Προς την έξοδό της από τη ζώνη Σένγκεν βαδίζει η Ελλάδα, αν δεν υπάρξει σημαντική μείωση στις προσφυγικές ροές μέχρι τις 12 Μαΐου. Η Ευρωπαϊκή Κομισιόν παρουσίασε σειρά ενεργειών που θα πρέπει να πραγματοποιηθούν σε αυτό το διάστημα, με στόχο τη δραστική μείωση των ροών από την Τουρκία προς την Ευρώπη δια μέσου της Ελλάδας. Άφησε, ωστόσο, να εννοηθεί πως, αν δεν υπάρξει μείωση, θα παρουσιάσει πρόταση, σύμφωνα με το άρθρο 26 παράγραφο 2 του κώδικα συνόρων Σένγκεν, που θα παράσχει τη νομική δυνατότητα επιστροφής στο καθεστώς ελέγχου διαβατηρίων ως το τέλος του 2016.
Αναλυτικά, η Κομισιόν ανακοίνωσε δια στόματος του αρμόδιου για τη μετανάστευση επιτρόπου Δημήτρη Αβραμόπουλου ότι έως τον Μάιο:
· Οι εμπειρογνώμονες της Κομισιόν στην Ελλάδα θα πρέπει να συνεχίσουν να συνεργάζονται με τις ελληνικές αρχές και να συντονίζονται με τους λοιπούς εμπλεκόμενους φορείς.
· Θα πρέπει να υπάρχει 100% ταυτοποίηση και καταγραφή όλων των εισερχομένων, συμπεριλαμβανομένων των συστηματικών ελέγχων ασφαλείας σε αντιπαραβολή με τις βάσεις δεδομένων.
· Η Ελλάδα θα πρέπει να παρουσιάσει ένα σχέδιο δράσης για την εφαρμογή των Συστάσεων Αξιολόγησης Σένγκεν και μια εκτίμηση των αναγκών προκειμένου να δώσει τη δυνατότητα σε άλλα κράτη-μέλη, σε οργανισμούς της ΕΕ και στην Κομισιόν να παράσχουν έγκαιρη υποστήριξη.
· Εφόσον χρειαστεί, η Frontex θα πρέπει να προετοιμάσει αμέσως την περαιτέρω διάθεση ομάδων Ευρωπαϊκής Συνοριοφυλακής και να απευθύνει πρόσθετες εκκλήσεις για συνεισφορά έως τις 22 Μαρτίου.
· Τα άλλα κράτη-μέλη θα πρέπει να αναλάβουν τις ευθύνες τους και να ανταποκριθούν στις εν λόγω εκκλήσεις εντός 10 ημερών με ανθρώπινους πόρους και τεχνικό εξοπλισμό.
Αναφέρεται επίσης ότι θα επιδιωχθεί η εφαρμογή του Κοινού Σχεδίου Δράσης ΕΕ-Τουρκίας και του εθελοντικού προγράμματος εισδοχής για ανθρωπιστικούς λόγους με την Τουρκία, προκειμένου να επιτευχθεί ταχεία μείωση στον αριθμό αφίξεων στην Ελλάδα.
Διπλωματικές πηγές σημείωναν εντούτοις πως ακόμη και αν συμβούν τα ανωτέρω, οι προσφυγικές ροές μάλλον δεν είναι δυνατό να μειωθούν δραστικά ως τον Μάιο και συνεπώς το κλείσιμο των συνόρων ως το τέλος του χρόνου είναι αναπόφευκτο.
Το πρόβλημα ωστόσο που απασχολεί τα ηγετικά κλιμάκια της Κομισιόν στις Βρυξέλλες είναι πώς θα δικαιολογηθεί αυτή η επαναφορά των ελέγχων. Και αυτό διότι η Ελλάδα, έστω και μετά πολλών βασάνων, λαμβάνει τα μέτρα που της ζητούνται και συνεπώς δεν είναι εύκολο να της καταλογιστεί όλη η ευθύνη για το προσφυγικό ζήτημα.
Τούτου δοθέντος, όλα δείχνουν πως η αξιολόγηση των πεπραγμένων της Αθήνας που θα γίνει τον ερχόμενο Απρίλιο θα καταλήξει στο συμπέρασμα ότι παρά την υλοποίηση σχεδόν όλων των συστάσεων της Κομισιόν, τα ελληνικά σύνορα εξακολουθούν να είναι διάτρητα λόγω «δομικών προβλημάτων», τα οποία για να επιλυθούν θα απαιτηθούν τουλάχιστον άλλοι έξι μήνες. Με τον τρόπο αυτό θα επιταχυνθούν και οι διαδικασίες για τη δημιουργία της λεγόμενης ευρωσυνοριοφυλακής που σταδιακά θα αντικαταστήσει τη Frontex και θα λειτουργεί αυτοτελώς.
Στους διπλωματικούς κύκλους των Βρυξελλών δεν είναι πάντως λίγοι αυτοί που πιστεύουν ότι στην καλύτερη περίπτωση όλα αυτά δεν είναι παρά νομικές ακροβασίες. Όπως δεν είναι λίγοι και αυτοί που πιστεύουν πως παρά τα παχιά λόγια στήριξης της Ελλάδας από το Βερολίνο, ο πρωταρχικός στόχος της Γερμανίας, που σταδιακώς επιτυγχάνεται, είναι να περιοριστούν δραστικά οι ροές των προσφύγων προς τα εδάφη της.
Πρόθυμος αρωγός εν προκειμένω είναι η Ευρωπαϊκή Κομισιόν, της οποίας ο γλωσσομαθής πρόεδρος – όπως σημείωνε έμπειρος κοινοτικός διπλωμάτης – ομιλεί καλύτερα τα γερμανικά.
Έτσι, παρά το γεγονός ότι θα μπορούσαν, σύμφωνα με νομικούς παράγοντες της Κομισιόν, να χρησιμοποιηθούν άλλες νομικές βάσεις για την επέκταση και την παράταση των ελέγχων στα εσωτερικά ευρωπαϊκά σύνορα, επελέγη η νομική βάση που επί της ουσίας φορτώνει όλα τα βάρη στην Ελλάδα και παραβιάζει κάθε αρχή αναλογικότητας.