Μήνες ευρωπαϊκών προσπαθειών για την εύρεση κοινών πολιτικών για τη μαζική μετανάστευση ακυρώθηκαν την Κυριακή, όταν η Γερμανία ηγήθηκε μιας «συμμαχίας των προθύμων» εννέα χωρών της ΕΕ που θα υποδεχτεί τους περισσότερους πρόσφυγες από τη Μέση Ανατολή, διχάζοντας επίσης την ένωση στα θέματα της υποχρεωτικής κατανομής προσφύγων και χρηματοδότησης.
Μια πρωτοφανής πλήρης σύνοδος κορυφής της ΕΕ μαζί με την Τουρκία έκλεισε μια εύθραυστη συμφωνία με στόχο να περιορίσει τη ροή των μεταναστών προς την Ευρώπη μέσω της Τουρκίας.
Ωστόσο, η γερμανίδα καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ, ενοχλημένη από την αντίσταση της Ευρώπης στις πολιτικές της, συγκάλεσε μιαν ξεχωριστή μίνι-σύνοδο με επτά άλλους ηγέτες για να προωθήσει μια γρήγορη συμφωνία με τους τούρκους και να προχωρήσει σε μια νέα πολιτική υποδοχής εκατοντάδων χιλιάδων προσφύγων ετησίως απευθείας από την Τουρκία.
Η αναπάντεχη μίνι-σύνοδος υπέδειξε πως η Μέρκελ έχει σταματήσει να προσπαθεί να πείσει τους αντιπάλους της, κυρίως στην ανατολική Ευρώπη, να συμμετάσχουν σε ένα σχέδιο υποχρεωτικής κατανομής προσφύγων σε όλη την ΕΕ, παρ’ ότι αναμένεται να χρησιμοποιήσει τη συμμαχία υπέρ της κατανομής για να πιέσει τους αρνητές να συμμετάσχουν αργότερα.
Ο σύμμαχος της Μέρκελ για τη νέα πολιτική, ο Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ, ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κομισιόν, είπε στη μίνι-σύνοδο: «Αυτή είναι συνάντηση εκείνων των κρατών που είναι έτοιμα να υποδεχτούν μεγάλους αριθμούς προσφύγων από την Τουρκία νόμιμα».
Προσέθεσε, ωστόσο, πως οποιαδήποτε τέτοια συμφωνία θα ήταν εθελοντική και όχι δεσμευτική, ενώ οι ολλανδοί απέρριψαν τις γερμανικές εκκλήσεις για επανεγκατάσταση μεγάλων αριθμών απευθείας από την Τουρκία.
Οι τριβές που προκάλεσε ο διαχωρισμός ήταν άμεσα εμφανείς. Ο Ντόναλντ Τουσκ, ο πρόεδρος του ευρωπαϊκού συμβουλίου που ηγήθηκε της πλήρους συνόδου κορυφής με την Τουρκία, αντιτέθηκε στην κυρίως δυτικοευρωπαϊκή έμφαση που βλέπει την Άγκυρα ως την καλύτερη ελπίδα για την επιβράδυνση της μαζικής μετανάστευσης προς την Ευρώπη.
«Ας μην είμαστε αφελείς. Η Τουρκία δεν είναι το μοναδικό κλειδί για τη λύση της μεταναστευτικής κρίσης» είπε ο Τουσκ. «Το πιο σημαντικό είναι η ευθύνη και το καθήκον μας να προστατέψουμε τα εξωτερικά μας σύνορα. Δεν μπορούμε να αναθέσουμε αυτήν την υποχρέωση σε οποιαδήποτε τρίτη χώρα. Θα το επαναλάβω και πάλι: χωρίς έλεγχο των εξωτερικών μας συνόρων, το Σένγκεν θα γίνει παρελθόν.»
Αναφερόταν στη ζώνη ελεύθερης μετακίνησης σε 26 χώρες της Ευρώπης, η οποία επίσης κινδυνεύει να ακυρωθεί υπό την πίεση της μεταναστευτικής επιβάρυνσης και της τζιχαντιστικής τρομοκρατίας.
Ο Γιούνκερ είπε πως θα βρει ένα σύστημα για την κατανομή ετησίων «αποσπασμάτων» προσφύγων από την Τουρκία μεταξύ της συμμαχίας των πρόθυμων χωρών. Αναφορές από το Βερολίνο υπολογίζουν τον αριθμό στις 400.000.
Αρχικά αναμενόταν να το αναβάλει αυτό μέχρι μετά τις επερχόμενες τοπικές εκλογές στη Γαλλία, φοβούμενος πως θα ενισχύσει τις πιθανότητες του κατά της ΕΕ και κατά των μεταναστών Εθνικού Μετώπου της Μαρίν λε Πεν.
Νωρίτερα, η Τουρκία υποσχέθηκε να βοηθήσει στο περιορισμό των μεταναστών προς την Ευρώπη, σε αντάλλαγμα για ρευστό, βίζες και νέες συζητήσεις για την ένταξή της στην ΕΕ.
Ο τούρκος πρωθυπουργός Αχμέτ Νταβούτογλου το αποκάλεσε ως «νέο ξεκίνημα» για τους ανήσυχους γείτονες.
