Το γερμανικό σχέδιο για τη λύση της μεταναστευτικής κρίσης επαναπροωθώντας μαζικά πρόσφυγες στην Τουρκία, βρίσκεται σε σοβαρό κίνδυνο μετά την απειλή της Κύπρου να ασκήσει βέτο στο σχέδιο, ενώ ανώτεροι ευρωπαίοι αξιωματούχοι συμφώνησαν πως το πρόγραμμα είναι παράνομο.
Σε όλη την Ευρώπη, αξιωματούχοι προσπαθούσαν να διασώσουν εφικτά τμήματα της συμφωνίας πριν από τη σημαντική σύνοδο κορυφής των ευρωπαίων ηγετών την Πέμπτη, με τη Γαλλία και την Τσεχία να κατηγορούν την Τουρκία για προσπάθεια «εκβιασμού» της Ευρώπης για περαιτέρω παραχωρήσεις.
Ο Ντόναλντ Τουσκ, ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, πραγματοποίησε μια βιαστικά προγραμματισμένη επίσκεψη στη Λευκωσία, σε μια προσπάθεια να απαλύνει τις κυπριακές αντιρρήσεις σε μια συμφωνία που συμπεριλαμβάνει την υπόσχεση επίσπευσης των συζητήσεων για την ένταξη της Τουρκίας στην ΕΕ.
Ωστόσο, ο Νίκος Αναστασιάδης, ο πρόεδρος της Κύπρου, είπε πως η χώρα του δε θα δεχτεί «τουρκικές απαιτήσεις χωρίς την εκπλήρωση των σε εκκρεμότητα υποχρεώσεων της Τουρκίας», αφήνοντας τους διαπραγματευτές σε αναζήτηση συμβιβαστικής πρότασης.
Η φιλόδοξη συμφωνία, η οποία συμπεριλαμβάνει την υπόσχεση μετακίνησης χωρίς βίζα για τους τούρκους τουρίστες και επιχειρηματίες και μέχρι 6 δισεκατομμύρια ευρώ χρηματοδότησης, καλωσορίστηκε αρχικά ως «αλλαγή παιχνιδιού» στην κρίση, όμως βρέθηκε γρήγορα αντιμέτωπη με νομικές, καθώς και πολιτικές δυσκολίες, από τη στιγμή που ανακοινώθηκε την περασμένη εβδομάδα.
Οι μαζικές επαναπροωθήσεις είναι παράνομες υπό τη Συνθήκη της Γενεύης, έχουν προειδοποιήσει οι νομικοί εμπειρογνώμονες του ΟΗΕ, ενώ η Τουρκία δεν πληροί αρκετές από τις διεθνείς προϋποθέσεις για να θεωρείται «ασφαλής τρίτη χώρα».
Ο κ. Τουσκ, που κατευθύνθηκε στη συνέχεια στην Άγκυρα για περαιτέρω συζητήσεις, παραδέχτηκε πως «δεν έχουμε φτάσει εκεί ακόμη» σε όρους συμφωνίας και πως «τα βασικά ερωτήματα νομιμότητας» περιμένουν ακόμη να επιλυθούν.
«Η τουρκική πρόταση χρειάζεται ακόμη να εξισορροπηθεί ώστε να γίνει αποδεκτή και από τα 28 κράτη-μέλη και τους θεσμούς της ΕΕ» προσέθεσε.
Ο κ. Τουσκ πως οποιοδήποτε πρόγραμμα μαζικών επαναπροωθήσεων θα πρέπει να συμμορφώνεται με τον νόμο της ΕΕ και να συμπεριλαμβάνει «ατομική αξιολόγηση» για κάθε μετανάστη, προτού επιστραφεί στην Τουρκία. Πηγές προσέθεσαν πως η Τουρκία θα μπορούσε να επεκτείνει την εφαρμογή της Συνθήκης της Γενεύης σε μη πολίτες της ΕΕ.
Ωστόσο, ο Στιβ Πιρς, καθηγητής ευρωπαϊκού νόμου στο Πανεπιστήμιου του Έσσεξ, είπε πως «ο διάβολος θα κρυφτεί στις λεπτομέρειες», με τουλάχιστον 15 ημέρες να χρειάζονται για την εξέταση κάθε περίπτωσης – μια απαίτηση που θα αποτελούσε τεράστια λογιστική επιβάρυνση για την Ελλάδα.
«Μια απόφαση μπορεί να επισπευτεί ως ένα σημείο, τα ευρωπαϊκά δικαστήρια έχουν πει πως αυτές οι 15 ημέρες είναι αρκετές, όμως αν ήταν λιγότερες, χωρίς διασφαλίσεις όπως πρόσβαση σε δικηγόρο ή κάποιου είδους δυνατότητα εξήγησης γιατί η Τουρκία δεν είναι ασφαλής στην εκάστοτε περίπτωση, θα υπήρχε πρόβλημα» εξήγηση.
