Από το περασμένο καλοκαίρι, η εισροή εκατοντάδων χιλιάδων προσφύγων από τη μαστιζόμενη από τον πόλεμο Μέση Ανατολή έχει επισκιάσει όλα τα υπόλοιπα, έχοντας κυριαρχήσει στον πολιτικό διάλογο στο Βερολίνο και στα πρωτοσέλιδα των γερμανικών εφημερίδων.
Ωστόσο, τις τελευταίες εβδομάδες έχει πραγματοποιηθεί μια μεταβολή. Με το κύμα των μεταναστών να έχει επιβραδύνει, η αγωνία για την ταλαιπωρημένη νομισματική ένωση της Ευρώπης έχει επιστρέψει – δριμύτερη.
«Πλησιάζει μια καταιγίδα» προειδοποίησε αυτήν την εβδομάδα η αριστερών πεποιθήσεων καθημερινή εφημερίδα Sueddeutsche Zeitung.
«Μερικές φορές η τύχη των ανθρώπων καθορίζεται σε στιγμές που δεν υπάρχει τόσο δράμα. Αυτό είναι που συμβαίνει αυτή τη στιγμή με τη νομισματική ένωση της Ευρώπης.»
Η ανανέωση του ενδιαφέροντος για την ευρωζώνη σχετίζεται με μια σειρά ξεχωριστών αλλά διασυνδεδεμένων εξελίξεων που έχουν βαθύνει το αίσθημα της ανησυχίας στο πολιτικό και μιντιακό κατεστημένο της Γερμανίας.
Αυτές συμπεριλαμβάνουν την απομάκρυνση από τη λιτότητα στη νότια Ευρώπη, τις χαλαρές νομισματικές πολιτικές της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας και τις πρόσφατες αλλαγές στο γερμανικό πολιτικό τοπίο.
Πριν από έναν μήνα, η Εναλλακτική για τη Γερμανία (AfD), ένα δεξιό λαϊκιστικό που είχε εκστρατεύσει εναντίον των πολιτικών των ανοιχτών συνόρων για τους πρόσφυγες της καγκελάριου Άνγκελα Μέρκελ, κατάφερε να μπει σε τρεις τοπικές βουλές, εκπλήσσοντας τα κατεστημένα κόμματα και αναγκάζοντάς τα να επανεξετάσουν τη στρατηγική τους.
Οι συντηρητικοί της Μέρκελ βγήκαν από αυτή τη συζήτηση πεπεισμένοι πως θα πρέπει να κάνουν ότι περνά από το χέρι τους για να μεταστρέψουν τον εγχώριο διάλογο από τους πρόσφυγες, σύμφωνα με αξιωματούχους.
Από τότε, κομματικοί ηγέτες, με πρώτο τον υπουργό Οικονομικών Βόλφγκανγκ Σόιμπλε, έχουν αυξήσει τις λεκτικές επιθέσεις τους κατά των πολιτικών των χαμηλών επιτοκίων της ΕΚΤ.
Ο φόβος τους είναι πως το AfD, το οποίο ιδρύθηκε πριν από τρία χρόνια ως κόμμα κατά του ευρώ, θα μπορούσε επίσης να εκμεταλλευτεί αυτό το θέμα πριν από τις επόμενες ομοσπονδιακές εκλογές το 2017.
Ανώτερο στέλεχος της συγκυβέρνησης περιέγραψε τα επιτόκια ως το «επόμενο μεγάλο θέμα για το AfD».
Τα χαμηλά επιτόκια είναι ένα ιδιαιτέρως ευαίσθητο θέμα στη Γερμανία, καθώς θεωρείται πως διαβρώνουν τις αποταμιεύσεις εκατομμυρίων ανθρώπων που έχουν φυλάξει χρήματα στις τράπεζες για τη συνταξιοδότησή τους. Το AfD αντέδρασε γρήγορα στο σχόλιο του προέδρου της ΕΚΤ Μάριο Ντράγκι τον προηγούμενο μήνα πως το «helicopter money» – όπου η κεντρική τράπεζα προσφέρει μετρητά απευθείας στους πολίτες της ευρωζώνης για να κινήσει τον πληθωρισμό – είναι μια «πολύ ενδιαφέρουσα» ιδέα.
«Είναι μια εύκαιρη στιγμή να διαμαρτυρηθούμε για την ΕΚΤ τώρα» παραδέχτηκε αυτήν την εβδομάδα ανώτερος αξιωματούχος κοντά στη Μέρκελ.
