Η Γερμανία, η διστακτική ηγεμόνας της Ευρώπης, κάνει το καλύτερο που μπορεί για να αντιμετωπίσει τις πολλαπλές, παράλληλες κρίσεις, όμως κανείς δεν την ακολουθεί.
Αυτό ήταν το κεντρικό μήνυμα στο φετινό συμβούλιο ασφαλείας στο Μόναχο, μιαν ετήσια εκδήλωση όπου ηγέτες και διπλωμάτες από την Ευρώπη, τη Μέση Ανατολή και τις Ηνωμένες Πολιτείες συγκεντρώνονται για να συζητήσουν τα προβλήματα του πλανήτη.
Ολοκληρώθηκε την Κυριακή σε μια πολύ πιο δυσοίωνη νότα από αυτήν που ξεκίνησε – με αμφιβολίες να περικλείουν ένα νέο σχέδιο ανακωχής για τη Συρία, με τη Ρωσία προκλητική και συγκρουσιακή, και το Βερολίνο να παλεύει να κερδίσει ευρωπαίους συμμάχους στο ζήτημα της προσφυγικής κρίσης.
«Έχετε ηγέτες που είναι συγχυσμένοι και καταβεβλημένοι» είπε η ConstanzeStelzenmueller, ανώτερη συνεργάτης στο BrookingsInstitution, περιγράφοντας τη φετινή συγκέντρωση ως «παραδόξως χαλαρή».
«Η έλλειψη βεβαιότητας είναι τόσο διάχυτη όσο μια πυκνή ομίχλη. Η Γερμανία κάνει ότι μπορεί στο διπλωματικό μέτωπο, όμως υπάρχει πραγματική δυσκολία να βρεθούν πραγματιστικές λύσεις και να σχηματιστούν αποτελεσματικές συμμαχίες.»
Την παραμονή της συνεδρίασης, μια συνάντηση μεγάλων δυνάμεων που φιλοξένησε ο γερμανός υπουργός Εξωτερικών Φρανκ-Γουόλτερ Στάινμαϊερ συμφώνησε σε «παύση εχθροπραξιών» στη Συρία, δημιουργώντας μιαν αχτίδα ελπίδας σε έναν πενταετή πόλεμο που έχει σκοτώσει τουλάχιστον 250.000 ανθρώπους.
Όμως μέσα σε λίγες ώρες, οι ίδιοι οι υπογράφοντες της συμφωνίας άρχισαν να την αμφισβητούν. Ο υπουργός Εξωτερικών της Ρωσίας Σεργκέι Λαβρόφ είπε πως οι πιθανότητας αποτυχίας της είναι περισσότερες από αυτές τις επιτυχίας, και ξεκαθάρισε πως η Μόσχα δε θα σταματήσει της εναέριες επιθέσεις της για να στηρίξει τις συριακές δυνάμεις που κινούνται προς το Χαλέπι.
Οι παρατηρήσεις του μαζί με αυτές του ρώσου πρωθυπουργού Ντμίτρι Μεντβέντεβ φάνηκαν να συντρίβουν τις ελπίδες μιας πιο εποικοδομητικής προσέγγισης από τη Μόσχα. Ο Μεντβέντεβ προειδοποίησε για έναν νέο Ψυχρό Πόλεμο και επικαλέστηκε τον συγκρουσιακό λόγο του προέδρου Βλαντίμιρ Πούτιν στο Μόναχο το 2007, όπου κατηγόρησε τις Ηνωμένες Πολιτείες για καταστροφική προσπάθεια να γίνουν «ο μοναδικός ηγέτης» του κόσμου.
«Ήταν και οι δύο εδώ για να μεταφέρουν ένα τηλεγράφημα από τον Πούτιν» είπε ο FrancoisHeisbourg, ειδικός σύμβουλος του Ιδρύματος Στρατηγικής Έρευνας με έδρα στο Παρίσι. «Και το μήνυμα ήταν: δε σας παίρνουμε σοβαρά και θα κάνουμε τη ζωή σας δύσκολη 24/7.»
Το Σάββατο, ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Τζον Κέρι και ο γερμανός ομόλογός του Στάινμαϊερ έκαναν το καλύτερο που μπορούσαν για να φανούν αισιόδοξοι.
Όμως την Κυριακή, ένας από τους ανώτερους συντηρητικούς κοινοβουλευτικούς συμμάχους της καγκελάριου Άνγκελα Μέρκελ Νόρμπερτ Ρέτγκεν έλεγε στο κοινό πως δεν έχει καμία ελπίδα πως η Ρωσία θα συμπεριφερθεί εποικοδομητικά στη Συρία, κατηγορώντας τη Μόσχα για δημιουργία «γεγονότων στο έδαφος» που ενισχύουν τη διαπραγματευτική της θέση.