Η Καμίνο Μορτέρα-Μαρτίνες, ειδική για θέματα μετανάστευσης του Κέντρου Ευρωπαϊκής Μεταρρύθμισης στις Βρυξέλλες, είπε πως οι νομικές προκλήσεις για τη συμφωνία είναι αναπόφευκτες, εκτός και αν αυτή αναθεωρηθεί ουσιαστικά.
«Αυτή η συμφωνία δεν έχει εξεταστεί επαρκώς και αναγκάζονται να εξετάσουν τις συνέπειες αφού την έχουν ήδη ανακοινώσει» είπε. «Από πολιτική και πρακτική άποψη, υπάρχουν πολλά που πρέπει να επιλυθούν σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα.»
Η ατμόσφαιρα στη σύνοδο κορυφής αναμένεται να είναι τεταμένη αφού τόσο η Γαλλία όσο και η Τσεχία κατηγόρησαν την Τουρκία ότι προσπαθεί να «εκβιάσει τις Βρυξέλλες για περισσότερα χρήματα και παραχωρήσεις, για να πάρει πίσω, σε αντάλλαγμα, κάποιους πρόσφυγες.
Ο Μίλος Ζέμαν, ο τσέχος πρόεδρος, είπε πως η Τουρκία συνεχίζει να αυξάνει τις απαιτήσεις της σε μια προσπάθεια να εκμεταλλευτεί την απελπισία της Ευρώπης να θέσει υπό έλεγχο τη χειρότερη μεταναστευτική κρίση της ΕΕ μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
«Η αρχική πρόταση της ΕΕ προς την Τουρκία ήταν για 3 δισεκατομμύρια ευρώ, τώρα η Τουρκία ζητά 6 δισεκατομμύρια ευρώ και υπάρχουν συζητήσεις για μέχρι και 20 δισεκατομμύρια» είπε. «Αγενείς άνθρωποι όπως εγώ το αποκαλούν αυτό εκβιασμό.»
Υπό τους όρους της θεωρητικής συμφωνίας «ένας αντί ενός», η Ευρώπη επίσης θα μεταφέρει έναν πρόσφυγα απευθείας από τους προσφυγικούς καταυλισμούς στην Τουρκία για κάθε μετανάστη που θα επιστρέφεται στην Τουρκία μετά την προσπάθειά του να διασχίσει το Αιγαίο προς την Ελλάδα.
Σε αντάλλαγμα, η Τουρκία ζητά δισεκατομμύρια ευρώ σε βοήθεια και συμφωνία για παροχή μετακίνησης χωρίς βίζα για τα 75 εκατομμύρια πολιτών της, η οποία θα πρέπει να ολοκληρωθεί μέχρι τον Ιούνιο – μια ιδέα που γνώρισε τις αντιδράσεις της Γαλλίας, της Ισπανίας και άλλων.
Ο Μανουέλ Βαλς, ο πρωθυπουργός της Γαλλίας, είπε στο κοινοβούλιο πως είναι σημαντικό να υπάρξει συνεργασία με την Τουρκία, όμως προειδοποίησε πως «δε θα πρέπει να υπάρξει ο παραμικρός εκβιασμός».
Η Γαλλία έχει επίσης αποκλείσει το ενδεχόμενο να αυξήσει τον αριθμό των προσφύγων που είναι έτοιμη να υποδεχτεί πέραν του υπάρχοντος μεριδίου των 30.000 ανθρώπων, δημιουργώντας επιπλέον ερωτήματα για το πώς η ΕΕ θα τηρήσει τους όρους της συμφωνίας μετεγκατάστασης.
Ήδη περίπου 43.000 βρίσκονται παγιδευμένοι στην Ελλάδα μετά τον κλείσιμο των συνόρων από τις βαλκανικές χώρες, με άλλους 2.500 πρόσφυγες να έχουν φτάσει στα ελληνικά νησιά από την περασμένη Κυριακή.
Καθώς τα προβλήματα συσσωρεύονται, ανώτερη διπλωματική πηγή της ΕΕ ανέφερε πως κάποια μορφή συμβιβαστικής συμφωνίας αναμένεται την Παρασκευή, αλλά αυτή θα προκύψει «χτυπημένη και μελανιασμένη» από τις διαπραγματεύσεις και χρειάζεται ακόμη «πολλούς μήνες» μέχρι να ξεκαθαριστεί πόσα μπορούν να εφαρμοστούν.