Η γερμανίδα καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ έχει αναδειχθεί σε νέο ηγέτη του Δυτικού κόσμου χάρη στη δύναμη των αξιών της. Τώρα, θα τη δούμε να αφήνει αυτόν τον ρόλο για μια μικρή στροφή προς τα δεξιά.
Την περασμένη εβδομάδα, η Χριστιανοδημοκρατική Ένωση την επανεξέλεξε ως αρχηγό της με ένα εντυπωσιακό 89,5%. Ωστόσο, η μόνη φορά που η Μέρκελ τα πήγε χειρότερα από αυτό στην καριέρα της ως αρχηγός της CDU ήταν το 2004:
Για τα απαθή της δεδομένα, η CDU περνά κάποιου είδους κρίση ταυτότητας. Κάποιοι από τους τοπικούς πολιτικούς της αποστατούν προς το αντιμεταναστευτικό και αντιευρωπαϊκό, πρωτοεφμανιζόμενο κόμμα της Εναλλακτικής για τη Γερμανία. Η καριέρα είναι πιο εύκολη στη νέα πολιτική δύναμη, όπως μπορεί να βεβαιώσει ο Αλεξάντερ Γκάουλαντ, πλέον αντιπρόεδρος του AfD. Το AfD βρίσκεται σε άνοδο, έχοντας δείξει τη δύναμή του σε μια σειρά τοπικών εκλογών, και είναι σχεδόν βέβαιο πως θα μπει στο κοινοβούλιο στις εκλογές του επόμενου έτους. Όμως ακόμη και πέραν των πραγματιστικών ανησυχιών, κάποια μέλη της CDU, παραδοσιακοί γερμανοί συντηρητικοί, έχουν αρχίσει να βλέπουν τη Μέρκελ ως υπερβολικά αριστερή μετά τους συμβιβασμούς που έκανε με τους Σοσιαλδημοκράτες, τον κυβερνητικό σύμμαχο της CDU, και ιδιαίτερα μετά το πείραμα του περασμένου έτους με το άνοιγμα των γερμανικών συνόρων στους πρόσφυγες. Ο Μάλτε Κάουφμαν, τοπικός ηγέτης της CDU στη Βάδη-Βυρτεμβέργη που αποστάτησε στο AfD τον Σεπτέμβριο, εξηγεί στο Facebook:
«Δεν μπορώ πλέον να μοιραστώ την κομματική γραμμή σε τόσα πολλά θέματα, ιδιαίτερα την οικογενειακή πολιτική, την πολιτική διάσωσης του ευρώ, την ενεργειακή πολιτική και την προσφυγική πολιτική. Αλλά και σε άλλα θεμελιώδους σημασίας θέματα, δεν μπορώ να δω τις διαφορές ανάμεσα στη CDU και τα κόμματα στα αριστερά του πολιτικού φάσματος.»
Αναφέρει παράδειγμα. Στο τοπικό νομοθετικό σώμα στη Βάδη-Βυρτεμβέργη, η CDU έχει σχηματίσει συμμαχία με τους Πράσινους – και δέχτηκε ένα «σχέδιο δράσης σεξουαλικής διαφορετικότητας» που πρότεινε η αριστερόστροφη πολιτική δύναμη. Η CDU, ένα παραδοσιακά χριστιανικό κόμμα, ποτέ δεν ήταν ενεργός υποστηρικτής των δικαιωμάτων των ομοφυλοφίλων, όμως υπό τη Μέρκελ δεν ήταν και εναντίον τους. Αυτού του είδους οι συμβιβασμοί δε γίνονται εύκολα δεκτοί από μεγάλο μέρος της βάσης του κόμματος.
Έτσι, παρ’ ότι μέσα στη CDU η Μέρκελ συνεχίζει να συγκεντρώνει περισσότερες ψήφους από έναν δικτάτορα της κεντρικής Ασίας, και η ομιλία της στη συνέλευση του κόμματος ακολουθήθηκε από επευφημίες επί 11 λεπτά, θα πρέπει να κάνει κάποιους συμβιβασμούς διαφορετικού είδους. Η Γερμανία, άλλωστε, δεν είναι προεδρική δημοκρατία, και το κόμμα ως σύνολο θα πρέπει να κερδίσει στις εκλογές, όχι μόνο η Μέρκελ ως υποψήφια. Αυτό σημαίνει πως το κόμμα θα πρέπει να παρουσιάσει ένα ενιαίο μέτωπο, και ακόμη και λίγοι δεξιοί πολυλογάδες μπορούν να καταστρέψουν αυτήν την εικόνα.
Έτσι, στην ομιλία της στο Έσσεν, η Μέρκελ επέλεξε τον πιο εύκολο συμβιβασμό. «Η πλήρης κάλυψη του προσώπου δεν είναι αποδεκτή εδώ» είπε στη συνέλευση προκαλώντας ένθερμο χειροκρότημα. «Θα πρέπει να απαγορευτεί όπου είναι νομικά δυνατόν. Δεν ανήκει με εμάς.»