Στην ίδια συνεδρίαση πριν από δύο χρόνια, ο Στάινμαϊερ, ο γερμανός πρόεδρος Γιοάχιμ Γκάουκ και η υπουργός Αμύνης Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν απηύθυναν έκκληση για πιο ενεργή γερμανική ηγεσία στις εξωτερικές σχέσεις, υποστηρίζοντας πως δεν ήταν πλέον αποδεκτό η χώρα να κρύβεται από το «Fuehrung» 70 χρόνια μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.
Από τότε, το Βερολίνο έχει αναλάβει ηγετική θέση στις διαπραγματεύσεις για την ουκρανική κρίση και συμφώνησε να συμμετάσχει στη μάχη κατά του Ισλαμικού Κράτους παρέχοντας εξοπλισμό στους κούρδους και στρατιωτική στήριξη στους συμμάχους της που πραγματοποιούν εναέριες επιδρομές στη Συρία.
Ωστόσο, με τις εξαντλημένες από τις συρράξεις Ηνωμένες Πολιτείες να διστάζουν να εμπλακούν πολύ στη Συρία και σε κάθε περίπτωση να αποσπώνται από τι δική τους προεκλογική εκστρατεία, το Βερολίνο δυσκολεύεται να σχηματίσει συναίνεση και δείχνει πιο απομονωμένο από ποτέ στον κεντρικό του στόχο – να περιορίσει τη ροή των προσφύγων στην Ευρώπη από τη Συρία και άλλα προβληματικά σημεία στη Μέση Ανατολή και την Αφρική.
Στο Μόναχο, ο γάλλος πρωθυπουργός Μανουέλ Βαλς ξεκαθάρισε πως η χώρα του δε θα δεχτεί ούτε έναν πρόσφυγα επιπλέον των 30.000 που έχει ήδη συμφωνήσει να δεχτεί το Παρίσι στο πλαίσιο της συμφωνίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Σε ένα βήμα προς τα πίσω για τη Μέρκελ, ο Βαλς απέρριψε επίσης την ιδέα ενός μόνιμου μηχανισμού για την κατανομή των προσφύγων σε όλη την Ευρώπη, ένας κρίσιμος όρος στην προσπάθεια της γερμανίδας ηγέτιδας να πείσει την Τουρκία να συνεργαστεί στον περιορισμό της ροής των μεταναστών.
Την ίδια στιγμή, ο πολωνός πρόεδρος Αντρέι Ντούντα ξεκαθάρισε στο Μόναχο πως η επιθετικότητα της Ρωσίας αποτελεί πολύ μεγαλύτερη προτεραιότητα για τη χώρα του από τους πρόσφυγες.
Τα μηνύματα δείχνουν πως η Μέρκελ, η δημοτικότητα της οποίας έχει υποχωρήσει λόγω της προσφυγικής της πολιτικής λίγο πριν από τις σημαντικές εκλογές σε τρία ομοσπονδιακά κρατίδια τον επόμενο μήνα, μπορεί να δυσκολευτεί να συγκεντρώσει μια πειστική «συμμαχία των προθύμων» στην Ευρώπη για να την βοηθήσει σε αυτήν την κρίση.
«Παρά τις γενναίες προσπάθειες των γερμανών υπουργών Εξωτερικών και Αμύνης να φέρουν την προσφυγική κρίση στην καρδιά των εδώ συζητήσεων, το θέμα που σκεπάζει όλα τα υπόλοιπα είναι η Συρία» είπε ο Jan Techau, διευθυντής της Carnegie Europe, ο οποίος παραβρέθηκε επίσης στη συνάντηση.
Διπλωμάτες στο Μόναχο εξέφρασαν τις αμφιβολίες τους για την πιο πρόσφατη γερμανική πρωτοβουλία στην προσφυγική κρίση – την προσπάθεια της Μέρκελ να βάλει πλοία του ΝΑΤΟ να περιπολούν το Αιγαίο για να βοηθήσουν την Τουρκία και την Ελλάδα να καταπολεμήσουν τα εγκληματικά δίκτυα που μεταφέρουν λαθραία πρόσφυγες στην Ευρώπη.
«Δεν είμαστε σίγουροι ότι θα πιάσει» σχολίασε ευρωπαίος διπλωμάτης. «Φαίνει πως η Μέρκελ θέλει απλά να δείξει πως η Γερμανία δεν είναι εντελώς μόνη.»
Ο Heisbourg περιέγραψε την πρωτοβουλία του ΝΑΤΟ ως την πιο πρόσφατη προσπάθεια της Γερμανίας να σπρώξει την Ευρώπη στην κατεύθυνση που επιθυμεί σε αυτήν την κρίση, και προέβλεψε αποτυχία.
«Προσπαθούν να θέσουν την ατζέντα με τους δικούς τους όρους όμως πολύ απλά δεν πιάνει, είναι μια αντιπαραγωγική προσέγγιση» εξήγησε.