Υπάρχει μια λέξη για την ανακούφιση που πρέπει να αισθάνθηκαν πολλοί στη Γερμανία καθώς η Άνγκελα Μέρκελ έχασε το βραβείο Νόμπελ για τη στάση της με τους πρόσφυγες: Schadenfreude (χαρά για τον πόνο του άλλου).
Το φαβορί των πρακτορείων στοιχημάτων για το βραβείο Νόμπελ ειρήνης, η Μέρκελ, έχασε από μια ομάδα που έχει αφοσιωθεί στη δημιουργία δημοκρατίας στην Τυνησία. Το βραβείο σώζει τους επικριτές της από την άβολη θέση του να δουν διεθνή αναγνώριση να απονέμεται στην καγκελάριο για μια πολιτική ανοιχτών συνόρων που προκάλεσε θύελλα στο εσωτερικό, αποξενώνοντας πολιτικούς συμμάχους και έναν σκεπτικιστικό πληθυσμό.
Τα ποσοστά της έγκρισης της Μέρκελ, ήδη σε πτώση μετά τη φετινή σύγκρουση με την Ελλάδα, έχουν ήδη καταρρεύσει κατά ένα τρίτο από τον Απρίλιο, φτάνοντας στο χαμηλότερο σημείο των τελευταίων τριών ετών. Με τους κυβερνητικούς εταίρους της να αμφισβητούν ανοιχτά τη στάση της, η Μέρκελ φαίνεται να έχει χάσει το σίγουρο πολιτικό της χέρι και έχει αρχίσει να προσελκύει συγκρίσεις με τον προκάτοχό της, Γκέρχαρντ Σρέντερ. Και εκείνος τα είχε βάλει με το κόμμα του και πίεσε για κοινωνικά διχαστικές κινήσεις, στις οποίες αποδόθηκε η αναστροφή της γερμανικής οικονομίας, μόνο και μόνο για να καταψηφιστεί στη συνέχεια.
«Αυτή είναι με διαφορά η μεγαλύτερη πρόκληση της καγκελαρίας της» είπε ο Jan Techau, διευθυντής της Carnegie Europe στις Βρυξέλλες. Η Μέρκελ «εμφανώς υποτιμά την πίεση που δημιουργεί η προσφυγική κρίση» και ακολουθεί μια πολιτική «που εξοργίζει μεγάλο μέρος του κόμματός της» είπε. «Διακινδυνεύει πολλά.»
Έχοντας αναδειχθεί σε κυρίαρχο ηγέτη της Ευρώπης κατά τη δεκαετία της στην εξουσία, η επιμονή της Μέρκελ πως η Γερμανία δεν μπορεί να κλείσει τα σύνορά της και πρέπει να δώσει το παράδειγμα – «Θα το κάνουμε» λέει – δοκιμάζει τα όρια της κοινωνικής αποδοχής. Η καγκελάριος δε βλέπει καμία εναλλακτική, δε θέλει να αλλάξει πορεία και αποδέχεται την πτώση των ποσοστών της ως το τίμημα που πρέπει να πληρώσει, σύμφωνα με άνθρωπο με απευθείας γνώση των απόψεών της. Στοιχηματίζει το πολιτικό της μέλλον σε αυτό, είπε το άτομο.
Με τη Volkswagen μπλεγμένη στο σκάνδαλο της εκπομπής ρύπων, και τη Deutsche Bank να παρουσιάζει τις μεγαλύτερες τριμηνιαίες απώλειες σε τουλάχιστον μία δεκαετία και τις γερμανικές εξαγωγές να σημειώνουν τη μεγαλύτερη πτώση από το 2009, η Μέρκελ αντιμετωπίζει ισχυρούς οικονομικούς ανέμους τη στιγμή που λέει στους γερμανούς πως η χώρα τους μπορεί να διαχειριστεί την εισροή 800.000 ή και περισσότερων προσφύγων φέτος.
Παίρνοντας μια θέση που βασίζεται στις ανθρωπιστικές αρχές, η Μέρκελ αφήνει πίσω της την προσεκτική, συμμαχική προσέγγιση στην πολιτική που απέδωσε στο παρελθόν στο εσωτερικό και στην Ευρώπη. Αυτή τη φορά, είπε σε μονόωρη συνέντευξη στην εθνική τηλεόραση, το κάλεσμά της προς τους γερμανούς να δείξουν «φιλικό πρόσωπο» στους πρόσφυγες του κόσμου έρχεται «από την καρδιά της».