Σε όρους οπτικής, αυτό ήταν μεγάλο κόκαλο για τους παραδοσιακούς της CDU. Η Τζούλια Κλόκνερ, ένα από τα μεγαλύτερα αστέρια του κόμματος και αναπληρώτρια επικεφαλής του, η οποία θεωρείται ως μελλοντικός διεκδικητής της ηγεσίας της CDU, έχει πραγματοποιήσει εκστρατεία κατά της «μπούρκας» για χρόνια. Σε πρακτικούς όρους, ωστόσο, δεν έχει πολύ νόημα. Ελάχιστες γυναίκες με μπούρκες έχουν ιδωθεί ποτέ στη Γερμανία, και μόνο μεταξύ μερικών εκατοντάδων και μερικών χιλιάδων γυναικών καλύπτουν το πρόσωπό τους με νικάμπ – μια λιγότερο αυστηρή εκδοχή της μπούρκας που δεν συμπεριλαμβάνει πέπλο. Άλλωστε, η κάλυψη του προσώπου απαγορεύεται ήδη σε πολλά μέρη. Πολλές γυναίκες που εν γνώσει τους παραβιάζουν τους κανόνες δεν είναι καν μετανάστες, αλλά γεννημένες στη Γερμανία και προσηλυτισμένες στα πιο φονταμενταλιστικά τμήματα του Ισλάμ.
Η απαγόρευση της μπούρκας μπορεί να είναι μια ωραία πολιτική κουδουνίστρα, αλλά τα μέλη της CDU δεν είναι παιδιά. Στη συνέλευση, ψήφισαν για να εκστρατεύσουν εναντίον ενός ακόμη συμβιβασμού που έκανε η Μέρκελ με τους αριστερούς κυβερνητικούς συμμάχους – τη διετή απόφαση να επιτραπεί στα παιδιά των μεταναστών να διατηρήσουν διπλή υπηκοότητα αντί να πρέπει να επιλέξουν ανάμεσα στο γερμανικό και το ξένο διαβατήριο όταν ενηλικιωθούν. Το τμήμα της συντηρητικής νεολαίας της CDU, όπου ξεκίνησε η πολιτική καριέρα της Κλόκνερ, πίεσε για την ανάκληση της διπλής υπηκοότητας, και νίκησε με συγκριτικά μικρή διαφορά. Τώρα, το δεξιό τμήμα της CDU και κάποιοι από το βαυαρικό, αδελφικό της κόμμα, τη CSU, θέλουν να την κάνουν θέμα της προεκλογικής εκστρατείας, υποστηρίζοντας πως η κατάσταση είναι διαφορετική απ’ ότι ήταν πριν από δύο χρόνια: ένα εκατομμύριο επιπλέον ξένοι έχουν φτάσει στη Γερμανία, και τα γεγονότα στην Τουρκία έχουν φέρει την εσωτερική τουρκική πολιτική σε γερμανικό έδαφος.
Αυτό είναι εξαιρετικά άβολο για τη Μέρκελ: κάνει πιο δύσκολο για εκείνη να σχηματίσει συμμαχία με οποιοδήποτε από τα αριστερόστροφα κόμματα – τους Σοσιαλδημοκράτες ή τους Πράσινους. Και η Μέρκελ γνωρίζει πως εάν η CDU κερδίσει την πλειοψηφία, όπως θέλουν πιθανό οι δημοσκοπήσεις, θα πρέπει να κυβερνήσει ξανά σε συμμαχία. Τα δημοσκοπικά ποσοστά του κόμματος έχουν πέσει σε 32% με 37%, από το 41,5% που είχε πάρει στις εκλογές του 2013. Παρ’ όλα αυτά, η θέση μπορεί πάντα να μπει σε επαναδιαπραγμάτευση μετά τις εκλογές, και προς το παρόν, ωφελεί τη Μέρκελ περισσότερο να ακολουθήσει την απόφαση του κόμματος παρά να επιτρέψει τον διχασμό.
Η Μέρκελ είναι συντηρητική, όχι φιλελεύθερη. Αυτό το κομμάτι του γερμανικού πολιτικού φάσματος είναι, φυσικά, πολύ πιο αριστερά από τους συντηρητικούς των ΗΠΑ, όμως δεν κάνει τη Μέρκελ αριστερή πολιτικό. Πιστεύει σε ισορροπημένους προϋπολογισμούς, στον νόμο και την τάξη, και την ομογενοποίηση των μεταναστών και όχι την πολυπολιτισμικότητα. Δεν είναι ιδιαίτερα δύσκολο για εκείνη να κατέβει ως συντηρητική υποψήφια στις επερχόμενες εκλογές, όπως είναι εύκολο και για τον εξίσου έμπειρο γάλλο πολιτικό Φρανσουά Φιγιόν να υιοθετήσει εξαιρετικά δεξιές θέσεις στην προεδρική αναμέτρηση της χώρας του.
Πολλοί από όσους θεωρούν τη Μέρκελ ως το νέο φιλελεύθερο ίνδαλμα θα εκπλαγούν όταν δουν την προεκλογική εκστρατεία της το 2017. Δε θα πρέπει, ωστόσο: η Μέρκελ στράφηκε αριστερά μόνο για δύο λόγους – για να πετύχει έναν συμβιβασμό και σε ζητήματα όπως οι πρόσφυγες και η ενέργεια, για συναισθηματικούς λόγους. Στην πολιτική, ωστόσο, η Μέρκελ είναι ένας σκληρός, πραγματιστής επιζών: θα κάνει ό,τι περνά από το χέρι της για να κρατήσει τη CDU ενωμένη και να μεγιστοποιήσει τη θέση της. Τον επόμενο χρόνο, αυτό θα σημαίνει την επιστροφή στις ρίζες του κόμματος.