Όταν ο Γερμανός υπουργός Οικονομικών Wolfgang Schaeuble ταξίδεψε στην Ουάσινγκτον την εβδομάδα που πέρασε για τη Σύνοδο του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, έφερε μαζί του ένα “αλφαβητάρι” οκτώ σελίδων για το γερμανικό ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών. Μπορεί ο Πρόεδρος Trump να μην αφιερώσει χρόνο να το διαβάσει, αλλά θα μπορούσε να είναι χρήσιμο σε όσους πιστεύουν ότι η Γερμανία δημιουργεί αθέμιτο εμπορικό πλεονέκτημα προς δικό της όφελος.
Οι “κατήγοροι” της Γερμανίας επισημαίνουν ότι, αν δεν ήταν μέλος της ευρωζώνης, η Γερμανία θα είχε δει τις εξαγωγές της να πλήττονται από την ανατίμηση του νομίσματος. Όπως έχουν τα πράγματα, η οικονομική αδυναμία άλλων μελών του ευρώ πιέζει το κοινό νόμισμα προς τα κάτω και βοηθά τους Γερμανούς εξαγωγείς. Αυτό είναι ένα απλό επιχείρημα, και η Γερμανία δεν έχει μια παρόμοια απλή απάντηση σε αυτό. Η Γερμανία πρέπει να παραδεχτεί ότι το ευρώ είναι επί του παρόντος υποτιμημένο έναντι του αμερικανικού δολαρίου. Αν και η ισοτιμία του είναι σήμερα περίπου 10% υψηλότερη σε σχέση με τον ιστορικό μέσο όρο.
Και πολλά από τα πιο σύνθετα επιχειρήματα που προβάλλει η Γερμανία προς υπεράσπισή της απορρίπτονται απευθείας. Οι γερμανικές αναφορές στο καθεστώς του ευρώ ως ελεύθερα κυμαινόμενου νομίσματος και στην χαλαρή νομισματική πολιτική της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, στην οποία η Γερμανία έχει επίμονα αντιταχθεί, δεν λαμβάνονται υπόψιν. Λένε, άλλωστε, ότι όλα είναι ένα γερμανικό σχέδιο. Δεν έχει σημασία τι επίπτωση έχουν τα χαμηλά επιτόκια της ΕΚΤ, τα οποία κρατούν το ευρώ σχετικά αδύναμο, για τους Γερμανούς αποταμιευτές, οι οποίοι αντιπροσωπεύουν μεγάλο τμήμα της πολιτικής βάσης της καγκελαρίου Angela Merkel. Οι υποθετικές τιμές που θα είχε σήμερα το γερμανικό μάρκο έναντι άλλων νομισμάτων είναι παιχνίδι για οικονομολόγους, όχι επαγγελματίες.
Ούτε οι ισχυρισμοί σχετικά με την ποιότητα και τη μοναδικότητα των γερμανικών εξαγωγών λαμβάνονται ιδιαίτερα υπόψιν από τους κατήγορους της Γερμανίας. Προσπαθήστε να εξηγήσετε τη δυσκολία αντικατάστασης των γερμανικών αυτοκινήτων υψηλής ποιότητας, των μηχανημάτων και των οργάνων ακριβείας, τα οποία αποτελούν το μεγαλύτερο μέρος των εξαγωγών της χώρας, με οτιδήποτε φθηνότερο αλλά συγκρίσιμο σε ποιότητα και αξιοπιστία.
Η Γερμανία έχει στην πραγματικότητα κάνει αυτό που τις έχουν ζητήσει από καιρό οι επικριτές της -έχει αυξήσει, για παράδειγμα, τις κρατικές επενδύσεις κατά σχεδόν 45% την τρέχουσα βουλευτική περίοδο. Αυτά και άλλα κυβερνητικά μέτρα συνέβαλαν στη συρρίκνωση του πλεονάσματος του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών στο 7,5% φέτος από 8,6% το 2015 – και στο προβλεπόμενο 7,1% το 2018. Αυτό δεν θεωρείται αρκετά καλό από τους επικριτές της Γερμανίας.
Και, φυσικά, κανείς στις Η.Π.Α. δεν θα δεχτεί προσηνώς γερμανικές συμβουλές για το πώς να “τρέξει” την αμερικανική οικονομία. Όπως αναφέρει το σημείωμα του Schaeuble:
Από το 2000, το δημόσιο χρέος σε σχέση με το ΑΕΠ αυξήθηκε από 64 σε 108%. Συνεπώς, το μεγαλύτερο μέρος της εισροής ξένων κεφαλαίων χρησιμοποιήθηκε για τη χρηματοδότηση των δημόσιων προϋπολογισμών. Εάν η αύξηση του δημόσιου χρέους επιβραδυνθεί, όπως ανακοίνωσε η σημερινή κυβέρνηση ότι προτίθεται να κάνει, αυτό μπορεί να έχει θετικό αντίκτυπο στο έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών.
