Μια χρόνια υφεσιακή οικονομία, αυξανόμενη ανεργία και μια αποτροπή προς τις μεταρρυθμίσεις υπέρ της ελεύθερης αγοράς. Είναι ένα οικείο ευρωπαϊκό αφήγημα.
Ωστόσο, δεν πρόκειται ούτε για την Ελλάδα, ούτε για την Ισπανία ή την Πορτογαλία. Είναι η Φινλανδία.
Καθώς οι καταχρεωμένες και ασθενείς χώρες στο νότιο άκρο της ευρωζώνης παλεύουν να βγουν από την εξαετή κρίση τους, κάποιες με μεγαλύτερη επιτυχία από άλλες, η Φινλανδία υποκύπτει στη δική της.
Η οικονομία της, η οποία συρρικνώνεται κάθε χρόνο από το 2012 και μετά, είχε τη χειρότερη απόδοση στη ζώνη του κοινού νομίσματος στα πρώτα τρία τρίμηνα του 2015, σύμφωνα με τα στοιχεία της Eurostat. Το έλλειμμά της είναι συγκριτικά υψηλότερο από της Ιταλίας, παρ’ ότι έχει την τέταρτη θέση στην Ευρωπαϊκή Ένωση στους φόρους και τις κοινωνικές χρεώσεις που απαιτεί από τους πολίτες της, και το ποσοστό της ανεργίας της ξεπερνά αυτά των σκανδιναβικών γειτόνων της.
Ο υπουργός Οικονομικών Αλεξάντερ Στουμπ έχει αρχίσει να αναφέρεται στη χώρα του ως τον τελευταίο «ασθενή της Ευρώπης».
«Η Φινλανδία έχει γίνει μια οικονομία που λειτουργεί με ελλείμματα» και βρίσκεται «10 με 15% πιο πίσω από τη Σουηδία ή τη Γερμανία» σε όρους ανταγωνιστικότητας, είπε ο υπουργός Οικονομίας Όλι Ρεν σε συνέντευξή του αυτόν τον μήνα. «Για αυτόν τον λόγο πρέπει να προσαρμοστούμε.»
Η μείωση στις παραγγελίες από τη γειτονική Ρωσία, η αποδυνάμωση στην τοπική βιομηχανία χαρτιού και η κατάρρευση της επιχείρησης καταναλωτικών ηλεκτρονικών προϊόντων της Nokia Oyj, έχουν συνδυαστεί για να υπονομεύουν αυτήν που ήταν κάποτε από τις ισχυρότερες οικονομίες της Δυτικής Ευρώπης.
Το 2008, το μερίδιο της Nokia στην αγορά των smartphones ξεπερνούσε το 40%, οι εξαγωγές χαρτιού ήταν κατά 22% υψηλότερες, η Rovio Entertainment Oy έθετε θεμέλια για το πετυχημένο της βιντεοπαιχνίδι Angry Birds και η Φινλανδία θεωρούταν υπόδειγμα για την ανθεκτικότητά της στην παγκόσμια πιστωτική κρίση.
Η Ελλάδα, η Ισπανία, η Πορτογαλία και η Ιρλανδία, από την άλλη, βρίσκονταν έναν χρόνο μακριά από μια κρίση που θα απαιτούσε τρεις διασώσεις συνολικού ύψους 581,5 δισεκατομμυρίων ευρώ και δεκάδες ολονύκτιες συνεδριάσεις αξιωματούχων στις Βρυξέλλες.
Το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ ανέφερε σε πρόσφατη έρευνα πως η Φινλανδία έχει πέσει από την τέταρτη στην όγδοη θέση στην παγκόσμια ανταγωνιστικότητα. Το σύστημα των μισθολογικών διαπραγματεύσεων της χώρας είναι το πιο συγκεντρωμένο μεταξύ των 140 χωρών που ερευνήθηκαν. Για να διορθωθεί αυτό χρειάζεται βαθιά και γρήγορη αλλαγή, υποστηρίζει η κυβέρνηση. Η εναλλακτική είναι η πτώση σε μια «νοτιοευρωπαϊκού τύπου» δίνη αδύναμης ανάπτυξης και χαμηλής απασχόλησης, επισημαίνει ο Ρεν.
Ο Χέλγκε Πέντερσεν, επικεφαλής οικονομολόγος της Κοπεγχάγης στη μεγαλύτερη σκανδιναβική τράπεζα, τη Nordea, υποστηρίζει πως η θέση της Φινλανδίας ως «χώρα της ευρωζώνης με μια από τις χειρότερες αποδόσεις» οφείλεται σε έναν γηρασμένο πληθυσμό και σε μια ιδιαίτερα σκληρή στάση απέναντι στη μετανάστευση. Με τους baby boomers να ξεκινούν να βγαίνουν από την αγορά εργασίας, «η άμμος πέφτει γρήγορα στην κλεψύδρα της Φινλανδίας».
