Ερχόμενος ο Ιούλιος, η Ελλάδα θα χρωστά περίπου 3,8 δισεκατομμύρια ευρώ στην Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, άλλα 292 εκατομμύρια ευρώ στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, και 1,5 δισεκατομμύρια ευρώ σε ιδιώτες επενδυτές που αγόρασαν ελληνικά ομόλογα που εκδόθηκαν το 2014, λιγότερο από δύο χρόνια μετά την ολοκλήρωση μιας σκληρής αναδιάρθρωσης του προ-κρίσης χρέους της.
Αν – και αυτό είναι ένα μεγάλο αν – οι παίκτες του επίσημου τομέα και η Ελλάδα μπορέσουν να φτάσουν σε συνεννόηση που θα επιτρέψει την επόμενη εκταμίευση υπό το τρίτο πρόγραμμα διάσωσης της Ελλάδας, λίγο περισσότερα από 4 δισεκατομμύρια ευρώ από αυτά τα χρήματα θα μεταφερθούν απλά από μία επίσημη τσέπη (της ΕΕ) σε άλλες επίσημες τσέπες (της ΕΚΤ και του ΔΝΤ). Το καθαρό αποτέλεσμα θα είναι χαμηλότερα επιτόκια και μεγαλύτερες προθεσμίες για τις υποχρεώσεις της ελληνικής κυβέρνησης προς την υπόλοιπη Ευρώπη. Αυτό έχει γίνει πολλές φορές από το ξεκίνημα της ελληνικής κρίσης το 2010.
Αυτό που θα είναι σχετικά καινούριο, ωστόσο, θα είναι η χρήση 1,5 δισεκατομμυρίων ευρώ από αυτά τα χρήματα από τον δημόσιο τομέα για την αποπληρωμή ομολόγων που εκδόθηκαν από την ελληνική κυβέρνηση την άνοιξη του 2014.
Αυτά τα ομόλογα βρίσκονται σε χέρια ιδιωτών επενδυτών και έχουν πολύ υψηλότερες αποδόσεις από το επιτόκιο που χρεώνει ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας για τα δάνειά του προς την ελληνική κυβέρνηση. Αυτή η διαφορά στο κόστος δανεισμού υποτίθεται πως αντικατοπτρίζει το υψηλότερο ρίσκο χρεοκοπίας της ελληνικής κυβέρνησης έναντι των ιδιωτών πιστωτών της.
Η χρήση επίσημου χρήματος για την αποπληρωμή αυτών των επενδυτών θα ισοδυναμεί συνεπώς με τη μεταφορά χρήματος φορολογουμένων από τα νοικοκυριά της Στουτγάρδης σε hedge funds στο Κονέκτικατ – μια αντιστροφή της προηγούμενης συναίνεσης ανάμεσα στους πιστωτές του επίσημου τομέα της Ευρώπης.
Πίσω στον Μάιο του 2010, η ΕΕ και το ΔΝΤ συμφώνησαν να επιτρέψουν τα περισσότερα από τα χρήματα που δάνειζαν στην Ελλάδα να χρησιμοποιηθούν για να αποπληρωθούν οι ιδιώτες ομολογιούχοι της χώρας πλήρως και εγκαίρως. Η ελπίδα ήταν πως μια προσωρινή κρίση θα περνούσε και οι ιδιώτες πιστωτές θα επέστρεφαν στην Ελλάδα, επιτρέποντας στους θεσμούς να φύγουν.
Μέχρι τα τέλη του 2011, ωστόσο, είχε γίνει σαφές πως οι πιστωτές του επίσημου τομέα απλά εκτόπιζαν τους ιδιώτες δανειστές σε μια χώρα που χρειαζόταν εν τέλει μια μεγάλη ελάφρυνση χρέους. Εάν ερχόταν ποτέ η στιγμή, όπως φαίνεται να έχει έλθει τώρα, για να συζητηθεί η αναδιάρθρωση του τεράστιου χρέους της Ελλάδας, μόνο οι δανειστές του επίσημου τομέα θα έμεναν στο διαπραγματευτικό τραπέζι. Οι θεσμοί αποφάσισαν ως εκ τούτου στο τέλος του 2011 να αποφύγουν περαιτέρω διασώσεις των ιδιωτών πιστωτών. Νέα χρήματα δε θα πήγαιναν στην Ελλάδα μέχρις ότου οι επενδυτές είχαν δεχτεί σοβαρές απώλειες στα ομόλογά τους.
