Η Ευρώπη ετοιμάζεται για ένα καλοκαίρι δυσαρέσκειας. Υπάρχει το δημοψήφισμα του Ηνωμένου Βασιλείου για την παραμονή στην Ευρωπαϊκή Ένωση, μια σιγοβράζουσα προσφυγική κρίση και μια ολοένα και περισσότερο απελπισμένη Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Αν τα δούμε όλα μαζί, αυτή η λίστα μας δίνει αρκετούς λόγους να φοβόμαστε για την υγεία του ευρωπαϊκού σχεδίου τους επόμενους μήνες.
Όμως υπάρχει και η Ελλάδα, η οποία έχει πιαστεί σε μια διαφωνία μεταξύ της Γερμανίας και του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου για την ελάφρυνση του χρέους, τη στιγμή που επιδιώκει να λάβει περισσότερα από τα χρήματα της διάσωσης. Η Ελλάδα – η οικονομική κρίση της οποίας έχει ήδη απειλήσει να καταστρέψει την μη αντιστρέψιμη φύση της συμμετοχής στο ευρώ – ακόμη δείχνει να χρονοτριβεί με τις πωλήσεις κρατικών περιουσιακών στοιχείων και τις μεταρρυθμίσεις του ασφαλιστικού συστήματος. Την ίδια στιγμή, το τραπεζικό της σύστημα αιμορραγεί ρευστό. Η Αθήνα θα χρειαστεί να βρει περισσότερα από 5 δισεκατομμύρια ευρώ για να καλύψει τα χρέη της τον Ιούνιο – και άλλα 5 δισεκατομμύρια ευρώ τον Ιούλιο.
Αυτά είναι 10 δισεκατομμύρια ευρώ που η Ελλάδα δεν έχει, όχι ένα τεράστιο ποσό, ίσως, για ένα μεγαλύτερο, υγιέστερο ευρωπαϊκό κράτος, όμως για την Ελλάδα αντιστοιχεί σε 20% του ετήσιου φορολογικού της εισοδήματος. Υπάρχει το επιχείρημα πως με τόσα άλλα να διαδραματίζονται στην ευρωπαϊκή σκηνή, οι Βρυξέλλες θα είναι πρόθυμες να δεχτούν μια πρόχειρη λύση απλά για να αφαιρέσουν την Ελλάδα από την ατζέντα. Ωστόσο, το ΔΝΤ πιθανώς να μην είναι τόσο δεκτικό. Εάν ο Μάιος έλθει και παρέλθει χωρίς συμφωνία – είτε αυτό συμβεί λόγω της γερμανικής αντιπάθειας στην ελάφρυνση χρέους, είτε λόγω της επιμονής του ΔΝΤ στους δημοσιονομικούς στόχους, είτε της ελληνικής μικροπολιτικής – η Ελλάδα και οι πιστωτές της μπορεί να ξεμείνουν από χρόνο για να αποφύγουν μια χρεοκοπία.
Καθώς πλησιάζουν οι ημερομηνίες πληρωμής του χρέους της Ελλάδας, οι αξιωματούχοι της ΕΕ μπορεί να βρεθούν απασχολημένοι να σβήνουν τις φωτιές που ανάβει το βρετανικό δημοψήφισμα της 23ης Ιουνίου για την παραμονή στην ΕΕ. Το αποτέλεσμα αυτής της ψηφοφορίας δεν είναι καθόλου βέβαιο. Ο σύνθετος δείκτης δημοσκοπήσεων του - βλέπει τις ψήφους υπέρ της παραμονής στην ΕΕ στις 39 μονάδες, όσους επιθυμούν την έξοδο στις 38, με τα «δεν ξέρω» να κρατούν την ισορροπία στις 23 μονάδες.