Αναμφίβολα, η Φινλανδία δεν πρόκειται να χρειαστεί το είδος των διεθνών διασώσεων που χαρακτήρισαν την κρίση χρέους. Ούτε είναι τα μέτρα που προτείνει ο πρωθυπουργός Γιούχα Σίπιλα τόσο δρακόντεια όσο αυτά που χρειάστηκε να περάσουν οι χώρες του νότου.
Ο Ρεν υποστηρίζει πως οι προσαρμογές της Φινλανδίας θα φτάσουν «περίπου το 0,5% του ΑΕΠ κάθε χρόνο». Η ανάκαμψη της Πορτογαλίας, ως μέτρο σύγκρισης, χρειάστηκε αυξήσεις φόρων και περικοπές αξίας «2,5% του ΑΕΠ ανά έτος, ενώ στην Ιρλανδία το επίπεδο ήταν μεταξύ 1,5 και 2%» είπε.
Ο Niku Maattanen του Ερευνητικού Ινστιτούτου της Φινλανδικής Οικονομίας σημειώνει πως ενώ το πρόβλημα της Φινλανδίας είναι η πρώτη της παραγωγικότητας, η Πορτογαλία, η Ισπανία και η Ελλάδα υπέφεραν κυρίως λόγω της πυροδοτούμενης μέσω χρέους ανάπτυξης.
«Δε βρισκόμαστε στο χείλος της καταστροφής υπό την έννοια πως θα βρεθούμε να εξαρτόμαστε από το πώς μας βλέπουν οι διεθνείς επενδυτές» είπε ο Maattanen.
Η Φινλανδία είναι μία από τις λίγες χώρες της ευρωζώνης που ακόμη έχουν βαθμό AAA από τις επενδυτικές υπηρεσίες Moody’s και Fitch Ratings, παρ’ ότι η Standard & Poor’s μείωσε τον ανώτερο βαθμό τον Οκτώβριο του 2014. Βρισκόμενο στο 60% του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος, το δημόσιο χρέος της Φινλανδίας είναι μικρότερο από το μισό αυτού της Πορτογαλίας.
Παρ’ όλα αυτά, κάποιες αναλογίες υπάρχουν.
Όπως και οι νότιοι ευρωπαίοι εταίροι της, η Φινλανδία καλείται να αντιμετωπίσει τα παραδοσιακά ισχυρά εργατικά συνδικάτα, καθώς προσπαθεί να ενισχύσει την ανταγωνιστικότητά της. Τα σχέδια της κυβέρνησης να μειώσει τις κοινωνικές δαπάνες, να μειώσει τον αριθμό των αργιών και να κάνει πιο ακριβές τις αναρρωτικές άδειες για τους εργαζόμενους έχουν γίνει δεκτά με απεργίες και διαδηλώσεις.
Ο Antti Palola, επικεφαλής της STTK, της δεύτερης μεγαλύτερης συνδικαλιστικής ένωσης της χώρας, υποστηρίζει πως υπάρχει κίνδυνος η Φινλανδία να μετατραπεί σε μια «πολωμένη» κοινωνία όπου «όσοι έχουν μόνιμη δουλειά είναι σε πολύ καλή κατάσταση» και υπόλοιποι θα αποκλείονται από την εργασιακή ζωή. Παρομοίως, ο Lauri Lyly, επικεφαλής της μεγαλύτερης συνδικαλιστικής ένωσης της Φινλανδίας, της SAK, λέει πως ο οργανισμός του θα κάνει ότι περνά από το χέρι του για να «ξεφορτωθεί αυτές τις πρωτοβουλίες», οι οποίες «επηρεάζουν τους ανθρώπους με έναν άδικο τρόπο».
Η κυβέρνηση αναμένεται να περάσει τα μέτρα της για την ανταγωνιστικότητα μέσα από τη βουλή μέχρι τον Ιούνιο. Παρ’ ότι το συγκρουσιακό στυλ του Σίπιλα έχει δημιουργήσει αρνητική εντύπωση στα συνδικάτα και η δημοτικότητά του μειώνεται στις δημοσκοπήσεις, η κυβερνητική του συμμαχία διατηρεί 123 από τις 199 κοινοβουλευτικές ψήφους.
Οι ηγέτες της Ισπανίας, της Πορτογαλίας, της Ιρλανδίας και της Ελλάδας (δύο φορές) καταψηφίστηκαν καθώς οι ψηφοφόροι διαμαρτύρονταν για τη λιτότητα. Με τις εθνικές εκλογές να απέχουν τρία χρόνια, ο Σίπιλα θα πρέπει να δει τις μεταρρυθμίσεις του να αποδίδουν εγκαίρως για να αποφύγει αυτή τη μοίρα.