Θα μπορούσε λοιπόν η Ελλάδα να αναδιαρθρώσει τα 1,5 δισεκατομμύρια ευρώ σε ομόλογα που λήγουν τον Ιούλιο; Στη θεωρία, ναι. Στην πράξη, μάλλον όχι.
Πρώτον, αυτά τα ομολογιακά συμβόλαια θα είναι δύσκολο να δεχτούν αναδιάρθρωση. Σε αντίθεση με τα διαχειρίσιμα ομόλογα σε τοπικό δίκαιο που αποτελούσαν την πλειοψηφία του ελληνικού χρέους το 2010, οι επενδυτές που δάνεισαν το 2014 απαίτησαν συμβόλαια που είναι συγκριτικά δύσκολο να αναδιαρθρωθούν, υπό το αγγλικό δίκαιο.
Δεύτερον, και ίσως το σημαντικότερο, οι ιδιώτες επενδυτές έχουν παρακολουθήσει τα τελευταία επτά χρόνια καθώς οι θεσμοί του επίσημου τομέα έχουν δαπανήσει δισεκατομμύρια ευρώ για να αποφύγουν μια χρεοκοπία σε δημόσιο χρέος στην ευρωζώνη – πρώτα στην Ελλάδα (μέχρι που η πρακτική σταμάτησε το 2012), μετά στην Ιρλανδία, την Πορτογαλία και την Κύπρο.
Αναμφίβολα, κάθε λογικός ιδιώτης επενδυτής θα αναρωτηθεί: «Θα προκαλέσουν τώρα, οι ίδιοι θεσμοί που δαπάνησαν δεκάδες δισεκατομμύρια ευρώ για να αποτρέψουν χρεοκοπίες στην Ελλάδα, την Ιρλανδία, την Πορτογαλία και την Κύπρο, μια άλλη απειλώντας να παρακρατήσουν τα χρήματα για την αποπληρωμή νέων ομολόγων;» Πολλοί κάτοχοι τέτοιων εργαλείων μπορεί να είναι προετοιμασμένοι να προλάβουν τη μπλόφα της Ευρώπης.
Η απόφαση του 2010 για τη χρήση χρήματος των φορολογουμένων για τη διάσωση ομολογιούχων του ιδιωτικού τομέα κατά τη διάρκεια της κρίσης ευρωπαϊκού χρέους ήταν πολιτικά ανεκτή επειδή όλοι δέχονταν την ιδέα πως όλα αυτά τα χρήματα τελικά θα αποπληρώνονταν με ένα λογικό επιτόκιο της αγοράς. Ελάχιστοι τώρα θα υπερασπιστούν αυτή τη φαντασίωση. Σε μια χρονιά γεμάτη εκλογές στην Ευρώπη, οι πολιτικοί θα το βρουν ακόμη πιο δύσκολο να δικαιολογήσουν γιατί σκάβουν ακόμη μεγαλύτερη τρύπα για τους φορολογούμενούς τους, διασώζοντας ιδιώτες δανειστές.
Προς το παρόν, ωστόσο, εάν πρέπει να κάνουμε μια πρόβλεψη, αυτή θα ήταν πως οι ιδιώτες κάτοχοι των ελληνικών ομολόγων είναι ασφαλείς. Όμως το χτύπημα που αισθάνεται η νοικοκυρά στη Στουτγάρδη, καθώς βλέπει τα ευρώ της να πηγαίνουν σε τραπεζικούς λογαριασμούς στο Γκρίνουϊτς, τη Σιγκαπούρη και το Λονδίνο, σίγουρα θα είναι έντονο.