Η κόρη Λουθηρανού πάστορα αναδεικνύει επίσης τον παραλληλισμό των αλλαγών που σάρωσαν την Ευρώπη μετά τον Ψυχρό Πόλεμο με την αντιμετώπιση του ρεύματος προσφύγων από καταπονημένες από τον πόλεμο χώρες όπως η Συρία. Το κλείσιμο των συνόρων στην Ευρώπη μπορεί να μοιάζει με λύση, αλλά είναι μη ρεαλιστικό – η Μέρκελ δεν είναι πρόθυμη να χτίσει ένα νέο τοίχος στην Ευρώπη, είπε το άτομο με γνώση του σκεπτικού της.
Οι επικριτές υποστηρίζουν πως η Μέρκελ, από την προνομιακή της θέση, αγνοεί τις καθημερινές δυσκολίες των απλών γερμανών, την πρόκληση της ενσωμάτωσης μουσουλμάνων και τον κίνδυνο πολιτικής αντίδρασης στη Γερμανία, όπου δεν υπάρχει αντιμεταναστευτικό κόμμα στο εθνικό κοινοβούλιο.
Προειδοποιήσεις έχει εκφέρει ο ανώτερος ομοσπονδιακός αξιωματούχος νόμου και τάξης, ο υπουργός Εσωτερικών Thomas de Maiziere, και ο Joachim Gauck, ο πρόεδρος της Γερμανίας, ο οποίος εκμεταλλεύτηκε τους εορτασμούς για τα 25 χρόνια της γερμανικής επανένωσης την περασμένη εβδομάδα για να πει πως η δυνατότητα της χώρας να απορροφήσει πρόσφυγες είναι περιορισμένη. Ο κυβερνητικός εταίρος της Μέρκελ, το κόμμα των Σοσιαλδημοκρατών, την πιέζει για αυστηρότερα μέτρα, μεταξύ αυτών και ένα όριο στις αφίξεις.
Ο Σρέντερ, ο τελευταίος Σοσιαλδημοκράτης καγκελάριος, έπεσε πριν από μία δεκαετία όταν τμήματα του κόμματός του επαναστάτησαν εναντίον μεταρρυθμίσεων στο εργασιακό και στην κοινωνική πρόνοια που προώθησε για να αντιμετωπίσει μιαν πρωτοφανή ανεργία. Ανώτερο στέλεχος του κόμματος που θυμάται εκείνες τις μέρες είπε πως η Μέρκελ αντιμετωπίζει μιαν αντίστοιχη στιγμή.
Ο Σρέντερ, 71, είπε το ίδιο όταν συνάντησε τη Μέρκελ σε εκδήλωση βιβλίου στο Βερολίνο στις 22 Σεπτεμβρίου.
«Θα πρέπει να είσαι έτοιμος να ρισκάρεις να χάσεις τη θέση του όταν χρειάζεται να εκπληρώσεις πολιτικούς στόχους» είπε ο πρώην καγκελάριος. «Αυτό είναι το ρίσκο που ανέλαβα με τις μεταρρυθμίσεις της Ατζέντας 2010.»
Οι κομματικές δημοσκοπήσεις δείχνουν πως η θέση της Μέρκελ είναι ασφαλής προς το παρόν και, σε κάθε περίπτωση, δεν έχει κανέναν εμφανή διάδοχο να την πιέζει. Και έχει δει και χειρότερα: τα ποσοστά έγκρισής της ήταν χαμηλότερα το 2010, κατά τη διάρκεια του ζενίθ της κρίσης χρέους που ξεκίνησε από την Ελλάδα, και ξανά το 2011, όταν άλλαξε τη θέση της για την ατομική ενέργεια ύστερα από την καταστροφή στη Φουκουσίμα.
Επιπλέον, η πρώτη γυναίκα καγκελάριος της Γερμανίας και η πρώτη από την πρώτη κομμουνιστική ανατολή έχει κάνει καριέρα όντας υποτιμημένη.
Το μόνο που μπορεί να κάνει η Μέρκελ αυτή τη στιγμή είναι να συνεχίσει τον δρόμο της, είπε ο Manfred Guellner, επικεφαλής της δημοσκοπικής εταιρείας Forsa στο Βερολίνο. Η στήριξη για το κόμμα της έπεσε στο 39% στη δημοσκόπηση αυτής της εβδομάδας, από το 43% που είχε τον Αύγουστο. Η έγκριση της Μέρκελ έπεσε κατά 2 ποσοστιαίες μονάδες για την εβδομάδα, φτάνοντας στο 47%. Τον Απρίλιο ήταν στο 75%.
«Έχουν υπάρξει πολλές φάσεις κατά την καγκελαρία της που το ποσοστό της ήταν χαμηλότερο του 40%» είπε ο Guellne. «Το μεγαλύτερο λάθος που θα μπορούσε να κάνει τώρα η Μέρκελ θα ήταν να αλλάξει την πολιτική της. Αυτό θα θεωρούταν οπορτουνιστικό.»