Ένα κύριο στοιχείο είναι τα 3 δισεκατομμύρια ευρώ βοήθειας από την ΕΕ για τους 2,2 εκατομμύρια σύρους που βρίσκονται σήμερα στην Τουρκία. Τα χρήματα έχουν στόχο να βελτιώσουν το βιοτικό τους επίπεδο ώστε να πείσουν έτσι περισσότερους να μείνουν εκεί που βρίσκονται αντί να επιχειρήσουν το επικίνδυνο πέρασμα προς την ΕΕ μέσω των ελληνικών νησιών.
Η τελική προσφορά των «αρχικών» 3 δισεκατομμυρίων αντιπροσωπεύει έναν συμβιβασμό μεταξύ της ΕΕ, η οποία προσέφερε το ποσό σε περίοδο δύο ετών, και της Τουρκίας, η οποία το ήθελε ετησίως. Τα χρήματα θα πληρωθούν σταδιακά, καθώς θα καλύπτονται οι όροι, είπε ο γάλλος πρόεδρος Φρανσουά Ολλάντ, χωρίς να ξεκαθαρίζει τη συνολική πληρωμή.
«Καθώς η Τουρκία πραγματοποιεί μια προσπάθεια να φιλοξενήσει τους πρόσφυγες – οι οποίοι δε θα έρθουν στην Ευρώπη – είναι λογικό η Τουρκία να λάβει βοήθεια από την Ευρώπη για να διαχειριστεί αυτούς τους πρόσφυγες» είπε ο Ολλάντ σε δημοσιογράφους.
Προσέθεσε επίσης πως η συμφωνία θα πρέπει να διευκολύνει τον έλεγχο των μεταναστών που καταφτάνουν και την απομάκρυνση όσων αποτελούν απειλή, όπως οι μαχητές του Ισλαμικού Κράτους που χτύπησαν το Παρίσι πριν από δύο εβδομάδες.
Προσφέρεται επίσης στην Άγκυρα, η οποία θέλει να αναζωπυρώσει τις σχέσεις της με τους ευρωπαίους γείτονές της ύστερα από χρόνια ψυχρότητας, είναι μια ανανεωμένη διαδικασία διαπραγματεύσεων για τη συμμετοχή της Τουρκίας στην ΕΕ, παρ’ ότι ελάχιστοι προβλέπουν να ενταχθεί σύντομα.
Πολλοί τούρκοι θα μπορέσουν επίσης να επωφεληθούν από τη μετακίνηση χωρίς βίζα στη ζώνη Σένγκεν της Ευρώπης μέσα σε ένα χρόνο, εάν η Τουρκία εκπληρώσει τους όρους για την αυστηροποίηση των συνόρων της στα ανατολικά σε ασιάτες μετανάστες και προχωρήσει και σε άλλα προαπαιτούμενα για τη μείωση των αποχωρήσεων προς την Ευρώπη.
«Σήμερα είναι μια ιστορική ημέρα για τη διαδικασία ένταξής μας στην ΕΕ» είπε ο Νταβούτογλου στους δημοσιογράφους κατά την άφιξή του. «Είμαι ευγνώμων σε όλους τους ευρωπαίους ηγέτες για αυτό το νέο ξεκίνημα.»
Ο Ντέιβιντ Κάμερον είπε: «Αυτή η σύνοδος κορυφής έχει σημασία επειδή χρειαζόμαστε μιαν ολοκληρωμένη λύση για τη μεταναστευτική κρίση στην Ευρώπη και εμφανώς αυτό συμπεριλαμβάνει την Τουρκία.
Η Βρετανία θα συνεχίσει να παίζει τον ρόλο της, ο οποίος είναι να στηρίζει τους σύρους πρόσφυγες στους προσφυγικούς καταυλισμούς και στην Τουρκία.
Σε ότι αφορά τις συζητήσεις αυτού του απογεύματος, μεγάλο μέρος θα έχει να κάνει με τη ζώνη Σένγκεν, της οποίας δεν είμαστε μέλος. Η Βρετανία, εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης, θα διατηρήσει τους συνοριακούς της ελέγχους, οι οποίοι είναι εξαιρετικά σημαντικοί για την ασφάλειά μας.»
Μετά τη σύνοδο, ο Κάμερον συνομίλησε με τον Τουσκ για τις διαπραγματεύσεις της Βρετανίας με την ΕΕ. Σύμφωνα με τη Ντάουνινγκ Στριτ, «συμφώνησαν πως συνεχίζουμε να έχουμε καλή πρόοδο. Παρ’ ότι κάποια θέματα είναι πιο δύσκολα από άλλα, συνεχίζονται οι συζητήσεις με τα κράτη-μέλη για να βρεθούν λύσεις και να συμφωνηθούν μεταρρυθμίσεις στα τέσσερα θέματα που περιγράφονται στο γράμμα του πρωθυπουργού προς τον πρόεδρο του ευρωπαϊκού συμβουλίου.
Αυτές οι συζητήσεις θα συνεχιστούν τις επόμενες ημέρες, συμπεριλαμβανομένων διμερών μεταξύ του πρωθυπουργού και άλλων ευρωπαίων ηγετών στο Παρίσι αύριο, και όλοι οι ηγέτες της ΕΕ θα έχουν μια εις βάθος συζήτηση για τις διαπραγματεύσεις του Ηνωμένου Βασιλείου στο ευρωπαϊκό συμβούλιο του επόμενου μήνα, όπως έχει προγραμματιστεί.»