Όταν ο πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ απέσυρε τη στήριξη των ΗΠΑ για τη Δια-Ειρηνική Εταιρική Σχέση τη Δευτέρα, έκανε πιο δύσκολο για τις αμερικανικές επιχειρήσεις να ανταγωνιστούν.
Στο όνομα των αμερικανικών εργαζομένων, έθεσε σε κίνδυνο τα συμφέροντα του αμερικανού εργαζομένου, καθώς το TPP θα επέβαλε εργασιακά στάνταρ στην εμπορική ατζέντα για πρώτη φορά στην ιστορία. Γύρισε την πλάτη του στους συμμάχους της Αμερικής και προσέφερε μια τεράστια στρατηγική νίκη στην Κίνα. Αυτό που δεν κατάφερε να κάνει είναι να εξολοθρεύσει αυτό που αντιπροσωπεύει το TPP.
Το TPP έχει δύο σκοπούς. Πρώτον, αναγνωρίζει πως τα εμπόδια στο εμπόριο είναι σήμερα πολύ διαφορετικά απ’ ότι ήταν δεκαετίες πριν. Η γραφειοκρατία και όχι οι δασμοί είναι το μεγαλύτερο εμπόδιο για την ανάπτυξη εμπορικών δικτύων. Τα περίπλοκα και αντιφατικά ρυθμιστικά καθεστώτα, το κρατικό ρίσκο, η έμμεση υποστήριξη κρατικών επιχειρήσεων – αυτά είναι τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι έμποροι, και που θα είχε απαντήσει το TPP.
Έχοντας εκπληρώσει το δύσκολο έργο της συμφωνίας με άλλα 11 κράτη σε αυτά τα ζητήματα, η κυβέρνηση Ομπάμα ουσιαστικά έθεσε τα θεμέλια για τις περισσότερες μελλοντικές εμπορικές συμφωνίες. Από εδώ και μετά, οι διαπραγματεύσεις με τη συμμετοχή οποιασδήποτε από τις χώρες του TPP θα εξετάζουν τις υποχωρήσεις που έχουν ήδη κάνει και θα προσπαθούν να αναπτυχθούν πάνω σε αυτές. Η Ιαπωνία δε θα μπορέσει να κρατήσει το ερώτημα του αγροτικού της τομέα μακριά από το τραπέζι. Το Βιετνάμ θα πρέπει να απαντήσει το ερώτημα του παραχαϊδέματος των κρατικών επιχειρήσεων.
Δεύτερον, το TPP θα είχε εξασφαλίσει πως δε θα είναι η Κίνα αυτή που θα θέσει τους κανόνες σε ότι αφορά το διεθνές εμπόριο. Παρ’ ότι η κυβέρνηση Τραμπ μπορεί να μην εκτιμά τη σημασία αυτού του στόχου, σίγουρα την εκτιμούν οι περισσότερες ασιατικές χώρες. Η Περιφερειακή Συνολική Οικονομική Εταιρική Σχέση της Κίνας, για παράδειγμα – η οποία συμπεριλαμβάνει την Ινδία αλλά όχι την Ινδία – μπορεί να εξορθολογίζει τις παραγωγικές αλυσίδες προμηθειών, αλλά δε θα επιβάλουν εσωτερικές μεταρρυθμίσεις και εναρμόνιση στις χώρες-μέλη της.
Αυτό αναμένεται να ευνοήσει την Κίνα πολύ περισσότερο από τους πιθανούς ανταγωνιστές. Η Λαϊκή Δημοκρατία βρίσκεται ήδη στο επίκεντρο των παγκόσμιων παραγωγικών δικτύων. Θα ήθελε να δει και εμπορικές σχέσεις που θα την εδραιώσουν σεε αυτή τη θέση ακόμη κι αν τα εγχώρια κόστη παραγωγής αυξηθούν ανεξέλεγκτα. Αυτό δεν είναι ακριβώς αυτό που θα ήθελαν τα νοτιοασιατικά κράτη μακροπρόθεσμα. Χρειάζονται πρόσβαση σε άλλες αγορές. Χρειάζονται μια πιο γρήγορη και αποδοτική ροή υπηρεσιών πέραν των συνόρων. Και χρειάζονται μια συμφωνία που θα δημιουργήσει πιθανότητες για νέα εμπορικά δίκτυα αντί να παγιώνει τα παλιά.