Η ΕΚΤ δέχεται πυρά και για έναν ακόμη λόγο: το αίσθημα στη Γερμανία πως οι χαλαρές πολιτικές της έχουν μειώσει την πίεση στις χώρες της νοτίου Ευρώπης να μεταρρυθμίσουν τις οικονομίες τους και να μειώσουν τα ακόμη παραφουσκωμένα χρέη και ελλείμματά τους.
Το Βερολίνο παρακολούθησε με τρόπο φέτος καθώς μία χώρα της ευρωζώνης μετά την άλλη σηματοδότησε την αποχώρηση από την πορεία της πειθαρχίας στην οποία επέμεναν η Μέρκελ και ο Σόιμπλε στο απόγειο της κρίσης του ευρώ.
Στην Πορτογαλία, μια νέα σοσιαλιστική κυβέρνηση, με τη στήριξη ακροαριστερών κοινοβουλευτικών συμμάχων, ανακοίνωσε τον περασμένο μήνα σχέδιο αύξησης του κατώτατου μισθού κατά 20%, μείωσης του φόρου προστιθέμενης αξίας στα εστιατόρια κατά 10 ποσοστιαίες μονάδες και επαναφοράς τεσσάρων δημόσιων αργιών.
Λίγο πιο μακριά, οι προσπάθειες της γαλλικής κυβέρνησης να μεταρρυθμίσει την αγορά εργασίας έχουν παγώσει λόγω των αντιδράσεων. Και τόσο η Ιταλία όσο και η Ισπανία έχουν αφήσει να εννοηθεί πως δεν ενδιαφέρονται να ακούσουν την Ευρωπαϊκή Ένωση για τη μείωση των ελλειμμάτων τους.
Την ίδια στιγμή, η γερμανική οργή με την Ελλάδα αναπυροδοτείται και πάλι, καθώς οι συζητήσεις για τις μεταρρυθμίσεις μεταξύ Αθήνας και πιστωτών τραβούν ακόμη. Αυτήν την εβδομάδα, ο συνήθως συγκρατημένος γερμανός επικεφαλής του ταμείου διάσωσης της ευρωζώνης, Κλάους Ρέγκλινγκ, διαμαρτυρήθηκε πως η εκπλήρωση των μεταρρυθμίσεων στην Ελλάδα είναι η χειρότερη σε όλη την Ευρώπη.
Οι γερμανικές εφημερίδες είναι γεμάτες διαγράμματα που δείχνουν την άνοδο των επιπέδων του χρέους σε όλη τη νότια περιφέρεια της ευρωζώνης.
Η Γερμανία και οι εταίροι της ευρωζώνης διατηρούν την επιρροή τους στην Ελλάδα, η οποία χρειάζεται χρήματα από το τρίτο της πρόγραμμα διάσωσης και να αποφύγει τη χρεοκοπία.
Όμως το Βερολίνο συνειδητοποιεί πως η επιρροή του σε άλλες χώρες, οι οποίες δεν έλαβαν ποτέ διάσωση ή έχουν ήδη βγει από τα δικά τους προγράμματα, είναι περιορισμένη.
Παρ’ ότι παραμένει ισχυρή στο εσωτερικό, η Μέρκελ βγήκε αποδυναμωμένη στην Ευρώπη από την προσφυγική κρίση. Και στα μάτια πολλών από τους εταίρους της, η Γερμανία δεν απολαμβάνει πλέον το ηθικό πλεονέκτημα στα οικονομικά ζητήματα.
Σε μια περίοδο που η ευρωζώνη ασκεί πίεση στην Ελλάδα για να εξοικονομήσει από τις συντάξεις, η συγκυβέρνηση της Μέρκελ σκέφτεται μεταρρυθμίσεις που θα διοχετεύσουν περισσότερα χρήματα προς τους ηλικιωμένους – ένα ακόμη μέτρο που φαίνεται να έχει σχεδιαστεί για να αναχαιτίσει την άνοδο του AfD.
Παρ’ όλα αυτά, η έντονη ανησυχία παραμένει για τη νότια Ευρώπη και μια ΕΚΤ με ελάχιστα εναπομένοντα εργαλεία στη διάθεσή της.
«Εάν η νότια Ευρώπη συνεχίσει με αυτόν τον τρόπο, το ευρώ θα πέσει σε μια νέα κρίση» προειδοποίησε το άρθρο της Sueddeutsche. «Και αυτή τη φορά τα αποθέματα θα είναι τόσο άδεια και οι αμυντικοί μηχανισμοί τόσο αδύναμοι που το νόμισμα μπορεί να παρασυρθεί πλήρως.»