Οι αποδόσεις των ελληνικών ομολόγων έπεσαν στο χαμηλότερο επίπεδό τους σε σχεδόν έναν μήνα όταν οι πιστωτές έφτασαν σε συμφωνία που θα επιτρέψει στους ελεγκτές του προγράμματος διάσωσης της χώρας να συνεχίσουν τις διαπραγματεύσεις για την εκταμίευση νέας δόσης έκτακτου δανείου.
Η απόδοση των διετών χρεογράφων έπεσε κατά 130 μονάδες βάσης ως το 8,17% την Τρίτη, εν μέσω προσδοκιών πως το τελευταίο κεφάλαιο του ελληνικού δράματος θα έχει αίσιο τέλος. Και παρ’ ότι η Αθήνα δεν έχει μεγάλη δόση χρέους μέχρι τον Ιούλιο, η χώρα θα πρέπει να ξεπεράσει κάποια μεγάλα εμπόδια μέχρι τότε. Ακολουθεί μια επεξήγηση για το τι έγινε στη συνάντηση των υπουργών Οικονομικών της ευρωζώνης τη Δευτέρα, και τι χρειάζεται ακόμη να γίνει για να γίνουν οι προσδοκίες πραγματικότητα:
Τι έχει αλλάξει;
Μετά τη συνάντηση το βράδυ της Δευτέρας, η ελληνική κυβέρνηση δέχθηκε να νομοθετήσει διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις που απαιτεί το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο οι οποίες θα χαμηλώσουν το όριο του αφορολόγητου εισοδήματος και θα διορθώσουν το ασφαλιστικό σύστημα. Αυτές οι αλλαγές θα ενεργοποιηθούν μέχρι το 2019. Μέχρι τώρα, τέτοιου είδους μέτρα αποτελούσαν κόκκινη γραμμή που ο πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας έλεγε πως δε θα περνούσε. Το χρώμα της έχει τώρα αλλάξει.
Οι μεταρρυθμίσεις θα λειτουργήσουν ως εξασφάλιση για το ΔΝΤ πως η Ελλάδα θα μπορεί να πιάσει τον στόχο που έχει θέση η ευρωζώνη για δημοσιονομικό πλεόνασμα 3,5% του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος πριν από την πληρωμή των τόκων. Εάν η Ελλάδα ξεπεράσει αυτόν τον στόχο, οι πολιτικές αυτές θα εφαρμοστούν, αλλά ισοδύναμα μέτρα, όπως περικοπές φόρων σε επιχειρήσεις και άτομα με υψηλότερα εισοδήματα, θα ενεργοποιηθούν για να αντισταθμίσουν την περίσσεια επίδοση και να ωθήσουν την οικονομία.
Είναι αυτό το τέλος της λιτότητας;
Η συμφωνία απαντά ανησυχία του ΔΝΤ πως μεγάλο μέρος της μεσαίας τάξης εξαιρείται από την πληρωμή φόρου εισοδήματος, ενώ οι επιχειρήσεις επιβαρύνονται με υπερβολικές χρεώσεις, περιορίζοντας την οικονομική δραστηριότητα. Η νέα συμφωνία επιδιώκει να αλλάξει το μείγμα δημοσιονομικής πολιτικής με αυτό που το ΔΝΤ θεωρεί βιώσιμη πορεία χωρίς να αλλάξει ο τελικός στόχος του πρωτογενούς πλεονάσματος 3,5%.
Η κυβέρνηση λέει πως η συμφωνία δε θα αυξήσει τη λιτότητα από τη στιγμή που η νέα νομοθεσία θα συμπεριλαμβάνει μέτρα ενίσχυσης πέραν των μεταρρυθμίσεων σύσφιξης. Ένας περιορισμός είναι πως τα αποζημιωτικά μέτρα δε θα ενεργοποιηθούν εάν η κυβέρνηση δεν πιάσει τον στόχο του πλεονάσματος 3,5%.
Άλλος ένας περιορισμός είναι πως η συμφωνία δεν επιτρέπει στην κυβέρνηση να δαπανήσει τα επιπλέον χρήματα από την περίσσεια επίδοση σε πολιτικές που θα επιλέξει, τα μέτρα ενίσχυσης θα πρέπει να ενισχυθούν εκ των προτέρων. Πέρυσι, η κίνηση του Τσίπρα να μοιράσει χριστουγεννιάτικο δώρο στους συνταξιούχους προκάλεσε αντιδράσεις από τους πιστωτές, οι οποίοι σταμάτησαν προσωρινά τις λειτουργίες ελάφρυνσης χρέους για την Ελλάδα.
Είναι η συμφωνία τελειωμένη;
Οι υπουργοί Οικονομικών της ευρωζώνης και το ΔΝΤ είπαν πως παρ’ ότι η συμφωνία δείχνει πρόοδο, υπάρχει ακόμη πολλή δουλειά να γίνει. Το ακριβές μέγεθος του επιπλέον πακέτου και τα συγκεκριμένα μεταρρυθμιστικά μέτρα θα αποφασιστούν όταν οι ελεγκτές του προγράμματος επιστρέψουν στην Αθήνα, όπου θα εξετάσουν επίσης τα στοιχεία του τελευταίου προϋπολογισμού.
