαλεία. Συνεπώς, το αίτημα της ΤΔΔ για ευρεία νομισματική κανονικοποίηση είναι πρόωρο (παρ’ ότι αυτό δε σημαίνει πως οι μεταρρυθμίσεις θα πρέπει να περιμένουν).

Στον αναπτυσσόμενο κόσμο, ωστόσο, η αναντιστοιχία μεταξύ των προσδοκιών ανάπτυξης και της πραγματικής προοπτικής, συχνά έχει αποτελέσει σημαντικό ζήτημα, το οποίο τα κίνητρα στη ζήτηση και η συνεχής συγκομιδή χρεών δεν μπορούν να λύσουν. Αντ’ αυτού, οι κυβερνήσεις θα πρέπει να σταματήσουν να βασίζουν τη νομιμοποίησή τους σε παραφουσκωμένες προοπτικές ανάπτυξης.

Σχετικα αρθρα

Πόσο flex… ειναι το Vodafone flex;

admin

Alpha Bank: Διεθνής τραπεζική αναταραχή, νομισματική πολιτική και οικονομική δραστηριότητα

admin

Moody’s & Goldman Sachs “βγάζουν” Nέα Δημοκρατία

admin

Γνωρίστε τη ρωσική Cambridge Analytica, που διευθύνεται από έναν πρώην πράκτορα της KGB

admin

Handelsblatt: Απόβαση του Ιβάν Σαββίδη στα ελληνικά λιμάνια!

admin

Η νέα τραπεζική πραγματικότητα

admin

Η κινεζική τραγωδία του Xi Jinping και ο επικείμενος 3ος παγκόσμιος πόλεμος

admin

Ο “γόρδιος” δεσμός της Deutsche Bank

admin

Χρηματιστήριο: Έλλειψη εμπιστοσύνης = Διακυμάνσεις + Στρες

admin

Τρόμος πάνω από τις ευρωπαϊκές τράπεζες 

admin

Alpha Bank: Διαταραχές στις διεθνείς χρηματοοικονομικές αγορές και ανθεκτικότητα του τραπεζικού συστήματος

admin

FED:Νέα αύξηση των επιτοκίων με το βλέμμα στις τράπεζες 

admin