Είναι πλέον στο χέρι των υπόλοιπων 11 χωρών του TPP, και αυτών σε όλη την Ασία που ελπίζουν να μπουν στη συμφωνία, να εξασφαλίσουν πως οι αρχές της θα γίνουν η νόρμα. Η Ινδία είναι τέλειο παράδειγμα. Η χώρα ήταν για καιρό διστακτική για το TPP, με τον σκεπτικισμό της να πυροδοτείται από τη διάθεσή της να προστατέψει τον φαρμακευτικό της κλάδο και από την επιπλοκή των ρυθμίσεων που αποτρέπουν την ανταγωνιστικότητα του παραγωγικού της τομέα. Οι ινδοί πολιτικοί παράγοντες μπορεί να μπουν στον πειρασμό να γιορτάσουν τον φαινομενικό θάνατο του TPP και αυτού που αντιπροσωπεύει.
Όμως αυτό θα ήταν λάθος. Η Ινδία πρέπει να αναγνωρίσει κάποια στιγμή τη βασική αλήθεια πως η εγχώρια ζήτηση δε θα είναι αρκετή για να απασχολήσει το περίπου 1 εκατομμύριο ανθρώπων που προστίθενται στο εργατικό της δυναμικό κάθε μήνα. Οι ινδικές επιχειρήσεις θα χρειαστούν να εξάγουν, και οι συμφωνίες όπως το TPP είναι ο μόνος τρόπος για να γίνουν αρκετά ανταγωνιστικές για να το κάνουν. Τα παλαιότερα επιχειρηματικά μοντέλα, όπως η μεγάλη βαρύτητα στα γενόσημα στην προσέγγιση των ινδικών φαρμακοβιομηχανιών, θα πρέπει να δώσουν τη θέση τους σε μοντέλα που θα δίνουν έμφαση στα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας και την καινοτομία. Διαφορετικά, η παραγωγικότητα δε θα αυξηθεί. Με άλλα λόγια, η παλιομοδίτικη προσέγγιση του «πρώτα οι δασμοί» στις εμπορικές διαπραγματεύσεις, την οποία προτιμά η Ινδία παρ’ ότι έχει αποδειχθεί ακατάλληλη, δεν μπορεί να επιβιώσει.
Ναι, ένα μεγάλο μέρος αυτού που έκανε το TPP τόσο σημαντικό ήταν ο συμβολισμός που περιστοίχιζε τη συμφωνία: ήταν ένα σημάδι πως η Ασία και οι ΗΠΑ παρέμεναν πρόθυμες να παίξουν τον ρόλο του ηγέτη. Υπό τον Τραμπ, αυτή η προθυμία έχει εμφανώς υποχωρήσει.
Όμως η στρατηγική χρησιμότητα του TPP δεν ήταν αυτό που το ξεχώριζε. Αυτό που έκανε τη συμφωνία μοναδική ήταν πως πραγματικά έφερε τις εμπορικές διαπραγματεύσεις στον 21ο αιώνα. Επιδίωξε μία λεπτή ισορροπία ανάμεσα στις απαιτήσεις πολλαπλών ομάδων συμφερόντων, ενώ ταυτόχρονα εξασφάλισε πως νέα μοτίβα εμπορίου θα είχαν την ευκαιρία να αναδειχθούν. Εάν το εμπόριο στην Ασία δε θέλει να πεθάνει, παίρνοντας μαζί του τις ελπίδες της ηπείρου για ανάπτυξη, τότε αυτού του είδους η ισορροπία θα πρέπει να είναι παρούσα σε όποια ρύθμιση ακολουθήσει. Η πένα του Τραμπ δεν μπορεί να το αλλάξει αυτό.