Αφού οι δύο πλευρές φτάσουν σε μια τεχνική συμφωνία σε επίπεδο προσωπικού για το τι χρειάζεται να γίνει, οι υπουργοί Οικονομικών θα συζητήσουν τότε τα επιπλέον μέτρα ελάφρυνσης, τα οποία απαιτούνται από το ΔΝΤ ως προϋπόθεση για τη συμμετοχή του στο ελληνικό πρόγραμμα. Το ταμείο με έδρα στην Ουάσινγκτον είναι πιθανό να ζητήσει μια πιο συγκεκριμένη περιγραφή των «μεσοπρόθεσμων» εργαλείων που θα υιοθετηθούν μετά το 2018 για να εξασφαλίσουν πως οι υποχρεώσεις της Ελλάδας να επιστρέψουν σε μια βιώσιμη πορεία.
Παρ’ ότι αυτά τα εργαλεία θα εξαρτώνται από αναλύσεις βιωσιμότητας του χρέους και δε θα πραγματοποιηθούν στο τέλος του παρόντος προγράμματος διάσωσης, και δε θα συμπεριλαμβάνουν ονομαστικό κούρεμα στα δάνεια της διάσωσης, οι διαπραγματεύσεις πιθανότατα θα αποδειχθούν δύσκολες. Πολλές χώρες της ευρωζώνης έχουν αμφισβητήσει την ανάγκη για περαιτέρω ελάφρυνση των όρων αποπληρωμής για τα δάνεια της Ελλάδας, και το ΔΝΤ μπορεί να επιμείνει πως θα πρέπει να λάβει περισσότερα από μια ακόμη αόριστη δέσμευση βοήθειας. Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα έχει επίσης πει πως δε θα συμπεριλάβει τα ελληνικά κρατικά ομόλογα στο πρόγραμμα αγορών περιουσιακών στοιχείων της μέχρι να ενεργοποιηθούν αυτά τα «μεσοπρόθεσμα» μέτρα.
Και τι γίνεται με το ΔΝΤ;
Η συμφωνία για τα μέτρα ελάφρυνσης χρέους μπορεί να αποδειχθούν εξίσου περίπλοκα με τη συμφωνία για τις δημοσιονομικές πολιτικές της Ελλάδας. Μόλις τακτοποιηθούν και τα δύο, το προσωπικό του ΔΝΤ θα προτείνει στο διοικητικό συμβούλιο του ταμείου να εγκρίνει το νέο πρόγραμμα διάσωσης της Ελλάδας. Το πρόγραμμα μπορεί να κρατήσει μέχρι τον Αύγουστο του 2018, όταν είναι προγραμματισμένο να λήξει το τελευταίο ευρωπαϊκό πρόγραμμα, με την ελπίδα πως η Ελλάδα θα έχει ανακτήσει μέχρι τότε ανεξάρτητη πρόσβαση στις αγορές.
Η έκταση της ελάφρυνσης χρέους που θα χρειαστεί εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την υπόθεση για τη μελλοντική δημοσιονομική επίδοση της Ελλάδας. Τόσο το ΔΝΤ όσο και η ελληνική κυβέρνηση πιέζουν για μειώσει του στόχου πλεονάσματος από το 3,5% όσο το δυνατόν πιο σύντομα μετά το 2018. Οι κυβερνήσεις της ευρωζώνης διαφωνούν, καθώς ένας λιγότερο φιλόδοξος στόχος θα σημαίνει πως θα χρειαστεί περισσότερη ελάφρυνση χρέους.
Πότε θα λάβει η Ελλάδα περισσότερη βοήθεια;
Εν τω μεταξύ, η ελληνική Βουλή θα πρέπει να εγκρίνει όλα τα προαπαιτούμενα μέτρα που συνδέονται με την τελευταία αξιολόγηση προτού εκταμιευτούν χρήματα. Εκτός των δημοσιονομικών πολιτικών, τα μέτρα συμπεριλαμβάνουν διόρθωση των κανόνων της αγοράς εργασίας, ένα νέο πλαίσιο εξωδικαστικών διευθετήσεων χρεών, και κάποιες άλλες προϋποθέσεις, οι οποίες έχουν αποδειχθεί δύσκολες στο παρελθόν για τους βουλευτές της κυβερνητικής συμμαχίας.
Εάν τα πράγματα κινηθούν γρήγορα, ολόκληρη η διαδικασία μπορεί να ολοκληρωθεί κάποια στιγμή τον Μάρτιο ή τον Απρίλιο, λίγο πριν οι ολλανδοί οδηγηθούν στις κάλπες για τις εθνικές τους εκλογές. Εάν όχι, μπορεί να κρατήσουν περισσότερο, ιδιαίτερα από τη στιγμή που η Ελλάδα δεν έχει άμεσες πιέσεις ρευστότητας.