Με τον πρωθυπουργό Ντέιβιντ Κάμερον μπλεγμένο σε μια εγχώρια διένεξη για τους προσωπικούς του φόρους ύστερα από την αποκάλυψη των λεγόμενων Panama Papers, η δημοτικότητα της κυβέρνησής του πιθανώς θα δεχτεί χτύπημα. Αυτό θα βοηθήσει μόνο την εκστρατεία κατά της ΕΕ, και δε θα χρειαστούν πολλοί αναποφάσιστοι ψηφοφόροι για να καθορίσουν το αποτέλεσμα.
Η τακτική έρευνα της Ευρωπαϊκής Κομισιόν για τις διαθέσεις προς την ΕΕ, το γνωστό ευρωβαρόμετρο, έχει ήδη σημειώσει μια επιδείνωση, με την πιο πρόσφατη έρευνα να δείχνει αυξανόμενη δυσαρέσκεια:
Το ποσοστό των ευρωπαίων για τους οποίους η ΕΕ παρουσιάζει μια αρνητική εικόνα έχει ανέλθει στο 23% ( 4), πριν από αυτό, είχε μειωθεί συνεχόμενα στις τέσσερις προηγούμενες έρευνες.
Η ανανεωμένη ανησυχία για το ευρωπαϊκό σχέδιο αρχίζει μόλις να αναδύεται στην αγορά των ομολόγων. Οι επενδυτές χρεώνουν πλέον την Πορτογαλία κατά 3,3 ποσοστιαίες μονάδες περισσότερο για τα 10ετή χρεόγραφα απ’ ότι απαιτούν από τη Γερμανία, μια διαφορά που ξεπερνά αρκετά τον εξαμηνιαίο μέσο όρο των 2,2 μονάδων. Η εγγύηση κινδύνου στην Ιταλία ανήλθε στις 1,3 μονάδες την περασμένη εβδομάδα, από τα χαμηλά του Δεκεμβρίου των 0,9 μονάδων, ενώ στην Ιταλία βρίσκεται στις 1,4 μονάδες, ανεβαίνοντας από τις 1,2 μονάδες του περασμένου μήνα. Αυτά δεν αρκούν για να κρούσουν τον κώδωνα του κινδύνου, όμως είναι παράξενα τη στιγμή που η ΕΚΤ αυξάνει τις αγορές των κρατικών ομολόγων.
Παρ’ ότι η ολλανδική απόρριψη μιας συνθήκης μεταξύ της ΕΕ και της Ουκρανίας στηρίχτηκε σε μια πολύ χαμηλή συμμετοχή για μια πολύ συγκεκριμένη πολιτική, υποδεικνύει τους ανήσυχους ψιθύρους σε όλη την ΕΕ. Μια βρετανική απόφαση υπέρ της εξόδου μπορεί να ωθήσει άλλες χώρες να διεξάγουν δημοψηφίσματα για τη δική τους παραμονή (η Μαρίν Λε Πεν έχει ήδη υποσχεθεί δημοψηφίσματα ως μέρος της προεκλογικής στρατηγικής της για τις προεδρικές εκλογές του 2017 στη Γαλλία).
Συνεπώς, η συγκυρία θα μπορούσε να αποδειχτεί καταστροφική. Το ΔΝΤ, το οποίο υποστηρίζει πως η Ελλάδα δεν μπορεί να τα βγάλει πέρα χωρίς ελάφρυνση χρέους, μπορεί να μην καταφέρει να επιλύσει τις διαφορές του με τη Γερμανία, η οποία επιμένει πως η περαιτέρω ελάφρυνση δε σχετίζεται με τη λύση. Η ΕΕ μπορεί να βρεθεί να προσπαθεί να προσφέρει χρήματα σε ένα από τα πιο αδύναμα και πιο απρόθυμα μέλη της την ίδια στιγμή που ένα από τα πιο σημαντικά μέλη της Ευρώπης, εάν οι ψήφοι του Brexit βγουν κατά της κυβέρνησης, έχει αποφασίσει να αποχωρήσει. Αντί να βγουν στην παραλία αυτό το καλοκαίρι, οι ηγέτες της Ευρώπης μπορεί να βρεθούν να προσπαθούν να εμποδίσουν την κατάρρευση του κάστρου τους από άμμο.