Αλλά ακόμη κι αν όλα αυτά τα γνωστά επιχειρήματα της Γερμανίας για την υπεράσπιση της οικονομικής πολιτικής της χώρας αγνοούνται ως συνήθως, αξίζει να δοθεί προσοχή στο τμήμα του κειμένου που παρουσιάζει τη δομή του πλεονάσματος του γερμανικού ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών. Μεγάλο μέρος αυτού δεν προέρχεται από το εμπόριο, αλλά από τις χρηματοοικονομικές ροές.
Το ένα τέταρτο του πλεονάσματος του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών της Γερμανίας προέρχεται από κέρδη που επαναπατρίζονται από ξένες επενδύσεις των τελευταίων ετών, σύμφωνα με το έγγραφο. Σύμφωνα με τα Ηνωμένα Έθνη, το γερμανικό απόθεμα των άμεσων ξένων επενδύσεων στο εξωτερικό μεταξύ 1990 και 2015 ήταν δεύτερο, έχοντας μπροστά του μόνο το αμερικανικό. Το 2015 έφτασε τα 1,8 τρισ. δολάρια. Πολλά από αυτά τα χρήματα πήγαν στις αναδυόμενες οικονομίες όταν η ανάπτυξή τους ήταν ακόμη στα σπάργανα και έτσι τα στοιχήματα των γερμανικών εταιρειών αποδίδουν πλουσιοπάροχα τώρα. Οι ευρωπαϊκές εταιρείες, συμπεριλαμβανομένων των γερμανικών, πληρώνουν πολύ μεγαλύτερο μέρος των κερδών τους ως μερίσματα από τις εταιρείες των ΗΠΑ. Αυτό ωθεί το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών της χώρας.
Μια άλλη συμβολή στο θετικό ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών προέρχεται από την υψηλή ροπή των Γερμανών προς την αποταμίευση αντί για την κατανάλωση: Μειώνει τις ανάγκες εισαγωγών. Το 2015, το ποσοστό αποταμίευσης των γερμανικών νοικοκυριών ανήλθε σε 9,7%, έναντι 4% στις ΗΠΑ. Ωστόσο, έχει σημειωθεί πτώση από το 11,5% του 2008. Η γερμανική κυβέρνηση αναφέρει στο έγγραφο θέσης ότι η δημογραφική αλλαγή υπαγορεύει αυτή την τάση: Καθώς ο πληθυσμός μεγαλώνει, αρχίζει να δαπανά μεγαλύτερο μέρος του συσσωρευμένου πλούτου. Μεγάλο μέρος των αποταμιεύσεων στη Γερμανία διατηρείται εκτός της Ευρωζώνης: η Γερμανία αντιπροσωπεύει περίπου το 40% της εκροής επενδύσεων χαρτοφυλακίου στη ζώνη του ευρώ. Η γήρανση του πληθυσμού θα μειώσει τελικά το απόθεμα των ξένων αυτών επενδύσεων.
Όσον αφορά τον ανταγωνισμό τιμών, η Γερμανία έλαβε μια τεράστια ώθηση στις αρχές της δεκαετίας του 1990, όταν η χώρα επανενώθηκε. Οι μισθοί εξακολουθούν να είναι χαμηλότεροι στα ανατολικά κράτη από ό, τι στο δυτικό μέρος, αλλά η διαφορά βαθμιαία διαγράφεται και η αύξηση των μισθών επιταχύνει. Από το 2010 οι γερμανικοί μισθοί αυξάνονταν κατά μέσο όρο 1,5% ετησίως. Αυτό δεν επηρεάζει την ανταγωνιστικότητα τόσο δραστικά όσο η μεταβλητότητα των συναλλαγματικών ισοτιμιών, αλλά με την πάροδο του χρόνου, η τάση λειτουργεί ενάντια στα μεγάλα εμπορικά ισοζύγια της Γερμανίας.
Ούτε οι άλλες πηγές του γερμανικού πλεονεκτήματος -όπως τα χαμηλά επιτόκια της ΕΚΤ και η φθηνή ενέργεια και πρώτες ύλες- είναι μόνιμα.
Στην πραγματικότητα, η Γερμανία λέει στους επικριτές της ότι το εμπορικό της ισοζύγιο οφείλεται στο συνδυασμό πολλών παραγόντων: συνετή κυβερνητική πολιτική, σωστές ιδιωτικές επενδύσεις και περιστάσεις έξω από τον έλεγχο των γερμανικών αρχών. Η άποψη της κυβέρνησης είναι ότι το πλεονέκτημα πρόκειται να διαβρωθεί, αλλά η διάβρωση δεν θα είναι γρήγορη.
Αυτό πιθανώς είναι πολύ αργό για όσους κλαψουρίζουν για το άδικο γερμανικό πλεονέκτημα. Αλλά ο μόνος τρόπος για να επιταχυνθεί η εξομάλυνση του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών της Γερμανίας είναι μέσω δραστικών προστατευτικών μέτρων, που θα οδηγήσουν σε έναν επιζήμιο εμπορικό πόλεμο που θα αφορά ολόκληρη την ΕΕ. Η κυβέρνηση του Trump θα πρέπει να αφιερώσει χρόνο για να μελετήσει την λεπτομερή επιχειρηματολογία προτού ξεκινήσει αυτή τη δυνητικά καταστροφική πορεία.